ԷՋ ՄԸ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԵՆԷՆ.

ԷՋ ՄԸ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԵՆԷՆ.

ԱՂԱՍԻ ԱՅՎԱԶԵԱՆ (1925-2007)

Սեպտեմբերի այս օրերուն հայ ժողովուրդը նշեց ծննդեան տարեդարձը մեր գրականութեան մեծատաղանդ արձակագիրներէն Աղասի Այվազեանի։

1925ի 7- սեպտեմբերին , Խորհրդային Վրաստանի Աբասթուման աւանին մէջ, հայոց պատմական Կարին քաղաքէն գաղթած հայ ընտանիքի յարկին տակ կը ծնէր շնորհալի մանուկ մը, որ իր գեղարուեստական տաղանդով եւ գրական վաստակով պիտի դառնար հայ արձակի եւ բեմագրութեան արժանաւոր վարպետներէն մէկը։

Աղասի Այվազեան արձակագիր էր ու թատերագիր, հրապարակախօս էր ու բեմագրիչ, բեմադրիչ էր, խմբագիր ու գեղանկարիչ։ Ապրեցաւ մինչեւ մեր օրերը եւ անխոնջ ստեղծագործեց։ Եւ երբ 21 Նոյեմբեր 2007ին առյաւէտ փակեց միշտ կրակով լեցուն իր աչքերը, հայ ժողովուրդը անվարան իր անմահներու համաստեղութեան արժանացուց մեծատաղանդ հայ արձակագիրըն։

Իր կենդանութեան արդէն Աղասի Այվազեան նուաճած էր հայ գրականութեան մեծերու փաղանգին արժանաւորապէս մաս կազմելու իրաւունքը։ Խորհրդային Հայաստանի պետական մրցանակակիր եղած էր 1975ին, իսկ արուեստի վաստակաւոր գործիչի տիտղոսին տիրացած էր 1982ին։ Այն բախտաւոր տաղանդներէն եղաւ, որ իր մէկ հատիկ գործով՝ 1960ականներուն լոյս տեսած, բեմագրուած ու շարժանկարի վերածուած Եռանկիւնին վիպակով, հմայեց ու գրաւեց ոչ միայն հայ հասարակութիւնը, այլեւ՝ օտարները, արժանանալով մէկէ աւելի մրցանակներու։

1963ին ընդունուեցաւ Հայաստանի Գրողներու Միութեան անդամ, 1965էն 1973 եղաւ Միութեան պաշտօնաթերթ Գրական Թերթի արձակի բաժնի վարիչը.1973-81 ստանձնեց ՝՝Էկրան՝՝ ամսագրի գլխաւոր խմբագրի պատասխանատուութիւնը։ Տասնամեակներ, իբրեւ բեմադրիչ, աշխատեցաւ ՝՝Հայֆիլմ՝՝ Կինոստուդիայի մէջ, ուր 1967ին, հեղինակի մշակած բեմագրութեամբ, նկարահանուեցաւ Եռանկիւնին շարժանկարը, որը երկրորդ մրցանակը շահեցաւ 1968ի լենինկրատեան համամիութենական փառատօնին։ 1990ականներու սկզբնաւորութեան Աղասի Այվազեան խմբագրեց ՝՝Հայութիւն՝՝ շաբաթաթերթը։

Մեծ է Աղասի Այվազեանի թողած գրական ժառանգը՝ վէպ, վիպակ, պատմուածք, բեմագրութիւն։ Խոհուն եւ ինքնատիպ աշխարհայեացքի տէր հեղինակը եղաւ Աղասի Այվազեան։ Իր իսկ խոստովանութեամբ՝ Ինձ համար կայ երկու ազգային գրող՝ Վիլեամ Սարոյեան եւ Եղիշէ Չարենց. իսկ Ալեքսանդր Թամանեանը չափանիշ է. հայ մարդու կատարեալ չափանիշ։ Ես ուրախ ու հպարտ եմ, որ հայ եմ։

Անդրադառնալով իր անցած կեանքի դժուար ուղիին՝ առիթով մը հեղինակը պիտի նշէր. Ցաւօք, իմ կեանքում խանգարող մարդիկ շատ են եղել։ Իմ հոգում կուտակուած սպիները շատ խորն են։ Ես փորձում եմ սպեղանի դնել ցաւը մեղմացնելու համար, բայց անցեալը չի մոռացւում։ Եղել են օրեր, երբ քաղցած եմ գիշերել, բայց դա ինձ ուժ է տուել։ Բարեբախտաբար, եղել են մարդիկ, որոնք օգնութեան ձեռք են մեկնել։ Իւրաքանչիւրիս մէջ էլ ապրում է նախանձը, բայց այն կարելի է փոքրացնել։ Միայն միմեանց օգնելով կարելի է հասնել յաղթանակի։


Կեանքի եւ ստեղծագործական ճանապարհի իր ուրոյն փիլիսոփայութիւնը ունէր Աղասի Այվազեան։ Ապրեցաւ ու գործեց իրա՛ւ երջանկութեան հասնելու անսանձ մղումով եւ այն հաւատքով, որ Անհրաժեշտ է երկար ապրել՝ երջանկութեան իմաստը հասկանալու համար։ Ես երջանկութիւն եմ փնտռում գրականութեան, նկարչութեան ու թատրոնի մէջ։ Արժանացել եմ բազմաթիւ մրցանակների, պատուոգրերի, Հ.Ս.Ս.Հ. պետական մրցանակի առաջին դափնեկիրն եմ, սակայն դրանք ինձ երբեւէ երջանկութիւն չեն բերել։ Երբեւէ չեմ ձգտել պաշտօնի եւ գիտեմ, որ այն ինձ չի երջանկացնի։ Ինձ համար լիակատար երջանկութիւնն աշխատանքիս պահն է։ Ես ամբողջովին ընկղմւում ու նուիրւում եմ իմ գործին։ Շատ ուժեղ է իմ ստեղծագործական գրգիռը։ Եթէ մի օր այն հանգչի, ես կը դժբախտանամ։ Աղասի Այվազեանի իրապէս անհուն ներաշխարհն ու ուրոյն աշխարհայեացքը դժուար է սպառել սիւնակի մը սահմաններուն մէջ։