W popkulturze multipleksów kino zdaje się przede wszystkim wracać do swej pierwotnej
funkcji jarmarcznej, zdolnej wszakże generować ogromne zyski. Redakcja zamówiła bądź
przygotowała zestaw artykułów, w których ukazuje się kino zdolne nie tylko poruszyć
widza dynamizmem ruchomych obrazków, ale też potrafiące zachwycić obrazem i zainspirować
głęboką refleksję: otworzyć na transcendencję.
Pytania o istotę filmu i filmowego
języka stawiane są w tekstach – po raz pierwszy tłumaczonych na polski – Stanleya
Cavella (emerytowanego profesora Harvardu) i Karen Hanson (rektor Indiana University),
która polemizuje z sugestią A. Astruca, że współcześnie Kartezjusz zastąpiłby język
pisanej rozprawy językiem filmu. Film i filozofia mówią inaczej, jednakże z twórczości
Bergmana czy Tarkowskiego emanowała głębia ludzkiego doświadczenia i pytania fundamentalne,
a i dziś, choć estetyka filmowego przekazu ewoluuje, kino wciąż potrafi otwierać na
transcendencję. Oczywiście, różne są konteksty przekraczania dosłowności – pokazują
to np. artykuły Marioli Marczak (kino metafizyczne) czy Krzysztofa Kornackiego, który
kreśli szeroką panoramę filmowych sposobów prezentacji Boga i tego, co boskie. Również
teksty Waldemara Frąca i ks. Andrzeja Lutra interpretują owo otwarcie na transcendencję
– poprzez filmowe dramaturgie przemijania czy duchowej przemiany.
Dopełnieniem
niejako powyższej problematyki są filmowe zmagania z historią. Przedstawiają je m.in.
Marcin Werner (polska „bitwa o pamięć” po 1989 r.) i Andrzej Wajda w rozmowie z ks.
A. Lutrem (tytuł przeprowadzonej w 2009 roku rozmowy: „Chory na Polskę”).
W
„filmowym” ETHOS-ie wędrujemy w głąb filozofii i praktyki filmu, przemierzając jednocześnie
różne rejony produkcji kinowej – od Hollywood (Marek Adamczak), poprzez zachodnią
Europę, Polskę (Jerzy Płażewski), Rosję (Joanna Wojnicka), aż po Daleki Wschód (Piotr
Kletowski). Zostaje przy tym przywołanych ponad sto filmów – od Pulp Fiction i Matrix
po Wielką ciszę i Wyspę, a z polskich obrazów: od Kanału po współczesne kino offowe
(Teraz i zawsze). Ponadto o filmowaniu muzyki jazzowej napisał Maciej Nowak, a obszerna
wkładka ilustruje prezentację polskiego plakatu filmowego (Marta Kurpik). Nie o filmach
piszą natomiast Maria M. Dylewska (teologia ikony), Piotr Wojciechowski (Kresy), Cezary
Ritter (Rok Chopinowski) i ks. Jerzy Szymik (wiersze). ETHOS zamieszcza także recenzje,
omówienia, sprawozdania i bibliografię wypowiedzi papieskich (Jana Pawła II i Benedykta
XVI) o znaczeniu sztuk audiowizualnych.
Jan Paweł II – patron wydającego kwartalnik
Instytutu KUL – stał się bohaterem wielu filmów: pisze o nich ks. Marek Kotyński CSsR.
Warto więc jeszcze zacytować fragment z zamieszczonego w ETHOS-ie przemówienia z Los
Angeles, wygłoszonego do pracowników środków przekazu w 1987 r. nieopodal światowej
„fabryki snów”:
„Nieustannie zajmując się w swojej pracy obrazami, stajecie
przed pokusą, by uznawać je za rzeczywistość. Starając się zaspokoić marzenia milionów
ludzi, możecie zagubić się w świecie fantazji. W tym właśnie punkcie musicie okazywać
troskę o swoją prawość, która będzie współbrzmiała z Waszą godnością. Jesteście bowiem
ważniejsi niż sukces, cenniejsi niż jakikolwiek budżet”.