Các thành công của việc dùng các tế bào gốc trưởng thành để chữa bệnh
Các tế bào gốc trưởng thành và các tiến bộ trong việc chữa trị các bệnh nan y
Trong năm 2010 vừa qua thế giới y khoa đã ghi nhận một số thành qủa liên quan tới
việc sử dụng các tế bào gốc trưởng thành để chữa trị một số bệnh nan y. Mặc dù còn
đang rất thận trọng, nhưng các nhà nghiên cứu đã bắt đầu áp dụng cho con người, sau
thời gian thử nghiệm trên súc vật.
Khả thể vẽ bản đồ các hệ di truyền ”genom”
riêng rẽ mở đường cho một loại ”y khoa nhân cách hóa”, trong khi việc trị liệu di
truyền bắt đầu được trải rộng ra cho cả các chứng bệnh khác nữa.
Trước hết
cần phải xác định ý nghĩa của một vài từ vựng liên quan tới các tế bào gốc. Các tế
bào gốc là các tế bào không chuyên biệt có thể biến đổi trong bất cứ loại tế bào nào
khác của cơ thể con người. Từ tình trạng ”khởi đầu” không có nhiệm vụ chuyên biệt
đó, chúng sẽ trở thành khác nhau trong nhiều cách thức. Chúng được gọi là các ”tế
bào gốc toàn năng - totipotenti”, khi chúng có thể sinh ra các tế bào của toàn một
cơ phận. Chúng được gọi là các ”tế bào gốc đa năng - multipotenti”, khi có thể biến
thành nhiều loại tế bào khác nhau. Chúng được gọi là các ”tế bào gốc độc năng - unipotenti”,
khi chỉ làm nảy sinh ra một loại tế bào xác định.
Các tế bào gốc phôi thai
là các tế bào toàn năng, làm thành phôi thai trong các giai đoạn phát triển đầu tiên
của nó.
Các tế bào gốc trưởng thành hay các tế bào của cơ thể là những tế
bào đa năng và độc năng, được tìm thấy trong các mô của cơ phận trưởng thành hay trong
máu của cuống rốn.
Các tế bào gốc trưởng thành ”tái định hướng” là các tế
bào giống các tế bào của phôi thai, nhưng được lấy từ các tế bào gốc trưởng thành
được tái định hướng trên bình diện di truyền để trở lại tình trạng ban đầu.
Việc tái định hướng này theo tiến trình sau đây. Trước hết các tế bào gốc trưởng thành
đa năng được lấy từ các tế bào trưởng thành khác nhau của chính các bệnh nhân, qua
một tiến trình gọi là chương trình ”tái hoạch định di truyền”. Các bác sĩ lấy từ bệnh
nhân một vài tế bào, từ một cho tới ba yếu tố di truyền tạo ra tính chất gốc được
đưa vào trong các tế bào, qua một dụng cụ cho phép tháp các yếu tố di truyền này vào
trong tế bào di truyền. Các tế bào bị thay đổi như thế bắt đầu phát triển để đạt tới
một ”tình trạng khai mào” giống như tình trạng của các tế bào của phôi thai.
Các chuyên viên phòng thí nghiệm theo dõi xem điều gì xảy ra cho tế bào đó trong tiến
trình phát triển, và khi thấy xuất hiện vấn đề thì cần sửa chữa và tìm hiểu tại sao.
Các tế bào đã được tái hoạch định này có thể tái khởi hành trong tiến trình phát triển
của chúng, để có thể trở thành các tế bào chuyên môn trong mọi hướng. Qua việc nghiên
cứu tế bào mẫu độc đáo này có thể nhận diện các can thiệp cần thiết phải thực hiện
tại nhà thương. Với phương pháp này có thể có các tế bào ”thích hợp” cho từng bệnh
nhân, mà không có nguy cơ khước từ, bởi vì chúng phát xuất từ chính cơ phận của người
bệnh.
