Afrika shikon Evropën: shkëmbim përvoje udhësh të ndryshme drejt pavarësisë
Filli i kuq i veprimtarisë me temë: “Afrika dëgjon Evropën, përvoja e Shqipërisë në
100 vjetorin e Pavarësisë”, që u organizua të martën e kaluar në selinë e Radio Vatikanit,
ishte shkëmbimi i përvojës së një vendi të vogël ballkanik, të pavarur prej njëqind
vjetësh, me një Kontinent të pakufishëm, që ecën në këtë udhë tejet të dëshiruar.
Shkëmbim përvoje, në një mjedis si ky i Radio Vatikanit, ku simbolikisht takohen mbarë
vendet e botës. I hap udhën takimeve të ardhshme ndërmjet viseve e kontinenteve të
ndryshme, për të jetuar, për të ndarë e për të njohur, së bashku, historinë, traditat
e kulturat e njëri tjetrit. Pavarësi të kremtuara e liri të fituara, që vihen shërbim
të pavarësive të paarritura e të lirive të pajetuara. Duke pasur parasysh se Shqipëria
e vogël e ka mbrojtur dhe vijon ta mbrojë Afrikën e madhe, në tryezën e e Kombeve
të Bashkuara, në Nju Jork. Një mësim historie, që do të rrokë të pesë kontinetet,
me shtetet e kombet e tyre të panumërta. Po kjo i takon së ardhmes. Afrika shikoi
Evropën, e posaçërisht historinë e Shqipërisë, e cila sivjet kremton 100 vjet pavarësie,
me dëshirën që të nxjerrë mësim, të marrë shtytje në ecjen me ritme të shpejta për
të fituar atë vlerë të paçmuar, që quhet liri, e cila u mohohet akoma shumë zonave
të Kontinentit të zi, e edhe të kontinenteve të tjera. Të dëgjojmë fjalën e hapjes,
mbajtur nga drejtori ynë, atë Federiko Lombardi:
“Është e mjaft i
pazakontë, mendimi për t’i afruar udhët e pavarësisë, e prej këndej, identitetet e
popujve, përmes kontinenteve, të cilët shpesh jemi mësuar të mos i shikojmë me të
njëjtin sy. Takim domethënës, ky, shumë i mirëpritur në këtë shtëpi, që dëshiron të
jetë shtëpi e popujve të ndryshëm dhe e kulturave të ndryshme, të cilat këtu takohen,
për t’u njohur, për të folur në mënyrë të tillë që, prej këndej, jo vetëm të nisen,
në gjuhë të ndryshme, mesazhe në drejtime të ndryshme, por edhe që ky vend të jetë
vend i vërtetë dialogu e takimi ndërmjet popujve, pavarësisht nga larmia e traditave
të tyre. Ja, pra, këtu kemi njëqind vjet pavarësie të një vendi, që i përket një Kontinenti
tjetër, një vendi evropian, ballë për ballë me udhën e pavarësisë së Kontinentit afrikan.
Më duket gjë e bukur të kesh aftësinë t’i vësh pranë e pranë këto histori e këto çaste
themelore për historinë e këtyre popujve e edhe të pasurohesh, duke shkëmbyer përvojën
e anasjelltë. Përveç këtij konteksti të përgjithshëm, dua të them edhe se gëzohem
shumë që shikoj këtu një takim kushtuar posaçërisht Shqipërisë. Kemi pasur edhe takime
të tjera, vitet e kaluara, në kujtim të Nënë Terezës e në raste festive. Kujtoj shpesh,
e me krenari, se Radio Vatikani është nderuar nga Shteti shqiptar me Urdhërin më të
lartë “Nënë Tereza”, pikërisht për shërbimin që i bëri popullit shqiptar, me transmetimet
e veta, për dhjetra vjet me radhë. Prandaj jemi shumë të kënaqur, duke pasur parasysh
se pikërisht ky është misioni ynë, i Programit tonë shqip: të vihet në shërbim të
popullit e të kulturës shqiptare”.
