Ata që erdhën nga prova e madhe (Zb 7,14): një martir shqiptar, shok udhe kah Pashkët,
sot, Dom Jak Bushati
Dom Jak Bushatin (Shkodër, 07. 08.1890- Shkodër, 12. 09. 1949) e akuzuan
se ndihmonte diversantët, se bënte agjitacion e propagandë: pretekste të cilat e çuan
në pushkatimin pa gjyq më 12 shkurt 1949.
Kryevepra e tij, është jeta
e tij!
Kur flet për dom Jak Bushatin, flet për Mirditën, ku e shkriu një
pjesë të mirë të jetës e të veprimtarisë së tij meshtarake, nisur pas studimeve filozofike
e teologjike ndër françeskanë, një herë, në Seminarin Papnor të Shkodrës, pastaj.
Derisa i kreu rregullisht e u ngjit në elter, për të kremtuar Meshën e parë, në Shkodër,
më 29 maj 1915. Bir i një familjeje të njohur shkodrane, e la menjëherë qytetin,
për t’u kapur brinjave e gërxheve të Mirditës, thellësisht katolike. E nisi misionin
si famullitar i Ndërfanës, e pastaj, i Gëziqit. Kishte një detyrë shumë të vështirë! Nëse
komunistët lavdëroheshin se më 29 nëntor 1944 e shtruan gjithë Shqipërinë, Mirditën
mundën ta shtronin vetëm rreth vitit 1953. Deri në këtë vit malet e pyjet e Mirditës
ishin plot mirditorë me pushkë për faqe, të drejtuar nga dera e Gjomarkajve, që kishte
qitë kushtrimin për kryengritje të përgjithshme kundër bolshevizmit. Mirdita u revoltua
edhe më shumë, kur çetat komuniste, në përpjekjen për ta shtruar, kryen krime, të
cilat s'ka pendë që mund t’i përshkruajë, as gojë, që mund t’i tregojë. Vetëm njerëz
pa ligj e pa kanun mund të kryejnë asisoj barbarish. Mjafton të përmendim rreshtin
e gjatë të burrave e të grave, që u zhveshën lakuriq me dhunë, u fyen, u çnderuan,
u vranë. Të gjithë të paarmatosur. Ndërsa ata që i kryen këto krime, vijojnë të kenë
titullin : «Heronj të Popullit! ». Kështu Mirdita, e shkruar në analet bizantine
e turke si simbol qëndrese, u bë sinonim i rezistencës edhe në analet e komunizmit.
Një nga raprezaljet më shtazarake u organizua në Qafë të Valmirit ku, për
t'i grumbulluar të gjithë ata, që ishin dënuar me vdekje, u organizua një mbledhje.
Siç pati bërë sulltani në Manastir me krerët shqiptarë kryengritës. Iu drejtuan, pra,
ftesa të posaçme të gjithëve dhe, si ishin mbledhur, i lidhën. Shtatë prej tyre i
varën ndër lisa, 15 të tjerë i lidhën me tel dorë për dore pranë një grope të madhe
dhe u shkrehën koburet në tëmth. E ata u rrokulisën njëri mbi tjetrin, gjysmë gjallë
e gjysmë vdekur. Pa pritur t'u delte shpirti, i mbuluan me dhe, ndërsa prej nëntoke
ndiheshin zërat e llahtarshëm të burrave mirditorë, që nuk kërkonin falje, jo, sepse
e dinin në duar të kujt kishin rënë! Kërkonin plumbin e fundit, para se dheu t'ua
merrte frymën për gazep! Zërat e tyre i bënë të përqetheshiun deri drunjtë e pyllit,
ku vareshin të tjerët, ndërsa kriminelët hidhnin vallen labërishte rreth e rreth gropës,
shoqëruar nga kënga makabre, që dilte nga nëndheu. Ishte brima ma e hatashme që kishin
ndigjuar ndonjëherë ato male, ku Kanuja kërkon respekt të detyrueshëm për njeriun
e vdekur. Binte kështu, njëra nga kështjellat e fundit të antikomunizmit! Me gjithë
famullitarët e saj! Skena të tilla pa e jetoi famullitari i skërkave të Mirditës
gjatë 24 vjet shërbimi në këto vise tejet të varfëra, tejet të vështira e tejet katolike.
Për të zbritur pastaj, në Kallmet, më 1946. Nuk kishin kaluar as tri vjet, kur i vunë
prangat. As ai vetë nuk e kuptoi se pse. Ishte i respektuar, i devotshëm, i zellshë.
E ndoshta pikërisht për shkak të këtyre virtyteve të jetuara, që ndikojnë mbi besimtarët
shumë më tepër se fjala e folur, iu shtrua torturave të papërballueshme. Derisa vdiq,
më 12 shtator 1949, pa dalë në gjyq. Me një shqetësim të vetëm: famullia e tij kishte
mbetur pa meshtar, domethënë, pa shpirt. Me një forcë të vetme: atë të Ungjillit e
të Kryqit. Me një bindje të vetme : ishte aty, sepse nuk e kishte gënjyer kurrë popullin,
që i besonte në gjithçka e i tregonte gjëra, të cilat njeriu nuk ia thotë as vetvetes;
ishte, sepse të hollat, që ia kishte besuar ai popull, hequr nga kafshata e gojës
së fëmijëve, ia kishte kthyer përsëri, duke ia ndërtuar kishat me banka e me të gjitha
pajisjet, që duhet të ketë një ngrehinë, e cila përbën zemrën e shpirtin e një katundi
katolik. Ishte aty, sepse nuk i kishte shkuar as nëpër mend të nxirrte sekretin e
rrëfimit; ishte, sepse vlerësonte më fort betimin e tij, se jetën e tij; ishte aty,
sepse besonte në atë, që predikonte; se ishte gati, me vepra, jo me fjalë, të jipte
edhe jetën për ngadhënjimin e Kryqit, domethënë të qytetërimit të krishtenë në ato
male, që e donin e i donte. Kryevepra, që na lë trashëgim, është jeta e tij prej
Shenjti, që për Krishtin ka më tepër vlerë, se të gjitha librat e shkruar, që ku zu
fill bota.