Từ nhiều năm nay toán chuyên viên của bác sĩ Alfredo Gorio, giáo sư
khoa dược học y khoa của đại học Milano, bắc Italia, nghiên cứu trường hợp chấn thương
cột sống và các vết thương của tủy cột sống trên bình diện thần kinh và chấn thương
thần kinh, bằng cách tìm hiểu phản ứng của chứng viêm thần kinh và đọng máu sau khi
bị chấn thương, và phương cách chữa trị bằng các tế bào gốc. Việc nghiên cứu đã đạt
các kết qủa khả quan. Sau khi chích các tế ào gốc trưởng thành vào óc chuột, 24 giờ
đồng hồ sau khi chúng bị chấn thương, các chuyên viên nhận thấy 2/3 các tế bào gốc
này xuống tới tủy và trong vòng 15 ngày chuột bắt đầu đi lại được, vì hai chân sau
của chúng tái phục hồi khả năng cử động. Các chuyên viên đã minh nhiên được một loại
tiểu tế bào, có khả năng chặn đứng một phần các tế bào ăn hại tủy và biến thành các
tế bào thần kinh lành mạnh sửa chữa các tế bào bị thương. Tiếp đến các tế bào gốc
này có khả năng chống cự trong môi trường nghèo nàn dưỡng khí này, nhờ việc điều hòa
chất nội tiết ”eritropoietina”, giúp biến đổi ổn định thành các tế bào thần kinh,
và khiến cho hiệu qủa của việc chữa trị kéo dài hơn. Khi thử nghiệm với các tế bào
gốc của phôi thai chuột, nhóm các bác sĩ nói trên cũng đã đạt được các kết qủa tốt.
Bác sĩ Alfredo Gorio cho biết giai đoạn tới sẽ là việc thử nghiệm chữa trị cho con
người.
Bác sĩ Camillo Ricordi, giám đốc ”Học viện nghiên cứu bệnh tiểu đường”
và ”Trung tâm cấy tế bào gốc ở Miami” bên Hoa Kỳ cho biết hy vọng có thể áp dụng việc
cấy tế bào gốc trưởng thành của tụy tạng để chữa bệnh tiểu đường, là căn bệnh đang
hành hạ 240 triệu người trên thế giới. Hiện nay các chuyên viên đang thử nghiệm việc
cấy các chùm tế bào tụy, chứa các tế bào Beta sản xuất chất Insulina, từ một người
cho đã qua đời, vào trong gan của người nhận, và khiến cho gan cũng hoạt động như
tụy tạng. Song song là việc nghiên cứu dùng các tế bào gốc của chính người bệnh qua
việc tái hoạch định tế bào để chữa trị. Phương cách này tránh được việc khước từ.
Hiện nay các chuyên viên cũng đang nghiên cứu việc dùng các tế bào gốc trưởng thành
lấy từ cuống rốn và mô mỡ, có khả năng sản xuất lượng tế bào gốc vô tận. Như thế trong
tương lai có thể chữa bệnh tiểu đường bằng cách cấy các tế bào gốc trưởng thành hay
bằng cách phòng ngừa và tái lập sinh hoạt đã bị hư hại.
Việc cấy các tế bào
gốc trưởng thành cũng giúp diệt trừ các tế bào bị ung thư. Đây là thử nghiệm đang
được một toán các bác sĩ thực hiện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ Alessandro Massimo
Gianni, giám đốc ”Cơ cấu y khoa ung thư 3 của Học viện quốc gia ung thư Italia”. Toán
chuyên viên này nghiên cứu việc sử dụng guồng máy loại trừ tự nhiên của hệ thống miễn
nhiễm, bằng cách nhận diện các phân tử màng bọc. Trong loại tế bào máu này có một
thứ chất béo gọi là ”proteina trail” có khả năng giết chết các vi khuẩn ung thư.
Các thử nghiệm chứng minh cho thấy khi đưa vào trong các tế bào gốc gen của phân tử
màng bọc này, các tế bào gốc có khả năng giết chết các mô bị bệnh thuộc mọi loại ung
thư, kể cả ung thư máu, với sự hữu hiệu lớn hơn là hình thức được dùng trong thuốc
chống ung thư. Khi chích các tế bào đã được cải biến vào trong các con chuột bị bệnh
ung thư bạch huyết cầu, 40% chúng sống sót và bệnh ung thư không phát triển nữa trong
một thời gian lâu. Mục đích các bác sĩ đang nhắm tới là thử nghiệm cho các bệnh nhân
ung thư trong các nhà thương với tiến trình này, nghĩa là sản xuất các tế bào gốc
đã được biến đổi thành các mảng tế bào hay các trái cầu nhỏ đưa chất proteina nói
trên vào trong các tế bào ung thư như là thuốc chữa. Nhưng đây là loại thuốc tự nhiên,
không có chất độc gây phản ừng phụ và được cơ thể của bệnh nhân chấp nhận dễ dàng,
và nhất là nó có khả năng chữa trị mọi chứng ung thư.
