“100 пытанняў – 100 адказаў”. Ці шмат Пантыфікаў адмаўлялася ад Пасаду св. Пятра?
11 лютага Бэнэдыкт
XVI абвясціў нечаканае рашэнне – ён вырашыў пакінуць Пасад св. Пятра. Пантыфік паведаміў
аб гэтым падчас звычайнай кансісторыі – сустрэчы з кардыналамі, прысвечанай разгляду
некаторых кананізацыйных спраў. Як вядома, на працягу 600 гадоў нічога падобнага ў
гісторыі Касцёла не здаралася. У свядомасці вернікаў даўно ўсталявалася меркаванне,
што Папы выбіраюцца пажыццёва, таму навіна з Ватыкана, паводле слоў кардынала Садана,
прагучала “як гром сярод яснага неба”. У сувязі з такой незвычайнай падзеяй у гісторыі
Касцёла варта прыгадаць аб іншых падобных выпадках. Гэта мы зробім у нашай сённяшняй
праграме.
На пачатку трэба адзначыць, што адмаўленне Пантыфіка ад пасаду св.
Пятра прадугледжана Кодэксам кананічнага права. Параграф 302 кажа: “Калі здарыцца
так, што Рымскі Пантыфік адмовіцца ад сваёй пасады, то для сапраўднасці адмаўлення
патрабуецца толькі адно: каб яно было здзейснена цалкам дабраахвотна і абвешчана адпаведным
чынам”.
Заглянуўшы ў гісторыю можна ўбачыць, што апошнім Папам, які адмаўляўся
ад пасаду быў Грыгорый ХІІ. Гэты Пантыфік быў абраны на пасад св. Пятра ў 1406 г.
у перыяд вялікага падзелу Касцёла. Папа тады знаходзіўся ў Рыме, але існаваў таксама
і антыпапа, які меў сваю рэзідэнцыю ў французскім Авіньёне. На працягу доўгіх дзесяцігоддзяў
падзел вельмі перашкаджаў жыццю Касцёла і выклікаў рознага роду маніпуляцыі і злоўжыванні.
Абраны ў Рыме венецыянскі кардынал Анджэла Корэр вырашыў пакласці канец гэтаму цёмнаму
перыяду. Ён абвясціў, што адмовіцца ад папскай улады, калі гэта зробіць таксама і
той папа, што знаходзіцца ў Авіньёне. Пасля таго, як Пасад св. Пятра вызваліўся, Грыгорый
ХІІ стаў звычайным кардыналам і пераехаў у Анкону, дзе і памёр праз 2 гады.
Самы
першы ў гісторыі выпадак, калі Папа адмаўляўся ад сваёй пасады, здарыўся яшчэ ў І
ст. хрысціянства. Яго здзейсніў пяты Наступнік св. Пятра Клемент І (88-97 гг.). Ён
адмовіўся ад пасады па прычыне свайго арышту і выгнання. Пантыфік не жадаў, каб вернікі
засталіся без пастрыскай апекі і таму палічыў лепшым, каб Касцёл узначаліў іншы чалавек.
У першай палове ІІІ ст., падобны ўчынак зрабіў папа Панцыан.
Шмат разоў у
гісторыі здараліся выпадкі, калі Папа пад ціскам быў вымушаны адмовіцца ад пасады
св. Пятра: напрыклад Белізарый І. Аднак, чалавек які заняў папскі пасад пасля яго,
лічыўся узурпатарам.
Самым падобным на рашэнне Бэнэдыкта XVI, быў учынак папы
Цэлестына V – сціплага і пакорнага святара, вядомага моцнай верай і любоўю да беднасці
і прастаты. Ён жыў у XIII ст. у італьянскай Аквіле, а яго сапраўднае імя было Пьетра
да Маронэ. Святар вельмі любіў адзіноту і шмат часу праводзіў на малітве ў горных
пячорах. Яго прыклад быў вельмі прывабным для маладых людзей. Многія імкнуліся наследаваць
гэтага святога чалавека і збіраліся каля яго. З іх Пьетра да Маронэ заснаваў ордэн
Братоў Святога Духа, якія затым атрымалі назву “цэлестынцы”.
