Atë Daniel Gjeçaj OFM në tetë vjetorin e kalimit në amshim.
(30.8.10 RV) Duke shfletuar kalendarin historik të 30 gushtit, përkujtojmë 8 vjetorin
e vdekjes së studiuesit françeskan shqiptar, atë Daniel Gjeçajt. Figurë poliedrike,
Atë Danieli tërë jetën punoi duke ndjekur binomin e njohur, që Kleri Katolik shqiptar
e ka pasur gjithmonë në qendër të vëmendje: “për Fe e Atdhe!”. Në periudhën më
të vështirë e të errët të vendlindjes e të Popullit të vet Shqiptar, nën regjimin
komunist e ateist, Atë Daniel Gjeçaj për vite të tëra qe pikë referimi për diasporën
shqiptare dhe emigrantët në Romë e Itali, për të cilët qe atë shpirtëror e mbështetje
vëllazërore e kombëtare. Atë Daniel Gjeçaj për vite të tëra ishte edhe bashkëpunëtor
i Programit Shqip të Radio Vatikanit, që në kohën e themelimit nga dom Zef Shestani,
me të cilin bashkëpunoi nga afër, e deri në vitet e fundit të jetës së tij. Janë
të shumta botimet dhe ribotimet e veprave letrare, që dolën nga shtypi jashtë atdheut
nën kujdesin e Atë Danielit, i cili synonte përhapjen e kulturës shqiptare, përmes
veprave, që meritojnë e duhet të jenë pjesë e formimit të çdo shqiptari, që nga bankat
e shkollës fillore e deri në studimet më të larta. Ndër to përmendim “Andrrën e Pretashit”
te Atë Anton Harapit; “Lahuten e Malcís” të Atë Gjergj Fishtës, ribotuar dy herë;
“Valë mbi Valë” po e Atë Anton Harapit. Gjithashtu Atë Daniel Gjeçaj shquhet edhe
për vepra originale, si “Gjergj Fishta, jeta dhe vepra”, apo për përkthime, si “Rendori
i Meshës me popull”, “Meshari i të Kremteve”, “Psalmet” dhe “Shkrimi Shêjt” për të
cilin punoi deri në fund të jetës, por që ende nuk është botuar. Kujtojmë se biblioteka
dhe dorëshkrimet e Atë Daniel Gjeçajt, sipas porosisë së tij, menjëherë pas vdekjes
u bënë pronë e Provincës Françeskane shqiptare të Zojës Nunciatë. Ruhen në Bibliotekën
e përtërirë françeskane “Atë Gjergj Fishta”, pranë kuvendit françeskan të Gjuhadolit,
në Shkodër. Po më shumë mbi figurën e Atë Daniel Gjeçajt, ju propozojmë shkrimin
e historianit shkodran prof. Willy Kamsit.
Vdekja e nji Françeskani dhe
Shqiptari të madh Át Daniel Gjeçaj o.f.m. (1913-2002)
Willy Kamsi
Humbja
e P. Danielit i ka prekë të gjithë: si dashamirët e bijve të Sh' Françeskut si dhe
atdhetarët me të vërtetë shqiptarë. Madjč âsht nji humbje e cila, për njerzit si Át
Danieli, mendohet se nuk ka me ndodhë kurr, sidomos në këto kohët që po jetojmë, sepse
kemi tepër shumë nevojë për njerëz të këtij formimi, si për Kishën ashtu edhe për
kulturën e atdhetarsinë shqiptare. Pat lé me 14 tetuer 1913 midis maleve tona
katolike, Në Theth të Malësisë së Madhe, aty ku rrahte zemra e atdhetarisë shqiptare,
ku Flŕmuri i Gjergj Kastriotit-Skandërbeut nisi të valojë përsërí, i çuem nalt prej
duerve të kreshnikëve, si Dedë Gjo' Luli me shokë, kundër anmiqve të Kombit që në
atë kohë shqipen e zezë e patën quejtë «sorrë», në përpjekjen e tyne të kotë për me
ringjallë nji perandorí që tashmâ, mâ në fund, kishte dhanë shpirt. Qysh në fëminí,
te Át Danieli i ardhshëm, u pá drejtimi që kishte në mend e në zemër me ndjekë. Kështuqë
me 1924 nisë rrugën e gjatë për me u b-â meshtar, jo nji meshtar si mund të jetë kushdo,
