Phỏng vấn Đức Cha Ignatius Ayau Kaigama, Tổng Giám Mục Jos, kiêm Chủ tịch Hội Đồng
Giám Mục Nigeria
Từ năm 2001 tới nay các vụ tấn kích bạo lực chống lại
các Kitô hữu xảy ra trong bang Plateau miền trung Nigeria, mhất là tại thành phố Jos
và vùng phụ cận, đã khiến cho 1.000 người thiệt mạng, hàng ngàn người khác bị thương
và rất đông dân chúng phải bỏ làng mạc di cư lánh nạn. Sau các vụ thảm sát năm 2002
có mầu sắc thù hận chủng tộc và chính trị, các vụ tấn kích trầm trọng lại tái bùng
nổ sau cuộc bầu cử hồi năm 2008. Trong năm 2010 đã có 400 người bị giết tại Dogo Nahawa
ở ngoại ô thành phố Jos. Trong cùng năm vào ngày áp lễ Giáng Sinh đã có 5 trái bom
nổ tại nhiều nơi khác nhau trong thành phố, trong đó có hai trái nổ cạnh nhà thờ Thánh
Tâm Chúa Giêsu trong giờ có đông tín hữu tham dự thánh lễ. Vụ nổ đã khiến cho 32 người
chết và 74 người bi thương.
Ngày 11-3-2012 tổ chức Boko Haram đã thử một vụ
khác chống lại nhà thờ thánh Finbarr. Chiếc xe bom có hai thành viên Boko Haram đã
tông sập cổng nhà thờ có các hướng đạo sinh canh giữ, và nổ bên trong sân khiến cho
14 người chết và hàng chục người khác bị thương.
Trong các làng mạc Kitô chung
quanh thành phố Jos cũng thường xuyên xảy ra các vụ đụng độ giữa người hồi Fulani
du mục và người Kitô Birom sống về nông nghiệp. Ngày 15-4-2013 Phong trào giải phóng
cho vùng đồng bằng sông Niger đã ra tối hậu thư cho tổ chức Boko Haram là nếu không
chấm dứt các cuộc tấn kích và khủng bố các tín hữu Kitô, phong trào sẽ phát động cuộc
tổng tấn công vào ngày 31 tháng 5 này.
Ông Simon Balan cha của 7 người con
sống trong làng Mangor cho biết ông và gia đình đã may mắn thoát chết. Nhưng đây không
phải là trường hợp của nhiều nông dân khác. Trong các ngày trước và sau lễ Phục Sinh
vừa qua các nhóm hồi Fulani võ trang đã liên tục xâm nhập, cướp bóc và sát hại dân
làng. Nửa đêm họ đột nhập nhà ông Simon, từ phòng của mấy đứa con họ qua phòng hai
ông bà, dựng họ dậy, tra khảo tiền bạc và dọa giết. Ông Simon nói ông là nông dân
nghèo, lại vừa đóng học phí cho các con nên không còn tiền. Ông nộp cho họ một ít
tiền còn lại. Họ bắt ông phải chỉ điểm những người giầu trong làng, nhưng ông cho
biết cả làng vì là nông dân ai cũng nghèo như nhau. Họ còn đe dọa giết ông, nhưng
sau đó bỏ đi.
Hiện nay gia đình ông cùng với 100 người khác chạy tới tạm trú
chung quanh nhà thờ và nhà xứ thánh Toma trong làng Bokkos. Thỉnh thoảng ông Simon
mới trở về làng Mangor, nhưng không dám ngủ ở nhà, mà ngủ trong rừng.
Những
người tiếc của về làng đều bị giết. Linh Mục Andrew Danjuma, cha sở Bokkos, cho biết
cha làm tất cả những gì có thể để giúp đám dân tị nạn này, cho họ tạm trú trong các
cơ sở của nhà xứ và cả trong nhà thờ. Một phái đoàn của ủy ban công lý và hòa bình
của giáo phận đã đến cung cấp thực phẩm và chăn mền cho họ. Chính quyền địa phương
không giúp được gì và cũng không có khả năng bảo đảm an ninh cho họ. Không ai dám
trở về làng, vì trong các tuần qua tình hình trong toàn bang Plateau trở nên nóng
bỏng vì các vụ tấn kích và xung đột lại gia tăng. Đã có 40 người bị chết và trong
tháng 4 vừa qua có thêm 100 người khác bị giết.
Từ 10 năm qua các vụ tấn kích
và xung đột này đã khuynh đảo tình hình trong tiểu bang Plateau miền trung Nigeria.
