Me 8 mars kujtojmë priftin e poetin shqiptar, dom Ndue Bytyçi, në përvjetorin
e lindjes. Meshtari i shquar dom Ndue Bytyçi lindi më 8 mars 1847, në rrethinën e
Shkupit, sipas disa studiuesve; në Kosovë sipas disa të tjerëve. Shumica e studiuesve
të veprës së tij janë thuajse një mendje mbi vlerat e veprës së meshtarit poet dhe
dom Ndue Bytyçin e konsiderojnë si poet me talent të rrallë. Ndue Bytyçi është
një ndër meshtarët e parë katolikë që i kreu të gjitha studimet në trevat shqiptare:
klasike, filozofike e teologjike, në Shqipëri e pikërisht në Kolegjin Saverian të
Jezuitëve në Shkodër. Aty u edukua me ndjenja të fuqishme fetare, me dashuri të pakufishme
për atdheun e për gjuhën shqipe; me etje për dituri, me prirje për të fituar një horizont
sa më të gjerë diturie, me dëshirë për ta flijuar jetën e vet në shërbim të popullit
të varfër, në emër të Krishtit. Prandaj, në Prizren, në Gjakovë e Pejë e vise
tjera të Kosovës, ku shërbeu, predikoi pa u lodhur kurrë Ungjillin e jetës, dha mësim
në shumë shkolla të dioqezës së Shkupit, shkroi vjersha fetare, atdhetare e shoqërore,
iu vu përkthimit të njërit ndër librat më të vështirë të Biblës: “Librit të Psalmeve”,
përkthim me vlera letrare e gjuhësore që, për fat të keq, nuk e pa ende dritën e shtypit. Ndër
vjershat e tij fetare, kujtojmë krijime artistike shumë të realizuara që lexohen me
kënaqësi edhe sot, si “Mundimet e Jezu Krishtit”, “Vaji i Zojës së Bekueme”,
“Atyna”, “Udha e Krygjës” etj. Ndër krijimet atdhetare vlejnë të
përmenden “Memleqetit” (Atdheut), botuar në Shkodër më 1887 dhe vargjet kushtuar
Atë Leonardo de Martinos, që në këtë kohë ishte një nga zërat më të njohura poetike:
pastaj vjershat “Lugati”e “Kastigimi”, që të kujtojnë bukurinë e poezive
të Goethes; “Peshkaxhija” e “Barakxhija”, me motive të theksuara shoqërore
e krijime të tjera- Dom Ndye Bytyçi njihet si lëvrues i parë i sonetit apo tingëllimës
në letrat shqipe. Botoi kryesisht ndër revistat e jezuitëve “Lajmëtari i Zemrës
së Krishtit” e “Leka”. Shpirti i êm madhnon Zotin! Me gjith fuqijen qi
ka shpirti i êm, Po e levdoj Zotin, të madhin Zotin t’êm. Me fuqí të madhe shpirti
i êm â gzue, Më Zotin të pushtueshem, qi me ka shelbue. Sherbtore Zoti persè
më pá të pervûme, Kan të gjith shekujt mue me më thanë: E lume! Njimend mbi
mue të mdhaja punë ka bâ, Zoti i pushtueshem qi êmnin Shêjt e ka. E tí mishrira
brêz mbas brêzit kqyrë, Ata, qi i luten, e i bekon në gjith mndyrë. Pûnoj pûnë
të mdhaja krahi i djathtë i veti, Madhshtorët i hupi, mende mdhajt i treti. Te
mdhajt prej së neltit rrotullim i sdrypi, Prej së poshtit të vogjlit me dorë të
vet i hypi. Me të mira i mbushi të gjith nierzt e ngratë, I la të pasnit shprazët,
e me duer thát. Zoti Izraelin në sherbim të vet tu’ e pá, Në pelqim e pati,
në mend mishira i rá. Si u pat premtumun aj te parvet tonë, Abramit të zgiedhun
e fmís tij gjithmonë. Atit, e Birit, Shpirtit Shêjt nji nderë, E tash e së parit
në mot qi të vînë perherë. Dom Ndue Bytyci (Marrë nga revista LEKA)
Mundimet
e Jezù Krishtit e vaji i Zojës së Bekueme O ju priften, pse po rrini, Shka
po bani, ju meshtarë ! Të piskatni n’ t’ idhta ankime, Se i drejti shkon i lidhun Me
lan jeten nder mundime.
Lenie kangen, ta ketë loti Ma shlirë udhen, zhgrehniu
n’vaj, Pse per ne po shkon vetë Zoti Per therore, pa farë faj. Asht arsyeja
mkati ynë, Veç dashtnije, aj tjeter s’ka, Qi me dekun n’Krygjë po e shtyn, Te
lirë neve me na ba... Dom Ndue Bytyqi
Kanga e Xojës së Bekueme Magnificat Me
gjith fuqijen qi ka shpirti i ęm, Po e levdoj Zotin, të madhin Zotin t’ęm. Me
fuqí të madhe shpirti i ęm â gzue, Më Zotin të pushtueshem, qi me ka shelbue. Sherbtore
Zoti persč më pá të pervűme, Kan të gjith shekujt mue me më thanë: E lume ! Njimend
mbi mue të mdhaja punë ka bâ, Zoti I pushtueshem qi ęmnin Shęjt e ka. E tí mishrira
bręz mbas bręzit kqyrë, At, qi i luten, e i bekon në gjith mndyrë. Pűnoj pűnë
të mdhaja krahi i djathte i veti, Madhshtorët i hupi, mende mdhajt i treti. Te
mdhajt prej së neltit rrotullim i sdrypi, Prej së poshtit të vogjlit me dorë të
vet i hypi. Me të mira i mbushi të gjith nierzt e ngratë, I la të pasnit shprazet,
e me duer thát. Zoti Izraelin në sherbim të vet tu’ e pá, Në pelqim e pati,
në mend mishira i rá. Si u pat premtumun aj te parvet tonë, Arbamit të zgjiehun
e fmis tij gjithmonë. Atit, e Birit, Shpirtit Shęjt nji nderë, E tash e së parit
në mot qi të vînë perherë. Dom Ndue Bytyqi