por antar i bashkësisë së Etënve Françeskanë të cilët qysh në shekullin XIII kishin
vű kambë në Shqipní (në Lezhë me 1240) e që gjatë shekujve që ndoqën do të lejshin
gjurmën e tyne si në mprojtje të fesë ashtu edhe në përhapje të kulturës kombtare. E
nuk qe nji të përpjekun i pafryt, sepse ata, që u morën me përgatitjen e tij shpirtnore,
atdhetare e kulturore, qenë emna të mëdhaj të Urdhnit Françeskan si Át Gjergj Fishta,
Át Anton Harapi, Imz. Vinçenc Prennushi. Vitet '30 të shekullit XX qenë vite me
randësí në jetën e tij përgatitore. Me 23 tetuer 1932 veshë zhgunin, me 1933 kryen
rishtarinë, me 1936 studimet liceore. Mbas këtyne nisë pjesa e dytë e përgatitjes
me studime jashtë Shqipnie. Kështu me 1936 dërgohet nga eprorët e vet në Kuvendin
e Sh' Bernardinit në Sienë dhe qëndron aty deri me 1939 me kunorëzimin fundor, prá
me shugurimin meshtar me 25 korrik 1939. Prej Siene del në Gjermaní, në Fulda,
për me ndjekë studimet e nji niveli mâ të naltë prej nga kthehet përfundimisht në
Atdhé. E këtu së pari qe emnue bibliotekar në njenën ndër bibliotekat mâ me randësí
të Shkodrës e të Shqipnisë, në atę Françeskane. Bibliotekë e krijueme dhe e pasunueme,
me vepra të rralla albanologjike, me vepra të fillimeve të shtypit si dhe me botime
me vlera artistike, nga Atdhetari i Madh Arbnor dhe Poet Kombtar Át Gjergj Fishta,
dhe mâ vonë qe zavendës-rektor i Kolegjik françeskan. Në ato kohë, kur lufta vlonte
në të katër anët e Europës, Át Danieli dallohej, jo veç për punën që kryente në institucionet
françeskane, por edhe si orator gjatë predkeve në Kishën e Sh' Françeskut në Gjuhadol.
Kjo nuk ngjati shumë. Erdhën kohë të zymta. Komunizmi pushtoi Shqipninë. E me tę,
në Shkodër, u shfaq gjenocidi, në veçantí kundër klerit e popullit katolik. Dhe nuk
kanë të numruem meshtarët e pushkatuem, të torturuem, pronat e grabituna, institucionet
fetare e shkollat e plaçkituna, bibliotekat, muzétë e shtypshkrojat e shkatrrueme.
Të mos harrohet se të gjitha këto baheshin kundër traditës mâ të spikatun kombtare
shqiptare. Dhe kjo ndodhi posa komunistët vunë kambë në Vendin tonë tue zbatue pikë
për pikë urdhnat që merrshin prej anmikut shekullor të popullit shqiptar, në shërbim
të të cilit ishin vű. Tue u kthye mbrapa duhet të kujtojmë se qysh në vitet '30 të
shekullit XX ishte e ndalueme zyrtarisht hymja në Jugoslaví e «Lahutës së Malcís»
të Át Gjergj Fishtës si dhe e revistës me famë ndërkombtare «Hylli i Dritës», nji
ndër revistat mâ në shej në Shqipní, përkrah «Lekës» së botueme prej Etënve Jezuit.
Me këtę kuptohet edhe mâ mirë se sa dashamirës ishin pushtuesit e rij ndaj Shqipninë. Të
gjitha këto qenë pjesë përbase e jetës së Át Danielit i cili e dau me u largue prej
Atdheut posa të paraqiteshin kushte e rrethana mâ të volitshme për ta realizue. Posa
erdh prishja në mes regjimeve «motra» të Tiranës e Beogradit dhe kur dalja fshehtas
në Jugoslaví nuk paraqitte rrezikun e dorëzimit, Át Danieli i ndihmuem prej të vetve
arratiset në Jugoslaví, jeton aty deri me 1955, tue punue si puntor e mësues, dhe
mâ në fund ia del me kapërcye në Italí. Aty e presin në Provincën Françeskane të Toskanës.