Për më se katër shekuj sundimi otoman,
Historia e Shqipërisë qe një kuadër plot dritë-hije, plot britma kushtrimi e dhimbjeje,
plot robëri e etje për liri. Shpresat e shqiptarëve për rifitimin e lirisë së humbur
u rindezën vetëm në vitin 1878, kur Evropa ua dëgjoi përsëri zërin, përmes Lidhjes
së Prizrendit, që kërkoi liri, mbrojtje e pavarësi të trojeve kombëtare. Interesat
gjeopolitike, etnike e fetare të fuqive e shteteve të ndryshme evropiane do ta zvarritnin
deri më 28 nëntor 1912, shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë, duke lënë jashtë kufijve,
gjysmën e tokave shqiptare. Por, ç’mund të mësojnë afrikanët nga e kaluara e shqiptarëve?
Përgjigjet Ardian Ndreca, pedagog i Filozofisë moderne në Universitetin Urbanian:
“Munden,
para së gjithash, të mësojnë nga gabimet, që kemi bërë ne, e të mos i përsërisin.
Një nga këto gabime ishte se në Shqipëri pushteti u nda ndërmjet fraksioneve të ndryshme,
në vend që të ngriheshin menjëherë institucionet demokratike. Ky ishte gabimi më i
madh, që u bë në Shqipëri, si në gjysmën e parë të ‘900-tës, ashtu edhe në gjysmën
tjetër. Gjëja e dytë, që mund të mësohet nga përvoja shqiptare, ka të bëjë me lidhjen
e ngushtë të shqiptarit me trojet e veta, me traditat e veta, me të kaluarën, me dëshirën
për ta rijetuar të kaluarën, për ta shikuar të kaluarën, për të përfituar nga gjithçka
ishte e mirë e për ta vënë në themelet e së ardhmes: vlera, tradita, gjithçka që ndriçojet
nga drita eproceseve pozitive ekonomike, kulturore e shoqërore të së
kaluarës”.
Ajo që duhet të bëjnë afrikanët, shpjegoi Filomeno Lopes,
përfaqësues i “Qendrës së reflektimit Afrika 2000”, është përpjekja për të kërkuar
modele të reja dialogu, siç uron edhe Benedikti XVI. “Papa Benedikti XVI po
i nxit kontinentet, posaçërisht konferencat ipeshkvnore, ato të Afrikës e të Evropës,
të kërkojnë mënyra e rrugë të reja dialogu, të bashkëpunojnë më mirë, në shërbim të
ungjillëzimit të ri, që e ardhmja t’i ndihmojë të gjithë të kuptojnë se epoka e fateve
të veçanta dhe e mbrojtjes së vetvetes, ka marrë fund”.
Tinguj, që dëgjuat
në sfond të këtij programi, ishin një nga pjesët më emocionuese të takimit të Shqipërisë
së Pavarur me Afrikën, në kërkim të pavarësisë, drejtuar nga kryeredaktori i Programit
shqip pranë Radio Vatikanit, dom David Xhuxha. Janë të violinës së Elvin Dhimitrit,
që e pasuroi këtë pasdite, të mbushur me kujtimet e njëqind vjet historie, të pranishme
në Sallën Markoni të Radio Vatikanit përmes pamjeve të një filmi dokumentar me temën
e Udhës së përpjekjeve për Pavarësi dhe të bisedave me të njëjtën temë, mbajtur nga
Ardian Ndreca, docent në Universitetin Urbanian të Romës; Federiko De Renzi, specialist
për Perandorinë Otomane, bashkëpunëtor i revistës ‘Limes’ dhe Filomeno Lopes, përfaqësues
i “Qendrës së reflektimit Afrika 2000”. Elvin Dhimitrit luajti me mjeshtri të rrallë,
“Balladën” e Pjetër Gacit dhe “Vallen Hungareze” të Brahms, me tingujt e së cilës
po e mbyllim këtë informacion festiv.