Phóng sự Thượng Hội Đồng Giám Mục Phi châu kỳ II (2)
Thứ ba mùng 6-10-2009 Thượng Hội Đồng Giám Mục Phi châu kỳ II đã bước sang ngày
thứ 3. Vào ban sáng đã có buổi họp khoáng đại lần thứ 3 trong đó các nghị phụ bầu
Ủy ban soạn thảo sứ điệp gửi dân Chúa. Ban chiều các nghị phụ đã bắt đầu cuộc thảo
luận chung.
Trước hết xin tóm lược các sinh hoạt của Thượng Hội Đồng Giám
Mục chiều thứ hai mùng 5 tháng 10. Các nghị phụ đã nghe các bài tường trình của đại
diện các châu lục về tương quan với Giáo Hội tại Phi châu.
Trong bài phát
biểu Đức Cha Orlando Quevedo, Tổng Giám Mục Cotabato bên Phi Luật Tân, kiêm tổng thư
ký Liên Hội Đồng Giám Mục Á châu, đã nêu bật các tương đồng giữa Giáo Hội tại Á châu
và Giáo Hội tại Phi châu. Vào thời các tông đồ Kitô giáo đã lan sang Ai Cập và Bắc
Phi do công tác truyền giáo của thánh sử Marco, và tín hữu Ấn độ vẫn tự hào họ là
con cái thiêng liêng của thánh tông đồ Tôma.
Rồi trong lịch sử hiện kim nhiều
nước của cả hai châu lục đã biết tới Kitô giáo trong thời thuộc địa nhờ công tác truyền
giáo của các thừa sai. Kitô giáo đã tiếp xúc với nhiều nền văn hóa, hàng ngàn tiếng
nói và truyền thống phong phú cũng như với Hồi giáo, tôn giáo cổ truyền và các tôn
giáo khác. Và dân chúng của cả hai đại lục đều nghèo và trẻ.
Trong hai tông
huấn hậu Thượng Hội Đồng Giám Mục Phi châu năm 1995 và hậu Thượng Hội Đồng Giám Mục
Á châu năm 1998, Đức Gioan Phaolô II cũng đưa ra nhiều suy tư giống nhau liên quan
tới các thách đố mục vụ như: việc hội nhập Tin Mừng vào nền văn hóa địa phương, đối
thoại với các tôn giáo khác, nền văn hóa toàn cầu duy tương đối và duy vật tương đối
được các phương tiện truyền thông phổ biến, hệ lụy tiêu cực của nền kinh tế toàn cầu
trên người nghèo, sự suy đồi các giá trị luân lý trong cuộc sống xã hội kinh tế chính
trị và các đe dọa chống lại bản chất của hôn nhân và gia đình, các bộ mặt khác nhau
của bất công và bạo lực tàn phá sự hài hòa của các xã hội Phi châu và Á châu.
Trong bối cảnh này cả hai Giáo Hội đều đưa ra các câu hỏi liên quan tới bản chất cộng
đoàn môn đệ, sự đáng tin cậy của việc làm chứng cho Chúa và Tin Mừng, các giải đáp
cho các thách đố mục vụ kể trên và công tác loan báo Chúa Kitô là Đấng cứu độ.
Tiếp tục bài phát biểu Đức Cha đại diện Liên Hội Đồng Giám Mục Á châu nói trong khi
Giáo Hội tại Phi châu khai triển các đòi buộc thần học và mục vụ của Giáo Hội như
là Gia đình của Thiên Chúa, thì Giáo Hội tại Á châu khám phá nền thần học Giáo Hội
như sự hiệp thông và là tôi tớ khiêm nhường phục vụ Tin Mừng và các dân tộc Á châu.
Cả hai hướng đi đều nhằm mục đích triệt để canh tân Giáo Hội. Trong 35 năm qua Liên
Hội Đồng Giám Mục Á châu đã dấn thân trong chiều hướng đào sâu nội tâm, đối thoại
với các nền văn hóa, tôn giáo và truyền thống triết lý khác cũng như đối thoại với
các dân tộc Á châu đặc biệt là người nghèo, canh tân hàng ngũ giáo dân để họ lãnh
đạo việc biến đổi xã hội, canh tân ý thức truyền giáo và coi gia đình như là điểm
chính của việc loan báo Tin Mừng, sống Thánh Thể xác tín hơn trong các thực tại Á
châu.
