Phỏng vấn ông Sheridan Gilley về gương mặt của Đức Hồng Y John Henry Newman
Chúa Nhật 19-9 tới đây Đức Thánh Cha Biển Đức XVI sẽ chủ sự thánh lễ phong Chân Phước
cho Đức Hồng Y John Henry Newman tại công viên Cofton trong thành phố Birmingham.
Công viên này nằm gần nghĩa trang dòng Thánh Philippo Neri, nơi Đức Hồng Y John Henry
Newman đã được an táng. Sau khi theo Công Giáo năm 1845, Đức Hồng Y Newman đã sống
tại trung tâm này cho tới khi qua đời ngày 19-8-1890. Phòng của Đức Hồng Y hiện nay
là một viện bảo tàng, mà Đức Thánh Cha cũng sẽ thăm viếng sau thánh lễ phong Chân
Phước cho người.
Đấng Đáng Kính John Henry Newman sinh tại Luân Đôn ngày 21
tháng 2 năm 1801, là anh cả trong gia đình có 6 anh em. Thân phụ người là chủ ngân
hàng, và thân mẫu thuộc dòng dõi Huguenot di cư sang Anh quốc. Được gửi học trong
một trường có nền giáo dục cao tại Luân đôn, Newman chịu ảnh hưởng của một mục sư
tin lành Calvin và năm 1816 theo Tin Lành. Năm sau đó anh gia nhập đại học Oxford,
và năm 1824 trở thành phó tế tin lành. Năm 1828 mục sư Newman được chỉ định trông
coi giáo xứ đại học St. Mary, đồng thời theo học triết và thần học tại đại học Oxford.
Chính trong thời gian này mục sư thành lập ”Phong trào Oxford” để chống lại chủ thuyết
duy tự do tôn giáo đang lan mạnh trong các môi trường đại học lúc bấy giờ.
Giữa các năm 1833-1841 Newman cùng với các bạn của phong trào cho phổ biến 90 bài
khảo luận liên quan tới tình hình của Giáo Hội anh giáo cũng như nhiều vấn đề của
Kitô giáo nói chung. Trong bài khảo luận cuối cùng mục sư Newman đề nghị một kiểu
giải thích ”30 khoản về tôn giáo” phù hợp với giáo lý công giáo của Công Đồng Chung
Trento. Lập tức mục sư bị đại học Oxford và 42 Giám Mục Anh giáo kết án.
Sau
biến cố đó, mục sư Newman từ chức cha sở đại học, và năm 1842 rút lui về Littlemore,
và bắt đầu viết tác phẩm ”Sự phát triển của giáo lý kitô”, nghiên cứu nguồn gốc Kitô
giáo. Tác phẩm được in năm 1845, trong đó mục sư Newman kết luận rằng Giáo Hội công
giáo ở bên phía có lý. Mgày mùng 9 tháng 10 cùng năm 1845, mục sư được Linh Mục Domenico
Barberi, dòng Khổ Nạn, tiếp nhận vào Giáo Hội công giáo. Newman rời Oxford để về sống
tại Birmingham. Sau một thời gian suy tư, người xin gia nhập dòng Thánh Philippo Neri,
và năm 1847 được thụ phong Linh Mục công giáo tại Roma. Cha Newman thành lập tại Edgbaston
gần Birmingham và tại Luân Đôn hai cộng đoàn đầu tiên của dòng thánh Philippo Neri
bên Anh quốc.
Năm 1851 các Giám Mục công giáo Anh chỉ định cha Newman làm
viện trưởng đại học công giáo mới thành lập tại Dublin, thủ đô Ailen. Cha đã thực
sự giữ chức vụ này giữa các năm 1854-1858. Sau đó cha trở về Anh quốc để nghiên cứu
và làm việc mục vụ. Năm 1879, lúc cha Newman được 80 tuổi, Đức Giáo Hoàng Leo XIII
vinh thăng người làm Hồng Y, nhưng không tấn phong Giám Mục. Trong diễn văn nhận tước
Hồng Y, Đức Hồng Y Newman mạnh mẽ lên án chủ thuyết duy tương đối và duy tự do trong
lãnh vực tôn giáo, và người định nghĩa đó là ”một tai ương lớn”, ”một lầm lạc đang
lan tràn như một bẫy sập chết người trên toàn thế giới”.
Đức Hồng Y John Henry
Newman tiếp tục sinh hoạt viết lách cho tới năm 1885. Giáng Sinh năm 1889 người cử
hành thánh lễ cuối cùng, và qua đời năm 1890 tại Edgbaston, Birmingham. Là thần học
gia và triết gia lỗi lạc, Đức Hồng Y Newman được coi là một trong các nhà văn và là
người bênh vực đức tin nổi tiếng nhất trong lịch sử Anh quốc. Vì sự độc đáo trong
tư tưởng thần học và triết học, người được coi là một trong các ”người cha khiếm diện”
của Công Đồng Chung Vaticăng II.