Hồi cuối năm 2010, tạp
chí y khoa chuyên nghiên cứu về máu cũng đã loan tin một bệnh nhân bị ung thư máu
và bị bệnh Sida đã hoàn toàn khỏi bệnh, nhờ cấy các tế bào gốc tủy của một người khác
thích hợp cống hiến cho. Người hiến tủy là một người dân vùng Caucaso bên Nga, có
hệ di truyền qúy hiếm, có khả năng chống lại vi khuẩn của bệnh Sida. Chỉ có 1% người
trên thế giới có hệ di truyền qúy báu này. Bệnh nhân vừa bị ung thư máu nặng vừa bị
bệnh liệt kháng, nhưng bốn năm sau khi được cấy tủy sống đã không còn dấu vết nào
của hai chứng bệnh giết người nói trên. Hệ thống miễn nhiễm của ông đã hoạt động khỏe
mạnh một cách hoàn hảo. Việc cấy tủy sống rất nguy hiểm và chỉ được thực hiện rất
hạn chế, nhưng trong trường hợp nói trên nó đã đem lại kết qủa rất tốt, và là một
đóng góp tích cực cho việc nghiên cứu. Bác sĩ Mario Milco D'Elios, chuyên viên miễn
nhiễm nổi tiếng quốc tế thuộc đại học Firenze, trung bắc Italia, cho biết trường hợp
này rất hay, vì nó mở đường cho các phương thức trị liệu nhắm tới các cá nhân người
bị bệnh Sida. Việc cấy các tế bào gốc lấy từ một người khỏe mạnh có yếu tố di truyền
được thay đổi qúy hiếm là loại CCR5, cần thiết cho vi khuẩn Sida để gây bệnh cho bạch
huyết cầu, và vì thế có khả năng kháng cự lại chính vi khuẩn này và chữa bệnh ung
thư.
Việc cấy các tế bào gốc được biến đổi yếu tố di truyền cũng có khả năng
chữa lành bệnh hư hoại hình dạng hồng huyết cầu gọi là Beta talassemia. Sau 10 năm
thử nghiệm tại phân bộ sinh học trị liệu của nhà thương nhi đồng Necker Paris, một
bệnh nhân bị bệnh này đã được chữa lành nhờ cấy các tế bào gốc được biến đổi. Bác
sĩ Marina Cavazzana Calvo đã hướng dẫn một nhóm chuyên viên và thành công trong việc
chữa trị này. Các bác sĩ đã cô lập các tế bào gốc tủy xương của bệnh nhân, và thay
đổi chúng trong ống nghiệm với một cặp gen lành mạnh. Sau khi được kiểm soát an toàn
nhiều lần, chúng được cấy trở lại vào trong bệnh nhân được điều trị bằng hóa liệu
để ngăn chận hoạt động của tủy xương. Các tế bào gốc được biến đổi đã sản xuất hồng
huyết cầu lành mạnh một cách ổn định. Bác sĩ Bruno Dallapiccola, chuyên viên nhi đồng
tại nhà thương Chúa Giêsu Hài Đồng ở Roma cho biết: cho tới nay phương pháp trị liệu
này đã chỉ được áp dụng cho một số rất ít trường hợp bệnh rất họa hiếm như vài thứ
bệnh của hệ miễm nhiễm di truyền và một số ít các thứ bệnh khác. Nhưng phương pháp
trị liệu di truyền này đang có các kết qủa nhảy vọt, mà giới y khoa đã chờ đợi từ
nhiều năm nay, nghĩa là để chữa trị thứ bệnh rất thông thường trên thế giới là bệnh
hư hoại hình thể hồng huyết cầu talassemia. Vì thế cần phải lập lại phương pháp trị
liệu thành công này đối với càng nhiều các bệnh nhân bao nhiều càng tốt bấy nhiêu.
Thật ra, từ nhiều thập niên qua, các bác sĩ thuộc nhiều lãnh vực tại Italia đã dùng
các tế bào gốc trưởng thành để chữa trị thành công rất nhiều thứ bệnh khác nhau kể
cả bệnh mù mắt. Nhưng kết qủa các nghiên cứu và chữa trị của họ ít được giới truyền
thông đề cao, trái lại báo chí chỉ chú ý tới việc cổ võ sử dụng các tế bào gốc lấy
từ phôi thai người, là phương pháp vô luân nhằm tạo dựng phôi thai người để lấy tế
bào rồi hủy hoại thai nhi.