Benedikti XVI: jetëshkrim i shkurtër i Shën Albertit të Madh
(24.03.2010 RV)Shën Alberti është njëri nga mësuesit më të mëdhenj të teologjisë
skolastike. Titulli, ‘i madh’ (magnus), me tëcilin mbeti në histori, flet
për gjërësinë e thellësinë e doktrinës së tij, të cilën e shoqëroi me shenjtërinë
e jetës. Bashkëkohasit e vlerësuan, që kur ishte i gjallë, me titujt më të lartë.
Një nga dishepujt e tij, Ulriku i Strasburgut, e quajti “çudia e mrekullia e epokës
sonë”. Alberti lindi në Gjermani nga fillimi i shekullit XIII e, ende i ri, u nis
për Itali. Zu vend në Padovë, seli e universiteteve më të famshme të Mesjetës. Iu
kushtua studimit të të ashtuquajturave ‘arte liberale’: gramatikës, retorikës, dialektikës,
aritmetikës, gjeometrisë, astronomisë e muzikës, domethënë kulturës së përgjithshme,
duke treguar interes të veçantë për shkencat natyrore, që do të bëheshin shumë shpejt
fusha kryesore e specializimit të tij. Gjatë qëndrimit në Padovë, ndoqi kishën e Domenikanëve,
duke u bërë, më pas, një prej tyre. Sipas burimeve hagjiografike kuptojmë se Alberti
nuk e mori menjëherë këtë vendim. Lidhja e ngushtë me Zotin, shembulli i shenjtërisë
së vëllezërve domenikanë, dëgjimi i predikimeve të të Lumit Jordan nga Saksonia, pasardhës
i Shën Dedës në krye të Urdhërit të Predikatarëve, qenë faktorët vendimtarë, që e
ndihmuan të kapërcente çdo dyshim, e edhe kundërshtimet familjare. Shpesh, në vitet
e rinisë, Zoti i foli e i tregoi planin që kishte për jetën e tij. E ai iu përgjigj
duke veshur zhgunin domenikan e duke bërë kushtet në duart e Jordanit të Saksonisë. Pas
shugurimit meshtarak, eprorët e caktuan si mësues në qendra të ndryshme të studimeve
teologjike, pranë kuvendeve të etërve domenikane. Cilësitë e shkëlqyera intelektuale,
i krijuan mundësi t’i përsoste studimet e teologjisë në universitetin më të famshëm
të epokës, atë të Parisit. Që asokohet Shën Alberti nisi veprimtarinë e tij të jashtëzakonshme
si shkrimtar, duke e vijuar gjatë gjithë jetës. Iu ngarkuan detyra tejet të larta.
Më 1248, u caktua të hapte një studio teologjike në në Gjermani, e pikërisht në Këln,
kryeqendër nga më të rëndësishmet, ku jetoi herë pas here, duke u lidhur aq me këtë
qytet, sa ta konsideronte vendlindje të dytë. Nga Parisi solli me vete një nxënës
të jashtëzakonshëm, Tomën e Akuinit. Do t’i mjaftonte merita si mësues i Shën Tomës,
për të qenë thellësisht i admiruar. Ndërmjet këtyre dy teologëve linden marrëdhënie
nderimi e miqësie, që i ndihmuan fuqimisht në veprimtarinë e tyre për zhvillimin
e shkencës. Në vitin 1254 Shën Alberti u zgjodh Provincial i Provincës Teutoniae”
(teutonike) të Etërve domenikanë, që përfshinte bashkësi të përhapura në një territor
të gjërë në Qendër e në Veri të Evropës. Aftësitë e tij të shquara i ranë në sy
Papës Aleksandri IV, që e thirri për ca kohë pranë vetes, në Ananji, ku papët shkonin
shpesh, në Romë e në Viterbo, për ta pasur pranë si këshilltar. Nga 1260 deri më 1264
qe ipeshkëv i Regensburgut. Më 1263-12654 predikoi në Gjermani e Bohemi Njeri i
paqes e i pajtimit, më 1274 mori pjesë në Koncilin e Lionit. Metodat e tij mbështeteshin
kryesisht në vëzhgimin, në përshkrimin e në klasifikimin e fenomeneve të studiuara.
Natyrisht këto metoda shkencore nuk janë ato, që do të afirmoheshin në shekujt pasardhës. E,
megjithatë, ai mund të na mësojë ende shumë gjëra. Vdiq në Këln, më 15 nëntor
1280. Veprat: Vepra e plotë e Albertit u botua për herë të parë
në Lion, në vitin 1651, nën kujdesin e Atë Pietro Xhemit, O.P.; për herë të dytë,
në Paris, më 1890-99, nën drejtimin e Abatit të Kryedioqezës së Reimsit, Auguste
Bornje. Shenjti trajtoi argumente nga më të ndryshmet, duke i dhënë përgjigje
shumë problemeve të dijes së kohës. Më poshtë po radhisim titujt e traktateve, që
la Alberti i Madh, sipas disiplinave të ndryshme shkencore: Logjikë: Shtatë
traktate Shkencat fizike: Physicorum De Coelo et Mundo De
Generatione et Corruptione Meteororum De Mineralibus De
Natura locorum; De passionibus aeris Biologji: De
vegetabilibus et plantis De animalibus De motibus animalium De nutrimento et nutribili De aetate De morte et
vita De spiritu et respiratione Psikologji: De
Anima De sensu et sensato De Memoria, et reminiscentia;
De somno et vigilia; De natura et origine animae; De
intellectu et intelligibili De unitate intellectus contra Averroistas Philosophia pauperum Moral e ë: Ethicorum Politicorum Metafizikë: Metaphysicorum De causis et processu
universitatis Teologji: Commentario su Dionigi l'Areopagita Commentario alle Sentenze di Pietro Lombardo Summa
Theologiae Summa de creaturis De sacramento Eucharistiae Super evangelium missus Esegjezi: Commentari sui Salmi
e sui Profeti Commentari sui Vangeli Sull'Apocalisse Sermone (Predikime) De quindecim problematibus Vepra
që besohet të jenë shkruar prej Shenjtit: De apprehensione Speculum
astronomiae De alchimia Scriptum super arborem
Aristotelis Paradisus animae Liber de Adhaerendo Deo De Laudibus Beatae Virginis Biblia Mariana Compendium
theologicae veritatis De causis et proprietatibus elementorum De
erroribus philosophorum De fato De lapidibus De
praedicabilibus De praedicamentis In categorias Aristotelis Super geometriam Euclidis