Việc canh tân đó là lời Thiên Chúa Tình Yêu mời gọi cống hiến hy vọng
cứu rỗi và thúc đẩy yêu thương trong chân lý. Giáo Hội tại Á châu và Phi châu phải
sống cùng các kinh nghiệm buồn thương như nhiều sức mạnh của nền văn hóa sự chết,
cảnh nghèo đói và bị gạt ngoài lề xã hội gia tăng, các tấn kích chống lại hôn nhân
và gia đình truyền thống, các bất công đối với phụ nữ và trẻ em, khuynh hướng thích
mua sắm vũ khí tàn phá hơn là đầu tư cho sự phát triển toàn vẹn, thiếu khả năng chống
lại trật tự kinh tế toàn cầu không được các luật lệ luân lý hướng dẫn, sự bất khoan
nhượng tôn giáo thay vì đối thoại bằng lý trí và đức tin, luật gian tham thắng luật
của cuộc sống công cộng, chia rẽ và xung đột thay vì tạo dựng hòa bình, và cảnh suy
đồi môi sinh. Ngoài ra còn có nhiều tai ương thiên nhiên như bão lụt, hạn hán, động
đất và sóng thần tsunami và khí hậu thay đổi. Tuy nhiên cũng có kinh nghiệm của niềm
vui và hy vọng trong các phong trào công lý và hòa bình, người trẻ ý thức hơn đối
với các vấn đề nghèo túng và biến đổi xã hội, cũng như các nhóm dân sự bảo vệ cuộc
sống công cộng và môi sinh, liên đới giữa các tầng lớp xã hội và truyền thống tôn
giáo trong việc tạo dựng một trật tự xã hội hòa bình và huynh đệ hơn. Đức Cha Quevedo
cũng đã không quên chuyển lời chào thăm của các Giám Mục toàn Á Châu tới các nghị
phụ, và cám ơn Giáo Hội Phi châu đã tiếp nhận các thừa sai và công nhân Á châu sang
làm việc tại Phi châu.
Bài phát biểu thứ hai là của Đức Cha William Ingham,
Giám Mục Wollongon Australia, Chủ tịch Liên Hội Đồng Giám Mục Đại dương châu bao gồm
Australia, Niu Dilen, Papua Tân Guinea, quần đảo Salomong và vùng Thái Bình Dương.
Cũng giống Giáo Hội tại Phi châu Giáo Hội Đại dương châu nảy sinh trong thời thực
dân của người Anh, Pháp và Bồ Đào Nha. Nó hiện hữu nhờ công lao mồ hôi nước mắt của
các thừa sai Ailen, Pháp, Đức và Italia. Và đức tin đã làm nảy sinh ra nhiều bông
hoa đẹp là các thánh nam nữ. Tuy nhiên cuộc sống của người dân Đại dương châu cũng
in đậm dấu vết nghèo túng, kỳ thị, hủy hoại sự sống và phẩm giá con người. Nhưng Giáo
Hội địa phương cố gắng trợ giúp để thăng tiến các quyền con người qua hoạt động của
Caritas Đại dương châu và Caritas quốc gia. Tuy nghèo nhưng tín hữu đại lục này vẫn
quảng đại đối với các quyên góp cho Bộ Truyền Giáo.
Có hai tệ nạn đang đè
nặng trên cuộc sống của người dân đó là bệnh Sida, nhất là tại Papua Tân Guinea, và
việc khai thác các quặng mỏ. Giáo Hội đã luôn luôn nắm giữ vai trò là cây cầu hòa
giải công lý và hòa bình cũng như bênh vực những người không có tiếng nói. Chính trong
bối cảnh ấy vai trò và sự đấn thân trao ban hy vọng của các Chủ chăn rất quan trọng.
Cũng giống nhiều vùng bên Phi châu, người dân Đại dương châu phải gánh chịu nhiều
tai ương thiên nhiên như hạn hán, mất mùa, lụt lội gây ra cảnh đói kém và di cư đi
nơi khác sinh sống. Các tổ chức của Giáo Hội tìm trợ giúp các anh chị em xấu số này.
Đức Cha Ingham đã đặc biệt xin các nghị phụ cầu nguyện cho các nạn nhân động đất và
sóng thần tại Samoa và Tonga.