Các xung đột xảy ra giữa các chủng tộc du mục theo Hồi giáo và các chủng tộc nông
nghiệp theo Kitô giáo. Ngoài ra chúng còn nhuốm đầy mầu sắc các lợi lộc kinh tế và
chính trị, trên bình diện vùng miền và quốc gia.
Hiện nay thành phố Jos là
một thành phố được canh phòng cẩn mật, càng tới gần càng có nhiều trạm kiểm soát.
Tại giáo xứ Finbarr, vẫn còn có các dấu vết tàn phá của vụ nổ xe bom hồi năm 2012.
Linh Mục Peter Umoren cho biết hôm đó ngài vừa bắt đầu thánh lễ hai lúc 10 giờ rưỡi
thì nghe có tiếng nổ mạnh, khiến cho các cửa kính mầu đàng sau bàn thờ vỡ hết. Bên
ngoài là cảnh máu me người chết, người bị thương kêu la và xác chiếc xe còn đang cháy.
Đã chỉ có Giáo Hội cứu giúp các nạn nhân và gia đình họ, còn chính quyền đã không
giúp đỡ gì cả. Cha cũng cho biết các cuộc tấn kích liên tục trong các năm qua đã khiến
cho khu phố chung quanh nhà thờ chính tòa giờ đây hoang tàn. Tình hình đã trở nên
căng thẳng tới độ thân phụ và thân mẫu của cha cũng đã phải lánh nạn về giáo xứ Thánh
Tâm Chúa Giêsu. Nhiều người tiếc của trở lại nhà cũ đã bị các toán Fulani vũ trang
sát hại. Nhà xứ cũng bị đốt cháy. Đã có hàng trăm người chết và các vụ Kitô hữu trả
thù.
Hiện nay thành phố Jos chia thành các khu phố hồi giáo và các khu phố
Kitô. Nhưng khu phố chung quanh nhà thờ chính tòa thì giống như khu phố ma. Tuy tình
hình căng thẳng như thế nhưng tín hữu vẫn tiếp tục sống đức tin tươi vui, họ năng
lui tới các thánh đường để tham dự thánh lễ và lãnh nhận các bí tích.
Trong
mấy ngày cuối tháng 4 vừa qua Đức Tổng Giám Mục Ignatius Ayau Kaigama đã hướng dẫn
một phái đoàn gồm 6 Giám Mục thuộc giáo tỉnh Jos đến thăm giáo phận Maidaguri ở miền
bắc Nigeria, nơi đã xảy ra các vụ tấn kích tàn bạo nhất chống lại các Kitô hữu, do
các lực lượng Boko Haram chủ mưu. Các vị đã gặp gỡ Đức Cha Oliver Dashe Doeme, Giám
Mục sở tại, và lưu lại đây hai ngày để tỏ tình liên đới, chia sẻ các khó khăn và cầu
nguyện với các tín hữu giáo phận này.
Ông Sani Suleyman, phối hợp viên các
sinh hoạt của người trẻ hồi trong tiểu bang Plateau và là thành viên Hội đồng Hồi
giáo Nigeria cho biết từ năm 2002 ông tổ chức cứu trợ các người hồi nạn nhân của tổ
chức Boko Haram. Từ năm 2006 ông cũng nhận là thành viên Chương trình điều hành của
Văn phòng Ủy ban công lý phát triển và hòa giải của tổng giáo phận Jos. Sự cộng tác
của ông với Giáo Hội Công Giáo khiến cho có nhiều người coi ông là gián điệp hay là
kẻ phản bội Hồi giáo. Nhưng theo ông chương trình thăng tiến thông cảm, hiểu biết,
hòa bình và hòa giải giữa người dân Nigeria là điều rất quan trọng đối với tương lai
đất nước.
Sau đây chúng tôi xin gửi tới qúy vị và các bạn một số nhận định
của Đức Cha Ignatius Ayau Kaigama, Tổng Giám Mục Jos, kiêm Chủ tỉch Hội Đồng Giám
Mục Nigeria, về tình trạng cuộc sống của tín hữu Kitô tại Nigeria.
Hỏi:
Thưa Đức Cha, tình hình tại Nigeria đặc biệt trong tổng giáo phận Jos
của Đức Cha hiện nay ra sao?
