Fondi Monetar Ndërkombëtar jep alarmin për jetëgjatësinë e njerëzve: mund të keqësojë
financat shtetërore
“Kushtet e tregut të punës në zonën e euros vazhdojnë të keqësohen”. Kjo është analiza
e Bankës Qendrore Evropiane, e cila u bën thirrje qeverive të përmirësojnë llogaritë
e buxhetit e të zbatojnë reforma strukturore. Ndërkaq, vazhdon të shkaktojë debate
vlerësimi i Fondit Monetar Ndërkombëtar mbi qëndrueshmërinë financiare globale. Sipas
tij, zgjatja e jetës mesatare do të keqësojë ekuilibrin e pensioneve e të asistencës
sociale të shteteve, duke sjellë si rezultat edhe rritjen e shpenzimeve të buxhetit
në këtë fushë. Për shembull, nëse jeta mesatare në vitin 2050 do të zgjatet edhe me
3 vjet të tjera, kostoja për plakjen e popullsisë do të rritej me 50%. Fenomeni ka
marrë emrin “rreziku i jetëgjatësisë”, për të cilin flet në mikrofonin tonë ekonomisti
italian Xhakomo Vaçago, pedagog i Universitetit Katolik të Milanos: Termi “rrezik”
është, në thelb, një term teknik i përdorur nga sigurimet shoqërore për të treguar
se po ndodh diçka, që do të kërkojë pagesë. Pra, pas tij, nuk qëndron ndonjë gjykim
moral mbi jetëgjatësinë, nuk thuhet se të jetosh gjatë është keq e të jetosh pak është
mirë. Duhet ta nënvizojmë këtë, përndryshe nuk mund ta gjejmë shtegun për zgjidhjen
e problemit. Ndokush prej analistëve mendon se zgjidhja e problemit mund të
jetë dalja më e vonë në pension. Por, a nuk çon kjo në pakësimin e mundësisë së punësimit
për të rinjtë? Në afate të shkurtra, sigurisht që po. Nëse i lemë njerëzit
të punojnë më gjatë në një çast krize, i pengojmë të rinjtë, pasi oferta e vendeve
të punës kufizohet. Por, sapo të kapërcehet kriza, një gjë e tillë duhet menduar.
Po shkojmë drejt një superborxhi botëror, me pasoja, që mund ta shtrijnë krizën aktuale
nga vendet e pasura, siç është aktualisht, në të gjithë botën. Zgjidhja e vërtetë
mund të vijë nga konsiderata mbi veprimtarinë e pensionistëve. Deri tani, e kemi kuptuar
pensionin si e kundërta e punës: punojmë me orë të plota deri në një ditë të caktuar
e, të nesërmen, nuk punojmë më. Ndoshta, zgjidhja duhet të jetë dalja graduale në
pension, pra, fillojmë të punojmë më pak derisa dalim krejtësisht nga puna, pas disa
vjetësh. Madje, mund të mendohet edhe zëvendësimi i një lloj pune, me punë më të përshtatshme
për të moshuarit, të cilat mund edhe të kursejnë diçka nga buxheti shtetëror në fushën
përkatëse. Pra, kur flitet për “rrezikun e jetëgjatësisë” nuk thuhet se të
moshuarit s’vlejnë më për asgjë, por se sistemi duhet të përballojë nevoja të reja… Po.
Do të thosha se roli i të moshuarve duhet menduar nga e para. Shoqëria ka nevojë për
të gjithë e të gjithë, sipas mundësive, mund të japin kontributin e tyre. Si do të
jetë ky kontribut: punëtor me kohë të plotë, me kohë të pjesshme, me orë që pakësohen
me kohën, apo vullnetar në disa fusha për të shmangur shpenzime publike – këto janë
të gjitha aspekte për të cilat akoma nuk ka një debat të vërtetë, që duhet të fillojë
sa më shpejt. Nënvizohet edhe një aspekt tjetër: nuk ka më investime të sigurta… Në
të vërtetë, investimet e sigurta nuk kanë ekzistuar kurrë. Të gjitha vendet e pasura,
ato që kanë një farë historie financiare, në ndonjë çast të historisë, nuk e kanë
njohur të paktën një pjesë të borxheve të tyre. Ekzistenca e investimit të përsosur,
me siguri 100%, është një mit, që e kemi krijuar ne. Duke pasur parasysh Eurozonën,
Banka Qendrore Evropiane parashikon keqësimin e tregut të punës. Rritet papunësia,
sidomos në radhët e rinisë… Është një fotografi problematike, për të cilën
qeveritë dhe bankat qendrore kanë pjesën e tyre të përgjegjësisë. Me miopi të jashtëzakonshme,
i kanë parë vështirësitë e ekonomive të vendeve të ndryshme, duke menduar se mund
të zgjidheshin duke shkurtuar fondet për shpenzimet publike, pa kuptuar – e nuk do
donjë mençuri të veçantë – se këto shkurtime sjellin edhe rënien e kërkesës në treg.
Nëse unë shpenzoj më pak, dikush tjetër fiton më pak e për pasojë, do të blejë më
pak, kur t’i vijë radha. Dikush mendon se do të duhej një Bankë Qendrore Evropiane
e ndryshme nga kjo e sotmja, me më shumë pushtet… Gjermanët nuk e duan dhe
kanë vendosur një klauzolë. Kjo e detyron Bankën Evropiane të mos u japë hua qeverive,
për të shmangur rritjen e mëtejshme të borxhit publik të atyre vendeve, që tashmë,
janë të zhytura në borxhe. Kjo është ide e mirë, por në gjendjen aktuale përbën një
kufizim shumë të rëndë, sepse pengon rehabilitimin e financave publike. Kështu, kemi
vende, që po rrëshqasin dalëngadalë drejt depresionit ekonomik.