Françeskani shqiptar atë Konrad Gjolaj është një nga emrat njerëzve që flijuan jetën
për t'i qëndruar besnikë Krishtit e Atdheut! Atë Konrad Gjolaj, ndërroi jetë dymbëdhjetë
vjet më parë në Kuvendin Françeskan të Gjuhadolit në Shkodër. Jeta e tij, filluar
më 2 janar 1918 në Velipojë, është simbol sa i dhimbshëm, aq edhe i lavdishëm i rrugës
që përshkoi shumica e meshtarëve katolikë dhe e qytetarëve shqiptarë, dëshmi e gjallë
se në Shqipërinë e diktaturës komuniste pati disidencë të fuqishme, në emër të idealeve
të pavdekshme të Fesë e të Atdheut. Nxënës i një gjermani të kulturuar, që derdhi
gjakun në e për tokën shqiptare, bir në shpirt i së cilës ishte, don Alfons Trackit,
atë Konradi eci besnikërisht në gjurmët e mësuesit martir. Ishte vetëm 25 vjeç kur
u ngjit në elterin e bazilikës së Shën Gjonit në Lateran, Katedralja e Romës, për
të kremtuar Meshën e parë, për ta vijuar pastaj misionin meshtarak në Atdhe, ku më
1947 u arrestua nga regjimi komunist vetëm pse ishte françeskan. I përgatitur
me kulturën e përgjithshme më të gjerë të kohës në Liceun "Illyricum" në Shkodër dhe
më pas në Universitetin Antonianum të Romës, ku u doktorua në drejtësi kanonike, ai
diti të mbronte idealet fetare e atdhetare me dinjitet të pashoq e aftësi të rralla
juristi, para gjyqit farsë të komunistëve, drejtuar nga gjykatës të përgatitur ndër
kurse kundër analfabetizmit, në duar të të cilëve qenë partia e pushteti, drejtësia
e vetë jeta. Çuditemi pastaj pse Shqipëria është katandisur në vendin më të varfër
të Evropës! Në vend që të lirohej me admirim për mbrojtjen e jashtëzakonshme që
nxirrte në dritë pafajësinë e tij, duke fajësuar gjykatësit, për të nisi udha e kryqit,
kalvari i një vendi, ku drejtësia nuk ekzistonte. Rrugën e jetës së tij, sa të mundimshme,
aq të lavdishme, që e përfundoi si sot shtatë vjet, na e la trashëgim në shkrimet
e botuara ndër faqet e revistës "Hylli i Dritës" dhe në atë që e quajti "vepra eme
e mbrame" në librit e tij me kujtime "Çinarët".