Jakie są podstawy etyki, czym jest sumienie i na czym polega sprawiedliwe postępowanie,
a na czym manipulacja - to niektóre zagadnienia podjęte podczas 54. Tygodnia Filozoficznego,
trwającego od 12 do 15 marca na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II.
Organizatorem spotkania naukowego o jednej z najdłuższych tradycji na uczelni jest
Koło Filozoficzne Studentów KUL. We wspólnej refleksji poświęconej „Wielkim pytaniom
etyki” uczestniczy ponad 300 osób z całej Polski.
„Wielkie pytania etyki są
wielkimi pytaniami o człowieka” – podkreślił podczas Mszy świętej na rozpoczęcie Tygodnia
ks. prof. Andrzej Szostek MIC, kontynuator myśli filozoficznej Karola Wojtyły. Dodał,
że choć filozofia kieruje się naturalnym poznaniem, to jednak w weryfikacji postępowania
moralnego trzeba ludzką słabość otworzyć na pomoc Boga. Część wykładów i dyskusji
dotyczy problematyki sumienia i racjonalnego oraz emocjonalnego kontekstu jego prawdziwości
bądź fałszywości. „Każdy człowiek może i musi kształtować swój wewnętrzny horyzont
norm, według których postępuje. A sumienie mówi nam, czy w naszym postępowaniu kierujemy
się tylko jakimś czy też odkrywaną obiektywną prawdą” – zauważył dziekan
wydziału filozofii UKSW ks. prof. Jan Krokos. Klasyczną koncepcję sumienia w kontekście
metafizycznym przedstawił ks. prof. Andrzej Maryniarczyk SDB, red. naczelny Powszechnej
Encyklopedii Filozofii.
Uwikłanie w dylematy moralne stanowiło jeden z wątków
podjętych przez s. prof. Barbarę Chyrowicz, argumentującą, że nie ma sprzeczności
między normami moralnymi, natomiast np. w sytuacji ataku terrorystycznego obrońca
zakładników musi zmierzyć się z konkretnymi rozstrzygnięciami wobec zagrożenia życia.
Z kolei wskazując personalistyczne podstawy etyki ks. prof. Alfred Wierzbicki – dyrektor
Instytutu Jana Pawła II KUL – w dyskusji zwrócił uwagę na autonomię filozoficznego
rozumienia osoby np. wobec ekspansji naturalistycznych ujęć człowieka. „Jeśli biolog
zauważy, że to o czym mówi etyk jest tak bardzo bliskie codziennemu doświadczeniu
i że to nie jest irracjonalne – wówczas można liczyć na wzajemne poszerzanie granic
racjonalnego dialogu, nie siląc się na próby unifikacji języków różnych dziedzin wiedzy”
– dodał ks. Wierzbicki.
Prof. Ryszard Wiśniewski (UMK w Toruniu, red. naczelny
„Ruchu Filozoficznego”), nawiązując do różnych historycznych systemów hierarchizowania
mówił o wartości absolutnej „prześwitującej” w świecie wartości bezwzględnych. Natomiast
dr Natasza Szutta (UG) broniła etyki cnót i dostępnej każdemu pracy nad charakterem
wbrew sytuacjonistycznemu i socjobiologicznemu determinizmowi. Trzeba jeszcze wspomnieć
o innych wykładowcach na czele z prof. Gretchen Reydams-Schils z University of Notre
Dame („aspołeczna wspólnotowość” w kontekście tradycyjnej tematyki vita activa i conteplativa)
oraz prof. Joanną Górnicką-Kalinowską (UW – „Moralność i wychowanie a problemy manipulacji”).
Cennym
uzupełnieniem wykładów i dyskusji była inspiracja artystyczna - film oparty na głośnej
powieści „Władca much” oraz spektakl „Antygona” przygotowany przez studentów jednego
z nowych kierunków studiów – retoryki stosowanej. Dramat Sofoklesa od 26 wieków motywuje
do podejmowania wielkich pytań etyki.
Dodajmy przy okazji, że niedawno
kierunek "filozofia" na Wydziale Filozofii KUL został uhonorowany oceną "wyróżniającą"
przez Polską Komisję Akredytacyjną - to ocena najwyższa, rzadko przyznawana i po raz
pierwszy przyznana którejś z lubelskich uczelni.