Ubóstwo i wykluczenie społeczne w Europie

Pietro Cocco
dziennikarz Radia Watykańskiego

Słuchaj:

Od Aten do Lizbony, od Włoch po Cypr, setki tysięcy Europejczyków wychodzi na ulice sprzeciwiając się polityce wyrzeczeń i wyrażając zaniepokojenie przyszłością swoją i swych dzieci. W tym kontekście Europejska Unia Nadawców EBU, która skupia rozgłośnie radiowe i stacje telewizje z Europy i innych krajów świata, organizuje 29 listopada wspólną akcję pod hasłem „Dlaczego ubóstwo?”. W tej powszechnej mobilizacji mediów, której skutkiem będą dokumenty telewizyjne, programy radiowe i różne działania na portalach internetowych, uczestniczyć będzie także Radio Watykańskie.


Kryzys, co jest oczywiste, nie dotyka tylko sfery ekonomicznej. Ma on także wpływ na podejmowane działania społeczne czy etykę relacji jednostek i zbiorowości. Jest to kryzys, który kwestionuje sposób zarządzania światem pracy, polityką i sferą społeczną, Kościołami i wspólnotami religijnymi. Jego konsekwencje są nie do przewidzenia. Od wszystkich, w równej mierze, wymaga wzięcia odpowiedzialności, co można by opisać w trzech słowach: umiarkowanie, sprawiedliwość, miłość.

Coraz bardziej oczywistym jest fakt, że tak postawy indywidualne, jak i zbiorowe wpływają na podejmowane decyzje polityczne, ekonomiczne i administracyjne. Stąd też ogromną rolę odgrywa dzisiaj sposób wykorzystania środków społecznego przekazu dla kształtowania tych postaw.

Umiarkowanie wzywa do szacunku dla godności osoby jak i uczciwości w wykorzystaniu przez nią zasobów materialnych. Domaga się ich użycia dla dobra wszystkich, a nie tylko dla własnej korzyści. Jeśli spojrzymy na liczby, dane są niezwykle wymowne. Szacuje się, że w Europie żyje w ubóstwie 80 milionów ludzi, co stanowi więcej niż 16 proc. populacji Unii Europejskiej. Większą część stanowią kobiety, a ok. 20 milionów to dzieci (*1).

Konieczna jest także refleksja na temat sprawiedliwości, która nakazuje „by dać drugiemu to, co jest jego, co mu się należy dlatego, że istnieje i działa”, jak napisał Benedykt XVI w encyklice Caritas in Veritate (nr 6) o integralnym rozwoju ludzkim. Bezrobocie, coraz większe wśród młodych, imigrantów i robotników niewykwalifikowanych, nie jest bowiem tylko problemem natury ekonomicznej (*2). Pozbawia tych ludzi ich miejsca w społeczeństwie, upokarza ich możliwy wkład w rozwój poszczególnych krajów, uniemożliwia im budowanie przyszłości własnej i ich rodzin. W tej sytuacji zablokowania, jak napisali włoscy biskupi, istnieje ryzyko nasilenia „gniewu uczciwych, czemu towarzyszy wołanie wykluczonych, tych, którzy czują się postawieni poza społeczeństwem, bez prawa głosu, niewysłuchani przez nikogo”.

Unia Europejska stworzyła plan działań przeciwko ubóstwu i wykluczeniu społecznemu, który jest wpisany w europejskie ramy na rzecz spójności społecznej i terytorialnej. Ponieważ chodzi o mężczyzn i kobiety, warto dodać, że to miłość może być uznana w tym obszarze za fundamentalny czynnik w budowaniu relacji międzyludzkich, także w sferze publicznej. Może ona umacniać nadzieję i obejmować sobą wszystkich. Jak przypomina Benedykt XVI, „miasto człowieka” buduje się nie tylko przez określone prawa i obowiązki, ale przede wszystkim przez relacje bezinteresowności, miłosierdzia i komunii. Sam rozwój człowieka zależy przede wszystkim od uznania przez niego istnienia jednej rodziny ludzkiej, w której wszyscy współdziałają w duchu prawdziwej komunii i gdzie nie żyje się tylko jeden obok drugiego.


Przypisy

1. Najwyższy odsetek osób zagrożonych "ubóstwem lub wykluczeniem społecznym" notuje się w Bułgarii (41,6 proc.), Rumunii (41,4 proc.), na Łotwie (38,1 proc.), na Litwie (33,4 proc.), na Węgrzech i w Irlandii (29,9 proc.), w Grecji (27,7 proc.), Hiszpanii (25,5 proc) i Włoszech (24,5 proc.). Sytuację w krajach europejskich pogarsza jeszcze fakt, że 22 proc. pracujących jest zagrożonych ubóstwem lub żyje w rodzinach, których dorośli członkowie pracują tylko dorywczo. W tym zakresie największe zagrożenie występuje w Irlandii (22,9 proc.), Wielkiej Brytanii (13,1 proc.), Belgii (12,6 proc.), na Łotwie (12,2 proc.), w Niemczech (11,1 proc.), Danii (10,3 proc.) i Włoszech (10,2 proc). Nie można też zapominać, że ten problem ma bezpośredni wpływ na ewentualne redukcje wydatków na edukację i formację.

2. W państwach Unii bezrobocie wśród młodych waha się w granicach 21,4 proc., ale przekracza 25 proc. aż w jedenastu krajach.