Festa e 1 Majit, apo dita ndërkombëtare e punëtorëve lindi nga lufta botërore e punëtorëve
për të afirmuar të drejtat e tyre e për të përmirësuar kushtet e jetesës. Pavarësisht
se kremtimi i saj lidhet ngushtë me protestën e punëtorëve të Çikagos, përfunduar
me gjak, historia e festës së punëtorëve fillon më herët se sa viti 1886. “8 orë
punë, 8 orë dëfrim e 8 orë gjumë”, kjo ishte parrulla e hedhur për herë të parë në
Australi më 1855 e pastaj e përqafuar nga krejt lëvizja sindikaliste botërore. U hap
kështu rruga për protesta të përgjithshme dhe u kërkua një ditë, pikërisht 1 maji,
në të cilën të gjithë punëtorët të ushtronin presion për të drejtat e tyre. Nga kongresi
i Internacionales së parë në Gjenevë, ku ishin mbledhur kryesisht socialistë dhe anarkistë,
doli propozimi për ditën ligjore të punës prej 8 orësh, por ato që luftuan më tepër
për realizimin e kësaj aspirate qenë pa dyshim organizatat e punëtorëve amerikanë.
Në vitin 1866, shteti i Ilinoisit miratoi një ligj ku përcaktohej dita e punës prej
8 orësh, por kishte kaq kufizime, saqë ishte praktikisht i pazbatueshëm. Hyrja në
fuqi e këtij ligji ishte caktuar për 1 Majin e vitit 1867, e pikërisht atë ditë, në
Çikago u organizua një manifestim i madh. Rreth 10 mijë punëtorë morën pjesë në kortezhin
më të madh të parë ndonjëherë nëpër rrugët e qyteteve amerikane. Në tetorin e vitit
1884 Federata e Sindikatave të organizuara dhe e Bashkimit të Punëtorëve caktoi 1
Majin e 1886-ës si datë kufi, përtej së cilës punëtorët amerikanë do të refuzonin
të punonin më shumë se tetë orë në ditë. 1 maji i vitit 1886 ra ditë shtunë, atëherë
ditë pune, por në 12 mijë fabrika të SHBA-ve, rreth 400 mijë punëtorë bënë grevë.
Vetëm në Çikago numri arriti 80 mijë vetë. Fillimisht manifestimet u zhvilluan paqësisht,
por të hënën policia hapi zjarr, duke shkaktuar katër viktima. Një protestë tjetër
e punëtorëve u lajmërua për të nesërmen, 4 maj. Policia hodhi një bombë kundër oratorëve,
duke shkaktuar 8 të vdekur e shumë të plagosur. Të nesërmen, në Miluoki, policët qëlluan
sërish kundër manifestuesve (punëtorë polakë), duke vrarë 9 prej tyre. Vala represive
goditi ashpër organizatat sindikaliste dhe politike të punëtorëve. Selitë e tyre u
mbyllën e drejtuesit u arrestuan. Për ngjarjet e Çikagos u dënuan me vdekje pa asnjë
provë tetë eksponentë anarkikë. Dy vetëve dënimi iu shndërrua në burgim të përjetshëm,
njëri prej tyre u gjet i vdekur në qeli, të tjerët u varën në burg më 11 nëntor 1887.
Kështu 1 Maji, i caktuar që më parë si ditë për punëtorët, mori një kuptim të ri dhe
u bë simbol i luftës për 8 orëshin e punës. Më 20 korrik 1889 kongresi themelues
i Internacionales së Dytë, i mbledhur në Paris, vendosi të organizojë pikërisht më
1 majin e 1890-ës manifestimin e parë botëror të punëtorëve. Ishte hera e parë që
kjo ditë kremtohej njëkohësisht në të gjithë botën, por vazhdoi të shoqërohej me përleshje
e viktima. Vetëm në gusht të vitit 1891, kongresi tjetër i Internacionales, i mbledhur
në Bruksel, mori vendimin që dita e 1 Majit do të kremtohej përgjithmonë e në të gjitha
vendet si “festa e punëtorëve, në të cilën ata vetë do të manifestonin sëbashku për
kërkesat dhe do të tregonin solidaritetin ndaj njëri-tjetrit”.