Para se me zanë vend me 15.7.1970 në famullinë e Shën Gregorit VII në Romë, ka qenë
sekretar i Át Angelico Lazzari në Kurien e përgjithshme (1961-1965), ndërsa nga 1965-1970
jeton në Shën Pietër në Montorio. Edhe tue qenë në mërgim nuk pushoi së punuemi
për Vend të të parëve. I emnuem prej Selisë Shenjtë si përfaqësues i katolikëve shqiptarë
në dhé të huej, nuk u kufizue te kjo detyrë por u dha dorë, si mik e shok vuejtjesh,
e sidomos si udhëheqës shpirtnor, edhe të gjithë atyne shqiptarëve të çdo besimi që
murtaja komuniste i kishte detyrue me lanë trollin amëtar. Zani i tij u ndigjue nji
kohë të gjatë edhe nëpërmjet valëve të Radio Vatikanit në Programin Shqip. Në Kuvendin
Françeskan të Sh' Gregorit VII në Romë, në bibliotekën e Tij ku sundonte nji portret
i madh i Át Gjergj Fishtës, i pikturuem me bojna voji, e nën tę plot libra albanologjie,
e plot piktura të Lin Delisë, ka pasë krijue nji skaj të vërtetë Shqipnie. Madjč,
kur nji herë i patën thanë se: «Këtu jemi si me qenë në Shqipní», i qortoi tue u thanë:
«Jo si me qenë, por me të vërtetë jeni në Shqipní !» Át Danjeli ka qenë shě ai
përfaqësues i kryefjalës «Fé e Atdhé» që i ka dallue në të gjitha kohët Etnit Françeskanë
në veçantí e Kishën Katolike në përgjithësí. Për këtę flet vepra e Tij e shkrueme
dhe e botueme, si dhe ajo e pabotueme. Si ishte e natyrshme, u përpoq në të gjitha
mënyrët të vinte në pah jetën e veprën e Poetit të madh Kombtar. Së pari tue botue
Kujtimet e veta për Atë Gjergj Fishtën (Shęjzat, 1957, nr. 4-5), Proza fishtjane (Shęjzat,
1961, nr. 11-12) tue u nënshkrue në të dyja rasat me pseudonimin tashmâ të njohun
Gjin Duka, e tue përfundue me nji vepër përmbledhëse si qe Gjergj Fishta - jeta dhe
vepra (1992) të cilën ketë herë e nënshkruen me pseudonimin Pal Duka-Gjini. Por nuk
la pa ribotue atę që mund ta quejmë pa kurrfarë droje vepra princeps e letërsisë shqiptare
si âsht Lahuta e Malcís. Botimi i dytë i saj pau dritën në Romë, me 1958, e pajisun
me krejt nji aparat komentimi ndër nota, por qe «u mbarue në pak kohë» (ky botim do
t' u përsëritte anastatik në Prishtinë, me 1997). Këtu u pá e nevojshme të baheshin
edhe dy´ ribotime të tjera, prap në Romë, me 1989 e 1991. E prap vepërza të tjera
që pasqyrojnë njerëzit e jetën e maleve tona kreshnike kanë me ndjekë varg, si: Hije
e drita në mal të Dukagjinit (1963), Mehmet Shpendi e Mark Sadiku i Shalës (1996),
Te lind Kiri ( ). Nuk la pa u marrë edhe me ribotimin e veprave të nji françeskani
tjetër të madh si qe Át Anton Harapi. Dhe kështu panë dritën Ândrra e Prętashit (1959),
e cila dikur kishte dalë pjesë-pjesë në faqet e «Hyllit të Dritës» me titullin Urtí
e burrní ndër banorë të Cemit, dhe Valë mbi Valë (1995) edhe kjo, me të njajtin titull,
në faqet e Hyllit. Át Danieli u dallue edhe në fushën e përkthimeve tue punue me
nji cenë të admirueshme për me sjellë në shqipe veprat themelore të kështenimit e
të Kishës. Flasin: Meshari i të kremteve (1966), Rendori i meshës (1973) Meshari i
përditshëm, përkthim që e dallon ke s' ve e që tash për tash ka mbetë dorëshkrim,
visar i paçmueshëm i gjuhës shqipe, Psalmet ( ). Kohët e fundit ka qenë tue përfundue
përkthimin e Shkrimit të Shenjtë. Të gjitha këto të shkrueme në nji gegënishte
të pastër, të kuptueshme për çdo shqiptar e njiheri të pasun me atë visar të dalun
prej gojës së popullit tonë, endč të papërlyem në vlerat e tija etnike. Gjatë
kohës që jetoi në Romë (rreth 40 vjet) shërbesën e tij meshtarake e zhvilloi pranë
Famullisë së Shën Gregorit VII, ndërsa ishte edhe asistent i U.F.SH. të famullisë
Santa Maria Mediatrice dhe të famullisë Santa Maria della Perseveranza. Edhe kur
u sëmue, nga nji sëmundje që nuk falë, e barti me durim, në heshtje, tue qenë gjithmonë
mirënjohës ndaj Provincës të Shën Pjetrit e Palit, por tue pasë gjithnji në mend e
në zemër Provincën e vet Shqiptare, deri në çastin kur dha shpirt në Romë me 30 gusht
2002. Njerzit kalojnë por vepra e tyne, kur âsht e dalun prej zemrës së nji populli
kreshnik, nji përfaqësues i të cilit qe vetë Át Danjeli, mbetë për me dishmue atę
që qe Shqipnia e atę që duhet të jetë në të ardhshmen, për të mirën e brezave që do
të ndjekun. Ky prá qe Át Danjeli, i cili për né nuk ka vdekë, mbasi jeton vepra
e tij, e që me ketë vepër mbetë gjithashtu gjithmonë i gjallë, ashtu si e kemi njoftë.
Sikurse nuk do të harrohet kurr fëtyra e Tij e qeshun e gazi që i delte prej zemrës
së Tij bujare, gjâ që u binte në sy sidomos atyne që e kishin njoftë në kohën kur
ishte frat i rí e që rrallëherë e bante buzën në gaz.