Аб сваім абранні
на Пасад св. Пятра гэты святар даведаўся ў адным з любімых горных месцаў, дзе жыў
як пустыннік. Неспадзяваную навіну з Рыма яму прынеслі тры біскупы. Справа ў тым,
што падчас канклава кардыналы доўга не маглі пагадзіцца адносна кандыдатуры Папы.
Каб знайсці кампраміс, яны вырашылі перадаць кіраванне Касцёлам простаму і святому
чалавеку, якім і быў Пьетра да Маронэ. Канешне, апошні спрабаваў адмовіцца і пераканаць
іерархаў у сваёй негатоўнасці да выканання такой адказнай місіі. Аднак, пасля кароткага
перыяду разважанняў і малітвы, пагадзіўся.
Пантыфікат новага Папы, які абраў
імя Цэлестын V праходзіў у вельмі складаных умовах. Многія ўплывовыя людзі таго часу
спрабавалі выкарыстаць Папу ў сваіх інтарэсах і маніпуляваць ім. З-за гэтага Пантыфік
вельмі перажываў. Ён не бачыў сябе здольным несці цяжар папскай улады і супрацьстаяць
хітрым палітыкам, якія яго атачалі. Таму, ён вырашыў, што пасад св. Пятра павінен
заняць больш моцны і малады кандыдат. Папа пачаў шукаць магчымасці пакінуць нежаданую
пасаду. Ён пацікавіўся ў спецыялістаў па Кананічным праве і да сваёй радасці даведаўся,
што Пантыфік мае магчымасць па ўласным жаданні пакінуць свае абавязкі.
Скарыстаўшыся
гэтай магчымасцю, праз пяць месяцаў пасля свайго абрання на пасад св. Пятра, Цэлестын
V адмовіўся ад кіравання Касцёлам. Быў скліканы новы канклаў і абраны новы Пантыфік.
Сам Цэлестын V памёр у хуткім часе зняволены сваім наступнікам. Дантэ ў сваёй “Боскай
камедыі” вельмі моцна асудзіў учынак Пантыфіка, назваўшы яго “баязліўцам”. Аднак,
на самой справе, гэтага Папу шануюць як чалавека незвычайнай веры і сілы духа, прыклад
пакоры і здаровага розуму. Ён быў абвешчаны святым, а яго магілу ў італьянскай Аквіле
двойчы наведваў Бэнэдыкт XVI – у 2009 і 2010 г. Падчас апошняга візіту Святы Айцец
памаліўся каля магілы святога і паклаў на яе свой палій – сімвал пастырскай улады.
Ужо
ў перыяд новай гісторыі Папы разглядалі магчымасць адмаўлення ад Пасаду св. Пятра.
Напрыклад, сакрэтныя дакументы, знойдзеныя ў Ватыканскіх архівах, адкрываюць цікавую
інфармацыю пра Пія ХІІ. У адным з іх Пантыфік заклікаў лічыць, што ён адмовіўся
ад служэння Біскупа Рыма ў выпадку, калі нацысты выкрадуць яго па загадзе Гітлера.
Пій ХІІ быў паінфармаваны аб планах нямецкага дыктатара, арыштаваць яго і вывезці
ў Германію.
Такім чынам, рашэнне Бэнэдыкта XVI хоць і з’яўляецца новым і нечаканым,
мае прэцэдэнты ў гісторыі. Яно было прынята ў зусім новых умовах і пры асаблівых абставінах,
звязаных з узростам Папы. Яго ўчынак таксама сведчыць аб вялікай любові да Касцёла,
якая з’яўляецца нават большай за любоў да старажытнай традыцыі.