Prawda jako przedmiot sporu. Sympozjum metafizyczne na KUL
„Spór o prawdę” – pod takim tytułem 10 grudnia na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim
Jana Pawła II odbyło się XIII już Międzynarodowe Sympozjum Metafizyczne. Jego uczestnicy
reprezentowali kilkanaście polskich i zagranicznych środowisk zarówno uczelnianych
jak i pozauniwersyteckich. Sympozjum miało dwie części. W pierwszej przedstawiona
została problematyka prawdy w różnych kierunkach filozoficznych i dziedzinach wiedzy,
w drugiej – wszechstronnie pokazano źródła sporu o prawdę. Wielokrotnie podkreślano
kulturowe, naukowe, moralno-społeczne i religijne znaczenie dyskutowanej problematyki.
„To
nie jest komfort, że prawdy szukamy lub nie szukamy. To jest powinność człowieka jako
istoty rozumnej” – mówił specjalnie dla Radia Watykańskiego główny organizator sympozjum
ks. prof. Andrzej Maryniarczyk SDB. „Człowiek jest taką istotą – kontynuował – że
spór o prawdę musi niejako sam w sobie poprowadzić. Wciąż na nowo trzeba stawiać pytania
o to, czym jest prawda, gdzie i jak jej szukać, jaki typ filozofii udziela tu najlepszych
odpowiedzi.
Tradycyjnie KUL-owskie Międzynarodowe Sympozjum Metafizyczne rozpoczęła
refleksja o. prof. Mieczysława Alberta Krąpca OP – współtwórcy Lubelskiej Szkoły Filozofii
Klasycznej, członka rzeczywistego PAN i wieloletniego rektora uniwersytetu. W wypowiedzi
zmarłego w 2008 r. dominikanina, odtworzonej z archiwalnych nagrań, ukazana została
specyfika prawdy logicznej (poznawczej) i prawdy bytu.
Nestor lubelskiego
środowiska filozoficznego – prof. Antoni B. Stępień – przypomniał klasyczną i nieklasyczne
definicje prawdy, przestrzegając przy tym: „Gdy prawdę jako naczelną wartość poszukiwanej
wiedzy zastąpimy innymi wartościami, wówczas schodzimy na teren psychologii, socjologii,
ekonomii czy polityki”. Sytuację rezygnacji z dążenia do prawdy we współczesnej kulturze
można nazwać „eutanazją rozumu” (A. Glucksman) – podkreśliła prof. Agnieszka Lekka-Kowalik
(prodziekan Wydziału Filozofii KUL), dodając, że „budzą się wtedy upiory nihilizmu,
sceptycyzmu, relatywizmu, skuteczności i wiele innych”. Pani profesor prowadziła dyskusję
panelową „Prawda na agorze filozofów”, która ukazała problematykę poznawczo-metafizyczną
na terenie filozofii języka i procesu, hermeneutyki, postmodernizmu oraz filozofii
realistycznej. Do dyskusji zaproszono filozofów z Uniwersytetu Szczecińskiego, Mikołaja
Kopernika w Toruniu, Kard. Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Marii Curie-Skłodowskiej
w Lublinie oraz KUL. Gość z Niemiec – prof. Berthold Wald – przedstawił z kolei dyskusje
fenomenologiczno-egzystencjalne między Husserlem, Heideggerem i Pieperem.
Druga
część sympozjum przypomniała i poddała krytyce spory o poznawanie, właściwości, źródła
i kryteria prawdy. Jak ważny społecznie jest tu sprzeciw wobec relatywizmu pokazały
przykłady z dziedziny bioetyki, przypominające nazistowską eugenikę i eliminację słabszych.
Prof. Vittorio Possenti mówił: „Uważam, że jedynym sposobem, aby temu zapobiec, jest
obrona klasycznej koncepcji prawdy, gdyż tylko dzięki prawdzie o osobie możemy bronić
jej godności. Na gruncie «rozumu instrumentalnego» nie ma żadnych racji, by dopuszczać
do istnienia takich osób”. Prof. Possenti, zapytany o znaczenie zdania „Jezus jest
Prawdą”, podkreślił także, iż Objawienie chrześcijańskie swoim odniesieniem do miłości
Boga i do prawdy osoby istotnie poszerza płaszczyznę rozważań filozoficznych i pogłębia
wrażliwość poznawczą.
Czy można określić, jak rozwiną się dyskusje na temat
prawdy? Ks. prof. Jan Krokos, dziekan Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej UKSW zauważył,
że w tej dziedzinie można mówić o motywacji a nie determinacji. I u wielu naukowców
widać potrzebę pogłębienia wiedzy szczegółowej poprzez wejście w klasyczną problematykę
filozoficzną.
Dodajmy, iż poważnej refleksji filozoficznej służy wydana pod
redakcją ks. prof. Maryniarczyka, a zainicjowana niegdyś przez o. Krąpca, 10-tomowa
Powszechna Encyklopedia Filozofii, uwzględniająca różne filozofie i kultury (np. chińską,
arabską czy inkaską). W opracowaniu haseł tej encyklopedii uczestniczyło ok. 600 naukowców
z niemal wszystkich świeckich i kościelnych środowisk filozoficznych w Polsce. Trudno
więc przecenić jej rolę dla kultury polskiej i nie tylko (trwają prace translatorskie
na język angielski).
Międzynarodowe Sympozja Metafizyczne na KUL mają swoich
wieloletnich uczestników. Należy do nich dr Piotr Iwański, były burmistrz Buska-Zdroju,
który, przypominając zdanie z „Metafizyki” Arystotelesa o dążeniu każdego człowieka
do poznawania prawdy, przyjazd na takie spotkania uważa za coś zupełnie naturalnego.