"З сэрцам у кантакце". Псіхасаматычныя аспект малітвы.

Сёння я хачу заняцца вельмі сур'ёзным справай. Нават занадта сур'ёзнай - бо ў сённяшней перадачы я маю намер знайсьці рашэнне даўняй хрысціянскай спрэчкі.

Сутнасць пытаньня ў тым, што ёсьць хрысьціяне, якія лічаць псіхасаматычны аспект у малітве, чымсьці добрым, а ёсьць таксама такія, якія перакананыя, што такія практыкі, як дыханне, асаблівыя пазіцыі цела і інш, у спалучэнні з малітвай, недапушчальныя для хрысціяніна. Ці ператвараецца наша малітва ў ідалапаклонства, як толькі мы пачынаем дыхаць роўна праз нос, ці калі схіляем нашу галаву да грудзей, ці калі выкарыстоўваем лавачку для медытацыі? Прыйшоў час расставіць кропкі над «і»!

Быць хрысціянінам

Варта адзначыць, што частка хрысціян, якія выступаюць супраць псіхасаматычнага метаду ў малітве, занялі такую пазіцыю не без прычынаў. Справа ў тым, што ў апошні час (100-200 гадоў?) У Еўропе і Амерыцы з'явілася вельмі шмат рэлігійных рухаў з Азіі, якія прапагандуюць рэлігійную практыку, праз рознага роду псіхасаматычныя практыкаванні. Прыкладам такіх рухаў могуць быць тыя, што грунтуюцца на наках ёгі ды дзэн-будызму.

Няма нічога дзіўнага, што «эзатэрычныя» вучэнне выклікала цікаўнасць асабліва тых, хто ў сваім жыцці не перажыў асабістай сустрэчы з Ісусам Хрыстом. У ёзе і практыцы дзэн-будыйскай медытацыі многія ўбачылі спосаб самаўдасканалення і духоўнага росту, які не патрабуе рэлігійнай веры, такой якой патрабуе хрысціянская Царква (хоць калі паглыбіцца больш дэталёва ў гэты пытанне, то высветліцца, што кожны рэлігійны рух патрабуе пэўнай веры ад тых, хто ў рамках гэта руху практыкуе, моліцца, медытуе. Зрэшты сёння мы не будзем разглядаць гэтае пытанне).

Шырокае распаўсюджванне ёгі і іншых рэлігійных напрамкаў у Еўропе і Амерыцы было многімі хрысціянамі (і не без падставы) расцэнена, як спакуса для хрысціянства. Вось гэты непрыемны факт і паслужыў прычынай непрымання разам з іншымі рэлігійнымі рухамі, таксама любыя формы псіхафізічных практык звязаных з малітвай (медытацыяй).

Нават спрадвечна хрысціянскі тэрмін «медытацыя» - стаў у вуснах хрысціяніна чымсьці накшталт лаянкі. У інтэрнэт-энцыклапедыі «Вікіпедыя» знаходзіцца артыкул аб медытацыі, які нават адным словам не згадвае, што медытацыя, якім-небудзь чынам звязана з хрысціянствам (але аб гэтым я ўжо разважаў у нашай перадачы).

Тое, што мы, хрысціяне, са страхам «зракліся» ад гэтага лацінскага слова (медытацыя - гэта лацінскае слова, а не транскрыпцыя з хіндзі), кажа аб тым, што многія з нас прынялі «струсіную палітыку». Частка з нас рашуча адмовіліся ад ўсяго, што звязана з новымі рэлігійнымі рухамі, адначасова, як кажа прыказка, «з вадою выплюхваючы і дзіця» - я маю на ўвазе псіхасаматычныя аспект малітвы.

Іншыя ж ліхаманкава пачалі «аддзяляць» з азіяцкіх практык псіхасаматычныя элементы і штучна адаптаваць іх пад хрысціянства… (Што часта выглядае мала прывабным).

Пры ўсім гэтым, хоць у апошні час на Захадзе і стала вядомая «ісусавага малітва», аднак ніхто не падыходзіў да яе, як да пэўнай духоўна-аскетычнай сістэмы (як да ісіхазму). Я маю на ўвазе, што ісусава малітва часта вырывалася і вырываецца з пэўнага духоўнага кантэксту, пэўнай хрысціянскай практыкі.

Ну дык ці гэта зло - псіхасаматычны аспект малітвы? Па маім глыбокім перакананні гэты аспект з'яўляецца проста інструментам. Інструмент - сам па сабе нейтральны. Нож - гэта выдатны інструмент для чысткі гародніны. Ён ні дрэнны і ні добры ў маральным сэнсе, але калі ён апынецца ў няўмелых руках, то ім можна парэзаць палец ці пакалечыць іншага чалавека, а калі ён апынецца ў руках злачынца, то можа стаць прыладай для выканання амаральнага ўчынку — забойства.

Няма сумневу - нож з'яўляецца вельмі эфектыўным і вельмі небяспечным (з пункту гледжання бяспекі чалавека) прыладай, што зрэшты не служыць прычынай для таго, што б ад гэтай прылады адмовіцца.

Падобна і з псіхасаматычным аспектам малітвы: цалкам магчыма, што гэты інструмент можа быць небяспечным, аднак ці гэта дастатковая прычына, каб адмовіцца ад яго выкарыстання?

Хрысціянская антрапалогія - пазітыўнае стаўленне да цела

Антрапалогія - гэта навука аб чалавеку. Людзі паступаюць так ці інакш, зыходзячы з свайго ўяўлення пра тое, кім яны з'яўляюцца. (На прыклад, калі хтосьці лічыць, што чалавек - гэта ўсяго толькі развітая жывёла, то ў такога чалавека ёсць падставы паступаць, як жывёла). Біблія з першых радкоў робіць пэўныя сцвярджэнні, якія ўплываюць на наша хрысціянскае бачанне антрапалогіі.

Што ж гэта за сцвярджэння? Тут прывяду толькі адно: «І ўбачыў Бог усё, што Ён стварыў, і вось, добра вельмі» (Быц 1, 31а). Бог стварыў усё добра, у тым ліку і чалавека. Калі мы гаворым пра чалавека, то маем на ўвазе не толькі асобна ўзятую яго частку (або аспект), але ўсяго чалавека! Аднак гістарычна склалася так, што да вызначанага аспекту ў чалавеку многія хрысціяне на працягу эпох ставіліся негатыўна. І гэтым аспектам з'яўляецца цялеснасьць чалавека, а таксама звязаная з цялеснасьцю — сэксуальнасць.

Многія хрысціяне не ведаючы (або ігнаруючы) хрысціянскае вучэнне пра чалавека наносяць сабе і іншым шкоду, распаўсюджваючы негатыўнае бачанне цялеснасці і сэксуальнасці чалавека. Але ж праз такое бачанне становіцца малапрывабнай тое, што ў хрысціянстве называецца аскезай, пастом. Ну і, вядома, гэта з'яўляецца адной з прычын негатыўнага погляду на псіхасаматычныя аспект малітвы.