Đáp: Khi tôi đi ra khỏi nhà, tôi không
biết điều gì sẽ có thể xảy ra cho mình. Tôi biết tôi là một mục tiêu. Tổ chức Boko
Haram sẽ rất sung sướng, nếu có thể hạ được một người lãnh đạo Giáo Hội. Vì như thế
sẽ là một quảng cáo lớn cho họ. Nhưng chúng tôi phải sẵn sàng đối với mọi sự và không
sợ hãi. Không được để cho sợ hãi lấy mất đi cuộc sống đức tin của chúng tôi.
Hỏi: Kể từ khi phong trào Boko Haram chủ mưu các vụ tấn kích trong các bang miền bắc
Nigeria, đặc biệt trong tổng giáo phận Jos của Đức Cha, các Kitô hữu đã
sống như thế nào? Đây là các cuộc bách hại thực sự hay thế nào thưa Đức Cha?
Đáp: Chúng tôi vẫn tiếp tục can đảm sống đức tin và làm chứng cho đức tin. Tôi
không thể nói rằng các Kitô hữu trong vùng này bị bách hại. Chắc chắn là họ phải chịu
các bạo lực, khó khăn và khổ đau, và đôi khi nhất là giới trẻ cũng tấn công lại. Sự
giận dữ và tâm tình bị tước đoạt là điều dễ hiểu, nhưng mà bạo lực và báo thù thì
không. Tuy nhiên, trong nền tảng thì đây không phải là một vấn đề tôn giáo. Tôi tiếp
tục lập đi lập lại điều này, nhưng cũng có vài người không muốn nghe nói như vậy.
Nhấn mạnh trên yếu tố tôn giáo thì dễ hơn, bởi vì nó mang đậm dấu vết căn tính. Nhưng
mà nói như thế thì chỉ là che dấu các vấn đề nằm đàng sau thôi.
Hỏi: Đó
là các vấn đề nào thưa Đức Cha?
Đáp: Đó là các vấn đề chính trị
và kinh tế, chủng tộc và các vấn đề gắn liền với việc sở hữu đất đai. Chúng giao thoa
với nhau. Tổ chức khủng bố phá hoại Boko Haram chỉ là một yếu tố của cuộc khủng hoảng
thôi. Khi nào họ tấn công thì đó là điều rõ ràng. Nhưng quang cảnh chung phức tạp
hơn nhiều, và chỉ giản lược nó vào các vụ chống đối giữa các tín hữu Kitô và các tín
hữu hồi không thôi, thì không giúp giải quyết vấn đề.
Hỏi: Để thăng tiến
hiểu biết và hòa giải hồi tháng hai vừa qua Đức Cha đã cho thành
lập Trung tâm hòa bình tại Jos, có đúng thế không?
Đáp:
Vâng, đúng thế. Đó là một cố gắng để cùng nhau đương đầu với các khía cạnh khác nhau
của cuộc xung đột. Chúng tôi không chỉ muốn duyệt xét các đề tài tôn giáo và đối thoại
giữa Hồi giáo và Kitô giáo. Mà mục đích cũng là để tạo ra một khoảng trống giúp đương
đầu với tất cả các hình thức của cuộc xung đột kinh tế chính trị, xã hội, giới trẻ,
bằng cách lôi cuốn sự tham dự các thành phần xã hội dân sự trên bình diện địa phương
cũng như trên bình diện quốc gia.
Hỏi: Thưa Đức Cha, trong các tuần qua
người ta đã nói nhiều tới việc ân xá cho các thành viên tổ chức khủng bố Boko
Haram, Đức Cha nghĩ sao?
Đáp: Tôi không tuyệt đối chống
lại việc ân xá cho các thành viên của tổ chức Boko Haram, nhưng tôi tin rằng phải
có các điều kiện tiên quyết. Chẳng hạn như chính họ phải là những người đứng ra xin
được ân xá, chứ không phải các giới lãnh đạo Hồi đứng ra xin cho họ, như đã làm cho
tới nay; và các thành viên này phải chứng minh cho thấy ít nhất là một chút hối hận
vì họ đã gây chết chóc tang thương cho biết bao nhiệu người dân vô tội. Ngoài ra tôi
cũng nghĩ rằng việc ân xá phải tương xứng với công lý đối với các nạn nhân. Cho tới
nay người ta đã làm gì cho họ? Ai đã giúp đỡ họ? Như là Giáo Hội chúng tôi đã tìm
cách làm tất cả những gì chúng tôi có thể làm, nhưng dân chúng chờ đợi từ các cơ cấu
của chính quyền nhiều hơn nữa.