Me 7 dhjetor kalendari Kishtar përkujton Shën Ambrozin, ipeshkëv e dijetar i Kishës
Shën Ambrozi është figurë e një dëshmitari të vërtetë të Zotit. I jashtëzakonshëm
fati i këtij shenjti, i cili u emërua ipeshkëv para se të pagëzohej. I lindur në
vitin 339 në Treviri, qytet i Galisë, Ambrozi ndoqi familjen e tij në Romë, ku kreu
studimet në retorikë. Si u bë avokat e më pas prokuror, rreth vitit 370 u emërua qeveritar
i Liguries dhe Emilies në Itali. Më pas u transferua përfundimisht në Milano. Këtu,
ndërsa merrte pjesë në zgjedhjen e ipeshkvit të ri të qytetit, duke u përpjekur të
zgjidhë mosmarrëveshjet që kishin lindur në bashkësinë e krishterë ndërmjet arianëve
e katolikëve, mbajti një fjalim aq të fuqishëm e aq të përshpirtshëm, sa u vendos
menjëherë të zgjidhej ai vetë ipeshkëv. Në fillim nuk pranoi, por më pas, nën
udhëheqjen shpirtërore të meshtarit Simpliçiani, u përgatit për pagëzim. Në të vërtetë
kishte vendosur prej kohe të bëhej i krishterë, sepse tek krishterimi kishte gjetur
të vërtetën dhe qëllimin e vetë jetës së tij. Ia dhuroi të gjitha pasuritë Kishës
dhe bëri kushtin e virgjërisë. Me shembullin e shkëlqyer të jetës e me fjalën e tij
të frymëzuar, ktheu në fenë e krishterë shumë njerëz, ndërmjet të cilëve, edhe Shën
Augustinin. Ai që thoshte: “Ku është Pjetri, aty është Kisha”, vdiq më 4 prill
të vitit 397 e u varros në bazilikën që mban emrin e tij, në Milano, qytet i cili
e zgjodhi Pajtor qiellor, së bashku me Shën Karl Borromeun. Shën Ambrozi konsiderohet
si atë i liturgjisë ambroziane, që përdoret ende sot nga Kisha e Milanos. Me jetën
dhe veprat e shumta liturgjike, komentarët mbi Shkrimet e Shenjta biblike e shkrimet
me karakter asketiko-moral, shën Ambrozi mbetet simbol i lirisë e i pajtimit. E
me 24 tetor 2007, duke u ndaluar tek figura e ipeshkvit të Milanos, Ambrozit, Papa
Racinger u drejtoi një porosi atërore prelatëve të mbarë botës, duke i nxitur të mos
e shikojnë kurrë katekizmin shkëputur nga dëshmia e jetës: “Kush edukon të tjerët
në fe, nuk mund të rrezikojë të duket si një lloj palaçoje, që luan një rol, thjeshtë
sepse këtë ia kërkon zanati. Përkundrazi – në se përdorim një figurë të dashur për
Origjenin, shkrimtar tepër i pëlqyer nga Ambrozi – ai është si nxënësi i dashur, që
mbështet kokën mbi zemrën e Mësuesit e atje mëson si të mendojë, si të flasë, si të
veprojë. Në fund të fundit mund të themi se dishepull i vërtetë është ai që e kumton
Ungjillin në mënyrë të besueshme e të frytshme”. E në përfundim po kujtojmë fjalët
e një prej lutjeve të thella të Shën Ambrozit për Krishtin. Shkruan: “Në se dëshiron
të mjekosh një plagët, Ai është mjeku; në se digjesh nga etja e kërkon një pikë ujë,
Ai është burimi; në se ke nevojë për ndihmë, është Ai forca; në se dëshiron qiellin,
Ai është udha”.“Të Shpresojmë edhe ne në Krishtin. Do të jemi kështu të lum e do të
jetojmë në paqe!”. Të shumta janë veprat e shën Ambrozit dhe mjaft tërheqëse.
Veprat
mbi Shkrimin shenjt Veprat egzegetike: a) Shpjegimi i Ungjillit sipas Lukës.
Kjo vepër ka vlerë shpirtërore dhe dogmatike. Në këtë vepër ruhen edhe disa fletë
të kushtuara Zonjës së Bekuar, duke e pasur parasysh se vetëm në Ungjillin sipas Lukës
shkruhet mbi Zonjën. b) Hexaemeron – Mbi gjashtë ditët e krijimit. Kjo është një
vepër e ndarë në gjashtë vëllime dhe përfshin nëntë fjalime të mbajtura në Javën e
Madhe. Në këto fjalime vërejmë se Ambrozi i çmon shumë Origenin dhe Bazilin, por shën
Ambrozi thellohet shumë me tepër në mendimet e tyre. c) De paradiso – Mbi parajsën.