Sau đây chúng tôi xin gửi tới qúy vị và các
bạn bài phỏng vấn sử gia Sheridan Gilley, tác giả cuốn tiểu sử của Đức Hồng Y Newman
tựa đề ”Newman và thời đại của người”. Ông Gilley đã là giáo sư đại học Durham trong
các năm 1978 tới 2002, và là một chuyên viên về Kitô giáo và căn tính Ailen trong
thời đại của nữ hoàng Victoria. Ông đã viết nhiều bài khảo luận và đã diễn thuyết
nhiều về Đức Hồng Y John Henry Newman.
Hỏi: Thưa giáo sư Gilley,
tại sao Đức Hồng Y Newman lại quan trọng đối với
Đức Thánh Cha Biển Đức XVI như vậy, đến
nỗi Đức Thánh Cha đã quyết định đích
thân chủ sự lễ phong Chân Phước cho Người trong
chuyến viếng thăm mục vụ Anh quốc?
Đáp: Lý
do là vì Đức Hồng Y Newman là một trong các nhà thần học lớn nhất của thế kỷ XIX.
Và tư tưởng cũng như hành động của Đức Hồng Y có âm hưởng rất lớn đối với dân chúng.
Cố gắng của Đức Hồng Y trong việc tái công giáo hóa nước Anh, khởi sự từ đại học Oxford,
nơi người dậy học, đã khơi đậy phản ứng rất rộng rãi trong dư luận công cộng.
Hỏi: Tại sao Đức Hồng Y Newman lại nổi tiếng tới độ các
biến cố trong đời sống thiêng liêng cá nhân của người,
chẳng hạn như sự kiện người từ Anh giáo theo Công giáo,
lại đã trở thành biến cố công cộng, thưa giáo sư?
Đáp: Tôi nghĩ rằng rất nhiều người, vô thần cũng như tín hữu Anh giáo và
Công giáo có thể tìm thấy nơi Đức Hồng Y Newman hình ảnh của chính mình: trước hết
người đã là kẻ vô thần, rồi theo Anh giáo, sau đó gia nhập Giáo Hội công giáo. Chính
tôi cũng đã là tín hữu Anh giáo, năm 1993 tôi gia nhập Giáo Hội công giáo, và tôi
đã tìm thấy nơi Đức Hồng Y Newman rất nhiều vấn đề của mình. Ngoài ra, cũng phải ghi
nhận sự kiện Đức Hồng Y là người có tài viết tuyệt diệu, và đã là người phổ biến tư
tưởng lớn, và hàng ngàn người đã say mê đọc cuốn tiểu sử cuộc đời thiêng liêng do
chính người viết tựa đề ”Bênh vực cho cuộc đời người”.
Hỏi: Như
là thần học gia Đức Hồng Y Newman đã có tầm quan
trọng nào, thưa giáo sư?
Đáp: Sự cao cả của thần học gia
Newman đã là việc nghiên cứu các Giáo Phụ đầu tiên của Giáo Hội, và đã biết giải thích
cho người ta hiểu từ nhân tố trung tâm của Phúc Âm và Kinh Thánh các giáo lý nền tảng
khác của Kitô giáo phát triển như thế nào. Trong bài khảo luận về sự phát triển của
giáo lý kitô Đức Hồng Y Newman đã đề ra một phương pháp cách mạng giúp giải thích
sự phát triển của các giáo huấn kitô, và trao ban cho chúng một viễn tượng lịch sử.
Đối với người, các giáo huấn chứa đựng trong Tin Mừng đã phải cần nhiều thế kỷ để
phát triển, hiện thực và trở thành giáo lý; và nền tu đức và phụng vụ cũng đã góp
phần vào việc phát triển ấy.
Hỏi: Đức Hồng Y Newman
đã cảm thấy thế nào trong Giáo Hội công giáo thời đó?
Đáp: Người cảm thấy mình rất xa cách với nhóm Montanismo cực đoan, chủ
trương đề cao quyền bính cực mạnh của Đức Giáo Hoàng. Vào năm 1870 khi Tòa Thánh tuyên
bố tín điều về sự bất khả ngộ của Đức Giáo Hoàng, Đức Hồng Y Newman nghĩ rằng thời
điểm không thuận tiện. Thế nhưng kiểu Đức Hồng Y giải thích giáo lý và các giới hạn
mà sự không thể lầm lẫn của Đức Giáo Hoàng phải có, đã được Giáo Hội công giáo chấp
nhận.
