Kadare: Shpifje makabër që turqit na mbrojtën nga sllavët
Kadare: Të hapen dosjet, s’ka justifikim për zvarritjen. “Pushtimi osman
nuk i ka mbrojtur shqiptarët nga sllavët, ata më në disfavor se ne” Fundjavën
që lamë pas, në Këln ishte i ftuar shkrimtari Ismail Kadare i shoqëruar nga bashkëshortja
e tij dhe shkrimtarja Helena Kadare. Ismail Kadare foli ndër të tjera për raportin
Shqipëri – Europë – Perandori Osmane. Bashkëbisedimi me shkrimtarin u fokusua
më shumë në librat më të fundit të Kadaresë dhe veçanërisht në temat më aktuale që
preokupojnë shqiptarët në Shqipëri dhe Kosovë. Duke u nisur nga jehona që ka bërë
libri më i fundit i tij “Mosmarrëveshja”, pjesë e të cilit u lexuan në sallë
shqip dhe gjermanisht, interesimi i publikut u ndal më së shumti në temën mjaft delikate
të raportit mes Shqipërisë dhe Europës, apo të raportit të Shqipërisë me kohën e pushtimit
turk, për të cilën kohët e fundit ka pasur shumë diskutime. Sipas Kadaresë, problemi
thelbësor mbetet raporti i Shqipërisë me Europën. “Nuk ka problem të Ballkanit, ballkanas
– ballkanas ose problem të Shqipërisë, shqiptar – shqiptar. Nuk ka asnjë problem të
asnjë populli të Gadishullit pa qenë i lidhur me Europën”. Për Kadarenë, shqiptarët
janë një ndër tre popujt më të rëndësishëm në Ballkan. Pra këta janë: shqiptarët,
grekët dhe serbët. Por, sipas tij, ka mbi një shekull që ka lindur një teori që vetëm
dy nga këta popuj duhet të qëndrojnë në Europë, ndërsa një duhet zhdukur. S’mund
të ketë Shqipëri jashtë qytetërimit europian “Populli i dëbuar që është populli
shqiptar, duhej të dëbohej me forcë, me ndarje, me shpërngulje, me denatyrim, duke
provuar të gjitha mënyrat. Madje, për parantezë: gjuha shqipe në Europë është e vetmja
e ndaluar me ligj për shekuj të tërë. Nuk ka një gjuhë tjetër indoeuropiane që është
e ndaluar si shqipja dhe kjo ende nuk është shpjeguar nga historiografia shqiptare”.
Duke u nisur nga këto fakte, sipas Kadaresë, shqiptarët megjithatë kanë një lloj përkushtimi
disi të habitshëm për Europën, për qytetërimin europian. “Ata e kanë kuptuar se s’mund
të ketë Shqipëri jashtë komunitetit europian, jashtë qytetërimit europian”. Në
librin “Mosmarrëveshja”, Kadare heq një paralele mes shqiptarëve dhe Europës, duke
theksuar se ngjajnë për nga ashpërsia. Këtë Kadare e konkretizon me faktin se ky kontinent
(Europa) ka lindur dy përbindëshat më të rrezikshëm të shekullit të 20-të e këtej:
Fashizmin dhe bolshevizmin. Por, po vetë kjo Europë i ka mbytur ata. “Nuk e mbytën
fashizmin dhe komunizmin as popujt e Afrikës, as Kina dhe as India apo ndonjë kontinent
tjetër. Dhe këtu është forca e qytetërimit europian, që ai edhe kur pjell të keqen,
di ta mbysë atë. Besoj se tashmë të gjithë e kujtojnë parullën tonë pas rënies së
komunizmit: ‘E duam Shqipërinë si gjithë Europa!’”. Një tjetër temë me të cilën
u përball shkrimtari Kadare në mbrëmjen letrare në Këln ishte edhe periudha e sundimit
osman në Shqipëri, për të cilën pati një sërë pyetjesh nga të pranishmit. Dihet tashmë
se në Kosovë, por edhe në Shqipëri, është vënë në diskutim raporti i Shqipërisë së
atëhershme dhe pushtimit osman. Shumë debate kanë nisur edhe mbi ndryshimin e teksteve
të historisë për periudhën osmane. Ka shumë teza që vënë në diskutim këtë periudhë
historike. Kadare, me një gjuhë të ashpër, u shpreh mjaft kritik ndaj kësaj teme.
“Thelbi dhe baza e historisë nuk mund të ndryshohet, ajo mund të interpretohet sipas
interesave të ditës, por kurrsesi nuk mund të ndryshojë. Këtë “teori” që ka dalë tashmë
në skenën shqiptare, Kadare e quajti “filozofi e robërisë”. Pushtimi osman nuk
i ka mbrojtur shqiptarët nga sllavët Sipas kësaj teorie, “pushtimi osman ka
pasur diçka pozitive për kombin shqiptar, sepse e ka mbrojtur kombin shqiptar nga
një rrezik më i madh, që ishte rreziku sllav”. Por kjo, sipas Kadaresë është e gjitha
krejtësisht e pavërtetë. Kjo është një fantazi makabër, shpifje, një doktrinë e sajuar.
“Të gjithë popujt e Ballkanit pësuan një dramë të përbashkët dhe në këtë dramë nuk
ka pse populli shqiptar të bëjë befas një përjashtim, sepse nuk ka pasur kurrfarë
përjashtimi në fatin e tij. Populli shqiptar ka qenë më i ashpri kundër Perandorisë
Osmane, për vetë faktin se shqiptarët u bënë pengesë kryesore për depërtimin e Perandorisë
Osmane deri në Itali. Sllavët vetë ishin për faqe të zezë, gjendja e tyre ishte më
e defavorizuar se e shqiptarëve. Atëherë: nga cilët sllavë na mbrojti Perandoria Osmane?
Si na mbrojtën ne turqit nga sllavët? Kjo është e pabesueshme, nga ana logjike, nga
ana psikologjike. Për mua e gjitha është groteske, e paimagjinueshme, nga fillimi
deri në fund”, shtoi Kadare. Në fund të takimit u diskutua me shkrimtarin edhe
pozicioni i Shqipërisë lidhur me hapjen e arkivave, me zbardhjen e së kaluarës duke
iu referuar shembullit të Gjermanisë, e cila e kapërceu këtë akt në mënyrë të shkëlqyer.
Për Kadarenë ky problem nuk mund të anashkalohet se paska probleme të tjera në Shqipëri
më të rëndësishme se sa ky. Ai i quajti të pajustifikueshme të gjitha zvarritjet që
bëhen në këtë drejtim. Sipas tij, kjo detyrë morale për hapjen e arkivave të fshehta,
të ndërgjegjes së një populli, është numër një dhe për sa i përket profecisë se po
u hapën arkivat e fshehta do të ndodhë katastrofë, kjo sipas tij nuk është e vërtetë.
“Përkundrazi, asnjë katastrofë nuk i erdhi as Gjermanisë, madje një nga arsyet që
eci përpara ishte edhe kjo: pastrimi i ndërgjegjes”, theksoi Ismail Kadare.(*Deutsche
Welle) Mimoza Cika-Kelmendi E Martë, 18 Qershor, 2013