E diela XXXIII gjatë vitit C

“Për ju, që keni drojën e emrit tim, do të lindë, me rreze dobiprurëse, dielli i drejtësisë” (Mal 3,20). Me këtë premtim përfundon leximi i parë i kësaj të diele të XXXIII gjatë vitit, marrë nga libri i profetit Malakia. “Ju që keni drojën e emrit tim”. Në Besëlidhjen e Vjetër, droja e Hyjit është qëndrimi i përhershëm i njeriut besimtar. Hebreu i përshpirtshëm shikon tek çdo krijesë gjurmët e Hyjit dhe i qaset gjithësisë me ndjenjën e thellë të respektit ndaj Zotit krijues. Ja çfarë shkruan për konceptin e drojës së Hyjit filozofi hebre i shekullit të shkuar Abraham Hesche:
Droja është njëri nga qëndrimet që mbajmë përballë misterit të gjithësisë. Droja që ndjejmë, ose duhet të ndjejmë, kur jemi përballë një qenieje njerëzore, është momenti në të cilin pikasim ngjashmërinë me Hyjin, që ndryhet brenda esencës së atij njeriu. Jo vetëm njeriu, por edhe objektet e mbushura me frymë e kanë një marrëdhënie me Krijuesin. E fshehta e çdo krijese është vëmendja dhe përkujdesja me të cilën i begaton Hyji. Në çdo ndodhi ka diçka të shenjtë.
Droja është pikasja e dinjitetit të përbashkët të të gjitha gjërave dhe të vlerës që kanë para Hyjit, si krijesa; është pranimi i faktit se gjërat nuk janë vetëm ato që janë, por nënkuptojnë, megjithëse në mënyrë të mjegullt, edhe diçka absolute. Droja është pikasja e përtejshmërisë, pikasja e faktit se gjithçka dhe kudo ka lidhje me atë që është përtej gjërave. Kjo pikasje shfaqet më mirë me sjellje, sesa me fjalë. Sa më shumë të kemi dëshirë ta shprehim, aq më pak ia dalim.
Domethënia e drojës gjendet kur e kuptojmë se jeta shtjellohet nën horizonte të gjera, që shtrihen përtej kohëzgjatjes së jetës individuale, madje edhe përtej jetës së një kombi, të një breznie apo të një epoke.
Droja na mundëson të pikasim në botë shenjat e hyjnores, të ndjejmë brenda gjërave të vogla parimin e kuptimit të pakufishëm, të ndjejmë çfarë është më thelbësorja tek një gjë e rëndomtë dhe e thjeshtë; të vëmë re në rrjedhën e së përkohshmes, qetësinë e amshimit.
Edhe tradita e krishterë i ka kushtuar vëmendje të veçantë drojës së Hyjit. Katekizmi i Kishës Katolike e rendit si dhuratën e shtatë të Shpirtit të Shenjtë. Në vijim le të dëgjojmë katekezën që dha Papa Gjon Pali II në vitin 1989 mbi këtë qëndrim të njeriut të përshpirtshëm:
Ndër dhuratat e Shpirtit të Shenjtë, e fundit sipas renditjes, është dhurata e drojës së Hyjit (Frika e Tënzot).
Shkrimi i Shenjtë pohon se “fillimi i urtisë është droja e Hyjit” (Ps 111[110], 10; Fj 1,7). Por, për çfarë droje bëhet fjalë? Nuk bëhet fjalë sigurisht për atë “drojë të Hyjit” që na shtyn t’i shmangemi mendimit dhe kujtimit të tij, siç i shmangemi diçkaje apo dikujt që na shqetëson e na trazon. Ishin pikërisht këto ndjenja ato që, sipas Biblës, i shtynë paraardhësit tanë, pasi mëkatuan, “të fshiheshin nga Zoti në mes të pemëve të kopshtit” (Zan 3,8); këtë ndjenjë pati edhe shërbëtori i pabesë e i mbrapshtë i shëmbëlltyrës ungjillore, i cili e fshehu nën dhe talentin që kishte marrë (Mt 25,18.26).
Kjo drojë-frikë nuk është koncepti i vërtetë i drojës-dhuratë, që jep Shpirti i Shenjtë. Këtu bëhet fjalë për diçka shumë më fisnike dhe të lartë: është ndjenja e sinqertë dhe drithëruese që përjeton njeriu përballë “madhështisë drithëruese” të Hyjit, veçanërisht kur sjell ndër mend pabesnikëritë e veta dhe rrezikun se, në gjyqin e amshuar, të cilit nuk mund t’i ikë, “peshon pak” (Dn 5,27). Besimtari paraqitet para Hyjit dhe qëndron para tij me “shpirt të penduar” dhe “me zemër të penduar” (Ps 51 [50],19), i vetëdijshëm se duhet të priret drejt shpëtimit të vet “me drojë e drithërim” (Fil 2,12). Kjo gjë, megjithatë, nuk do të thotë frikë e paarsyeshme, por ndjenjë përgjegjësie dhe besnikërie ndaj ligjit të tij.