Hỏi: Giáo sư nghĩ Đức Hồng Y Newman sẽ nói gì đối
với điều đang xảy ra trong lòng Giáo Hội Anh giáo:
có người phò người chống lại việc truyền chức Giám Mục cho phụ
nữ?
Đáp: Đức Hồng Y Newman chống lại một quan niệm tùy thuộc
chủ thuyết tự do cho rằng mọi tôn giáo đều như nhau, và người tin mạnh mẽ vào quyền
bính. Người sẽ nói rằng điều đang xảy ra tùy thuộc sự kiện Anh giáo đã không có một
quyền bính riêng sống động, một trung tâm quyền bính sinh động như trong Giáo hội
công giáo. Đối với Đức Hồng Y Newman, Giáo Hội quan trọng vì là của Chúa Giêsu, cũng
như Giáo Hội là thiết yếu đối với Kitô giáo.
Hỏi: Đức Hồng
Y Newman thường được giới thiệu như là người bênh
vực lương tâm chống lại quyền bính. Riêng giáo sư thì
giáo sư nghĩ sao?
Đáp: Tôi nghĩ rằng đó là một giải thích
sai lạc. Câu nói nổi tiếng của Đức Hồng Y Newman đó là ”Tôi nâng ly chúc mừng lương
tâm trước, rồi mới chúc mừng Đức Giáo Hoàng” đã không được hiểu một cách đúng đắn.
Nó đã thường bị dùng để nói rằng Đức Hồng Y Newman thích quyền bính của lương tâm
hơn quyền bính của Đức Giáo Hoàng. Thật ra, Đức Hồng Y Newman xác tín rằng lương tâm
mà người tin tưởng một cách sâu đậm, sẽ luôn luôn dẫn đưa người tới với Giáo Hội và
chấp nhận điều mà Giáo Hội trình bầy như là sự thật.
Hỏi: Theo giáo
sư, Đức Hồng Y Newman nghĩ gì về tương quan giữa đức
tin và văn hóa?
Đáp: Người tin rằng đối với Kitô giáo khó
mà có thể tự đặt mình trong tương quan với nền văn hóa trong đó nó sống. Một đàng
Kitô giáo phải sống trong thế giới và cảm thấy thoải mái trong đó, vì thế giới là
do Thiên Chúa tạo dựng nên. Nhưng đàng khác Kitô giáo cũng phải đồng thời cứu rỗi
thế giới. Đức Hồng Y Newman rất ý thức được nguy cơ tín hữu kitô trở thành bạn qúa
thân thiết với thế giới, nhưng người cũng rất ý thức được nhiệm vụ phải kitô hóa thế
giới bằng mọi cách.
Hỏi: Giáo sư nhận thấy Đức
Hồng Y Newman có ý thức nào đối với đại học?
Đáp: Đức Hồng Y Newman đã là viện trưởng đại học Dublin từ năm 1851 tới
1857. Người nghĩ rằng mục đích chính của một đại học là phổ biến văn hóa hơn là dậy
dỗ tôn giáo. Người cũng có một tư tưởng về văn hóa ưu việt, là tư tưởng đặc biệt của
thời bấy giờ. Mục đích việc dậy dỗ trong đại học, theo người, là làm cho một phần
đặc biệt của dân chúng có thể đạt tới truyền thống cổ điển. Và theo Đức Hồng Y Newman,
văn hóa trên hết là văn hóa cổ điển, triết lý, hy lạp và la tinh. Đó chính là điều
tạo thành người có giáo dục, tạo ra người thông thái.
Hỏi: Giáo
sư nghĩ gì về giả thuyết lệch lạc, mà vài giới truyền thông đưa ra,
cho rằng Đức Hồng Y Newman là người đồng
phái, để biện minh cho sự kiện người muốn được
chôn chung với người bạn thân của mình là Ambrose St. John?
Đáp: Đây là một cuộc tranh luận không hiện hữu. Thật ra, vào thời đó sự
kiện bạn bè thân thiết với nhau muốn được chôn chung với nhau là điều bình thường.
Đức Hồng Y Newman cũng có rất nhiều bạn phụ nữ, nhưng vào thời ấy đa số các giáo sư
tại đại học Oxford đều là nam giới cả, vì thế nên tình bạn nẩy nở giữa các bạn đồng
nghiệp với nhau. Và vì quý mến nhau nên họ muốn sống chết có nhau và được chôn chung
với nhau. Ai nghiên cứu cuộc đời thơ ấu và thanh xuân của Đức Hồng Y đều biết rất
rõ Đức Hồng Y John Henry Newman là người tuyệt đối bình thường.