Kujtojmë 278-vjetorin e themelimit të Kolegjit të Shën Benedetto Ulanos në Kalabri.
(5.10.2010 RV)Kujtojmë sot një datë me rëndësi të veçantë në historinë e shqiptarëve:
më 5 tetor 1732, në Kozencë të Kalabrisë, me kujdesin dhe ndihmën e drejtpërdrejtë
të Papës Klementi XII, u themelua Kolegji i Shën Benedetto Ulanos, që më vonë u transferua
në Shën Mitër Korone dhe u quajt Kolegji i Shën Adrianit. Kolegji i Shën Benediktit
u hap në një monastir të vjetër bazilian, nën drejtimin e Shën Nilit të Rosanos. Kishte
për qëllim të përgatiste klerin shqiptar të ritit lindor, që do të shërbente në Kishat
arbëreshe e mundësisht edhe në Shqipëri, por jo më pak edhe laikët. Dimë se priftërinjtë
dhe rregulltarët e përgatitur në këtë kolegj, do të kapërcenin Adriatikun, për të
themeluar manastiret dhe shkollat e tyre në bregun tjetër, e pikërisht në Himarë e
rrethina, siç kujton, në këndvështrimin e vet, Petro Marko në librin e tij postum
"Intervistë me vetveten". Ndërkaq më 1734 në Palermo të Sicilisë, Atë Guzetta do
të hapëte një tjetër kolegj me të njëjtin qëllim, që gjithashtu i dhuroi fytyra të
ndritura kulturës shqiptare. Në prag të Rilindjes Kombëtare kolegji do të bëhej
vatra më e nxehtë e ndjenjave të flakta të atdhedashurisë e të dëshirës për t'u çliruar
nga pushtuesi. Këtu De Rada më 1899 do të rifillonte të jepte mësimin e gjuhës shqipe,
këtu do të edukoheshin disa nga yjet më të ndritura të plejadës që do të dukej në
horizontin e Rilindjes Kombëtare Shqiptare e jo më pak të asaj italiane. Po kujtojmë
vetëm emrat e De Radës, Anton Santorit, Mikel Markianoit, Luigj Gurakuqit, Kolë Kamsit,
Kostaq Cipos.