Të gjitha këto qëndrime Shpirti i Shenjtë i merr dhe i lartëson me dhuratën e drojës së Hyjit. Sigurisht, nuk e përjashton drithërimën, që buron nga vetëdija për fajet e bëra dhe nga mundësia e ndëshkimeve hyjnore, por e zbut me besimin tek mëshira hyjnore dhe me sigurinë që jep kujdesi atëror i Hyjit, i cili dëshiron shpëtimin e amshuar për secilin. Me këtë dhuratë Shpirti i Shenjtë dikon në shpirt, mbi të gjitha, drojën birnore, që është ndjenja e rrënjosur në dashurinë për Hyjin. Shpirti mundohet, atëherë, të mos i shkaktojë pakënaqësi Hyjit, të cilin e do si Atë, të mos e fyejë në asnjë rrethanë, të “qëndrojë” e të rritet në dashuri (shih Gj 15,4-7).
Nga kjo drojë e drejtë dhe e shenjtë, e ndërthurur në shpirt me dashurinë për Hyjin, varet krejt zbatimi i virtyteve të krishtera, veçanërisht ai i përvujtërisë, i përkormërisë, i pastërtisë, i vetëpërmbajtjes. Le të sjellim ndër mend thirrjen që u drejton apostulli Pal të krishterëve: “Fort të dashur, të pastrohemi nga çdo njollë e trupit dhe e shpirtit, duke e çuar deri në fund shenjtërimin tonë, në drojën e Hyjit” (2Kor 7,1).
Kjo është thirrja që na drejtohet të gjithë neve, që, nganjëherë me shumë lehtësi, shkelim ligjin e Hyjit, pa dashur t’i njohim ndëshkimet e tij, apo duke i sfiduar ato. Të thërrasim në ndihmë Shpirtin e Shenjtë, që të përhapë me bujari drojën e shenjtë të Hyjit tek njerëzit e kohës sonë. Ta thërrasim me ndërmjetësinë e asaj që, kur dëgjoi lajmin qiellor, “u shqetësua” (Lk 1,29) dhe, edhe pse drithërohej nga përgjegjësia e tepërt që i ngarkohej, diti të thoshte “po-në” e fesë, të bindjes dhe të dashurisë.
Në Ungjillin e kësaj të diele Jezusi paralajmëron shkatërrimin e tempullit të Jeruzalemit: “Do të vijë dita, kur ndër të gjithë këto që po shikoni, nuk do të mbetet as gur mbi gur pa u rrënuar”. Historia e tempullit dhe rëndësia e tij në jetën e Izraelit dalin në pah në mënyrë të fuqishme në të gjithë Besëlidhjen e Vjetër. Tempulli është simboli i pranisë së Hyjit në mes të popullit të zgjedhur dhe vendi ku banon lavdia e tij. Ka pasur periudha, në historinë para Krishtit, në të cilat është dhunuar dhe shkatërruar tempulli i Jeruzalemit dhe kjo ngjarje ka përkuar gjithmonë me mosbesnikërinë e popullit. Megjithatë, Hyji, që është besnik, e ka udhëhequr popullin, fillimisht të ndreqet vetë shpirtërisht, me anë të pranimit të fajit dhe të pendesës, e pastaj edhe të restaurojë tempullin e të gëzohet me shkëlqimin e lavdisë hyjnore në mes të qytetit të Davidit.
Për hebrenjtë tempulli është më shumë se një realitet fizik. Ai është në mendjen dhe në zemrën e hebreut dhe ndez tek ai dëshirën për shtegtimin e shenjtë. Në psalmin 83 (84) lexojmë: “Është më e mirë një ditë pranë altarëve të tu, sesa njëmijë në shtëpinë time; është më mirë të rri tek pragu i shtëpisë së Hyjit tim, sesa brenda tendës së keqbërësve”. Në psalmin 28 (29) lexojmë: “Në tempullin e tij të gjithë thonë ‘Lavdi!’”. Jezusi vetë, bashkë me apostujt që e rrethojnë, është rritur me dashurinë për tempullin e Hyjit dhe ka recituar psalmin, që thotë “Sa të dashura janë banesat e tua, o Zot!”. Maria me Jozefin e kanë kushtuar në tempull, sipas ligjit dhe e kanë marrë me vete në atë shtegtimin e famshëm, në të cilën u humb dhe e gjetën pas tri ditësh duke diskutuar me mësuesit e ligjit. Ai vetë e ka treguar dashurinë për tempullin, kur i ka nxjerrë me frushkull këmbyesit e monedhave dhe tregtarët, ndërsa në këtë Ungjill, përballë atyre që shprehin admirimin që ngjall kundrimi i shtëpisë së Zotit, thotë: “Do të vijë dita, kur nuk do të mbetet as gur mbi gur pa u rrënuar”.