Kjo vepër është një komentim mbi parajsën e tokës dhe ramjen e njeriut të parë. Këtu
ka edhe raste kur polemizon me gnostikët, maniheistët dhe arianët, sekte të ndryshme
të asaj kohe. Ambrozi ka edhe vepra tjera që i përkasin kësaj lëmie, por që janë
ndoshta më pak të rëndësishme.
Veprat morale asketike: a) De officiis ministrorum
– Mbi detyrat e njerëzve të Kishës. Vepra është shkruar sipas modelit të Ciceronit.
Kjo vepër ndahet në tri pjesë: në pjesën e parë Ambrozi flet për ndershmërinë si virtyt
nga i cili rrjedhi urtia, drejtësia, forca. Pjesa e dytë flet mbi interesat, vlerat
njerëzore, për ta përmbyllur me mendimin se e vlefshme është çdo gjë që e përcjell
dashuria, butësia, mirësia dhe lëmosha. Në pjesën e tretë Ambrozi mundohet të argumentojë
lidhjen e ngushtë në mes nderit dhe vlerave tjera jetësore. Shën Ambrozi mendon se
i krishtëri duhet t`i japë rëndësi të veçantë nderit. Nëse është nevoja, i krishteri
edhe me jetë duhet të paguajë për mos ta çnderuar besimin në Zotin. A thua nuk vepruan
kështu edhe martirët para nesh? Ambrozi shkruan edhe disa vepra mbi virgjërinë.
Veprat
dogmatike: a) De fide, ad Gratianum – Mbi fenë, drejtuar Gracianit. Graciani ishte
perandor dhe kërkon nga Ambrozi që të shkruajë mbi fenë, për ta mbrojtur atë prej
heretikëve, gjegjësisht të shkruajë për hyjninë e Fjalës së mishëruar. Vepra ka pasur
pesë vëllime. Ambrozi argumenton se Biri është i njëgjëjtë me Atin, dhe se Ai nuk
ka pasur fillim dhe nuk ka mbarim. Biri nuk është i krijuar. Ai është i mirë sikurse
Ati dhe është Zot i vërtetë. Biri nuk ka hyjni tjetër veçse të njejtë sikurse ka edhe
Ati. b) De Spiritu Sancto – Mbi Shpirtin Shenjt. Qëllimi këtij shkrimi ishte, sikurse
vepra e parë, argumentimi i hyjnisë së Shpirtit Shenjt, i cili është i ngjashëm me
Atin dhe Birin. c) De sacramentis dhe De mysteriis – Sakramentet dhe Misteret.
Është kjo një katehezë për të pagëzuarit e rinjë. Këtu Ambrozi bukur shpjegon pagëzimin,
krezmimin dhe kungimin. Mendoj se është me rëndësi që t`i cekim edhe disa fjalime.
Këtu po e citojmë fjalimin që mbajti me rastin e vdekjes së Valentinianit perandor.
Perandori vdiq si katekumen. Vdiq në moshën 22 vjeçare. Ambrozi ndër të tjera tha:
Në qoftë se martirët janë të larë me gjak, ky Valentiniani është i larë me përshpirtëri
dhe vendosmëri që ta ndjekë Jezu Krishtin.
Edhe pak fjalë si përfundim për
shën Ambrozin. Ky shenjt jetoi dhe punoi në kushte dhe rrethana të vështira dhe të
rrezikshme, kur dominonte kriza e madhe në mes shtetit dhe Kishës. Lirisht mund të
themi se shën Ambrozi ishte njeriu i duhur, në vendin e duhur dhe në kohën e duhur,
i cili nuk lejoi që perandori me autoritetin dhe fuqinë e vet të udhëhiqte Kishën
siç kishin bërë më parë. Për më tepër ai nuk lejoi as shkeljen e ligjit dhe moralit
nga askush, qoftë ai edhe mbret. Ambrozi arrinë që t`i çrrënjosë këto dukuri negative.
Ambrozi me askend nuk ishte në armiqësi, pra as me shtetin. Ai në këtë mënyrë e mbronte
edhe autonominë e Kishës.