Nxënësit e kuptojnë se ky kumt ndryn një të vërtetë që ka të bëjë jo vetëm me një periudhë të historisë, siç kishin qenë ato të shkuarat, kur ishte shkretuar tempulli, por me tërë historinë, prandaj e pyesin: “Mësues, kur do të ndodhë kjo dhe cila do të jetë shenja se këto po fillojnë të ngjajnë?” Në pyetjen e tyre kumbon dëshira e njeriut për të gjetur të fshehtën e historisë, nevoja për të mësuar leximin e shenjave.
Shkatërrimi i tempullit, për të cilin flitet në Ungjill, nuk kufizohet vetëm tek banesa në qendër të Jerusalemit. Në Bibël tërë gjithësia është tempulli i Hyjit. Zoti vetë thotë, në librin e Isaisë (66): “Qielli është froni im, toka shtroja e këmbëve të mia. Çfarë shtëpie mund të më ndërtoni?”. Sikurse admironin gurët e çmuar të tempullit dhe dhuratat kushtimore që e stolisnin, kështu admironin edhe gjithësinë hebrenjtë e përshpirtshëm: “Sa të mëdha janë veprat e tua, o Zot”, thotë psalmisti në psalmin 103, që i kushtohet krejtësisht mrekullive të krijimit.
Nxënësit, në Ungjillin e sotëm, e kuptojnë se në këtë kumt të Krishtit, nuk bëhet fjalë vetëm për rrënimin e tempullit të Jerusalemit, por për rrënimin e tempullit të gjithësisë: “do të vijë dita, kur nuk do të mbesë as gur mbi gur pa u rrënuar”.
Tempulli i Hyjit, që është gjithësia, ka nevojë për rithemelim, sepse është ndotur me helmin e gënjeshtrës. Njeriu admiron tempullin, por harron Atë që banon në tempull. Marrëdhënia me tempullin nuk i jep jetë njeriut. Jeta është marrëdhënia me Hyjin e gjallë. Krishti ka ardhur për të ripërtërirë këtë marrëdhënie, duke u flijuar në themelet e krijimit të ri. Bota e vjetër e gënjeshtrës shembet në kryqin e Krishtit dhe në vdekjen e tij të padrejtë. Bota e re lind me ringjalljen e Krishtit dhe me kthimin e lavdisë së Hyjit, që shkëlqen plotësisht në të ringjallurin.
Kumti i Jezusit për shkatërrimin e tempullit është udhëzimi kryesor, që na ndihmon të dalim nga errësira e kësaj bote. Të gjithë e dinë se kjo botë është dramatikisht e kufizuar, edhe pse shpesh mund të admirojmë bukurinë e saj, por jo të gjithë e jo gjithmonë e dinë se fundi i botës është fillimi i amshimit. Fundi i botës, për të cilin flet Jezusi në Ungjillin e sotëm, nuk është as kërcënim, as lajm tragjik. Është lajmi i mirë i çlirimit të njeriut nga ankthi i përfundimshmërisë, është çarja e perdes së tempullit dhe hapja e pamjes së Hyjit. Ky fund i botës ka ardhur tashmë, në misterin e pashkëve të Krishtit, në misterin së keqes, që Hyji e ka shndërruar, me mëshirën dhe forcën e vet hyjnore, në misterin e lavdisë.
Pyetja e nxënësve: “Kur do të ndodhë kjo?”, nuk ka të bëjë shumë me kohën e ekzekutimit material të fundit të botës, por me kohën kur njeriu, duke u bashkuar me Krishtin, vdes për këtë botë dhe jeton për botën e re që ai ka themeluar në pashkët e veta. Kështu shpjegohet përgjigja e Jezusit: “Ruajuni mos t’ju gënjejnë, sepse shumë do të vijnë nën emrin tim e do t’ju thonë: ‘Jam unë! Jam unë!’ dhe ‘U afrua koha!’ Mos shkoni pas tyre!”. Të gjithë jemi në kërkim të dikujt që na tregon udhën drejt lumturisë dhe lirisë, drejt çlirimit nga ankthet e kësaj bote. Doktrinat janë të shumta dhe fetë janë të shumta, siç janë të shumta, sidomos në kohën tonë, idetë se Zoti nuk mund të njihet dhe se nuk ka një të vërtetë përfundimtare, por secili kërkon të vërtetën e vet. “Mos shkoni pas tyre!”, thotë Jezusi.
Premtimi i tij mund të kuptohet vetëm kur të kuptohet rëndësia e kryqit të tij. Vetëm nën dritën e kryqit të Krishtit mund të lexohen si duhet tragjeditë e kësaj bote e mund të gjendet brenda tyre fara e ringjalljes që ai ka ardhur për të mbjellë mes njerëzve: luftërat, tërmetet, kryengritjet, uria, murtaja dhe përndjekja janë përvoja të domosdoshme për të krishterin. Brenda kësaj bote besimtari gjen Krishtin dhe nuk ka frikë, sepse i bashkuar fort me të me anë të fesë, e di mirë se janë plotësisht të vërteta këto fjalë, me të cilat përfundon Ungjilli i kësaj të diele: “Asnjë fije floku s’do t’ju bjerë prej kresë. Me qëndresën tuaj do ta shpëtoni jetën tuaj”. Amen