Kỹ nghệ khai thác quặng mỏ tại Phi châu và Đại
dương châu cũng tạo ra thách đố lớn đối với Giáo Hội, vì nó là gốc rễ gây ra bất ổn
và tranh chấp, khi quyền lợi của người dân không được tôn trọng. Giáo Hội là thân
mình của Chúa Kitô có nhiệm vụ xây các cây cầu hòa giải và hòa bình. Đây cũng là điều
Giáo Hội tại Đại dương châu có thể học hỏi từ kinh nghệm của Giáo Hội tại Phi châu.
Sau cùng Giáo Hội Đại dương châu sẵn sàng tiếp đón nhiều anh chị em Phi châu di cư
tới đây vì chạy trốn các xung khắc bộ tộc, bạo lực và đàn áp của các thể chế độc tài.
Họ đến từ Sudan, vùng sừng Phi châu và các nước vùng Đại Hồ. Nhiều người khác là các
sinh viên và có một số tới làm việc như giáo sĩ và tu sĩ. Chính giáo phận của Đức
Cha cũng nhận các chủng sinh gốc Phi châu. Xã hội Đại dương châu là một xã hội đa
văn hóa vì bao gồm 60% tổng số dân là người di cư tị nạn và con cháu họ. Hàng năm
vào Chúa Nhật cuối cùng của tháng 8 Giáo Hội vẫn cử hành Ngày Di Cư Tị Nạn với mục
đích khích lệ việc tiếp đón và hội nhập người di cư tị nạn vào cộng đoàn địa phương.
Sáng thứ ba 6-10-2009 các nghị phụ đã nhóm phiên họp khoáng đại thứ 3. Trong số các
vị phát biểu có Đức Thượng Phụ Paulos của Giáo Hội Chính Thống Etiopia. Đức Thượng
Phụ Abuna Paulos Gebre Yohannes sinh năm 1935 tại Adoua miền bắc Etiopia, và từ ngày
mùng 5 tháng 7 năm 1992 là Thượng Phụ Giáo Hội Chính Thống Etiopia, một trong những
cộng đoàn Kitô cổ kính nhất thế giới vì đã nảy sinh vào năm 35 sau công nguyên. Sau
mười năm bị bách hại và ngồi tù dưới thời nhà độc tài Menghistu, năm 1983 Đức Cha
Paulos tị nan sang Hoa Kỳ cho tới khi được bầu làm Thượng Phụ năm 1992. Đức Thượng
Phụ rất tin tưởng nơi cuộc đối thoại đại kết và là người dấn thân hòa giải các nước
trong vùng Sừng Phi châu. Từ năm 2006 người cũng thuộc ban chủ tịch của Hội Đồng Đại
Kết các Giáo Hội Kitô. Ngày nay Giáo Hội Chính Thống Etiopia đang phát triển mạnh.
Với hơn 50.000 nhà thờ và 1.500 tu viện Giáo Hội chính thống Etiopia là giáo đoàn
vững vàng nhất trong số các giáo đoàn tiền Calcedonia và là một loại ốc đảo Kitô giữa
đất hồi giáo.
Mở đầu bài phát biểu Đức Thượng Phụ Paulos đã cám ơn Đức Thánh
Cha Biển Đức XVI mời ngài tham dự Thượng Hội Đồng Giám Mục Phi châu như dấu chỉ tình
yêu thương Đức Thánh Cha dành cho Phi châu. Trong phần đầu của bài phát biểu Đức Thượng
Phụ đề cao thế đứng và vai trò của Phi châu trong lịch sử đạo đời của thế giới. Phi
châu và Etiopia là chiếc nôi của nhân loại ghi dấu chương trình cứu độ của Thiên Chúa.
Lịch sử các dân tộc Phi châu xa xưa được khắc trên các bút tháp Axum, các kim tự tháp
Ai Cập, các đền đài và các tài liệu. Kinh Thánh cho thấy Phi châu đã là vùng đất nơi
các dân tộc khác tìm tới trú ẩn trong các thời kỳ hạn hán mất mùa đói kém. Chúa Giêsu
và Thánh Gia cũng di cư sang Ai Cập tránh cuộc bách hại của vua Hếrốt. Hoàng hậu Saba
đã học được từ dân Israel và dậy Kinh Thánh Cựu Ước cho người Etiopi. Con bà là vua
Menelik I đã tìm đưa Hòm Bia Thánh sang thành phố Axum của Etiopia. Dân Etiopi tuân
giữ luật Moshê hơn người Do thái.
Một trong ba vua tìm đến thờ lậy Chúa Hài
Nhi là người Etiopi. Ông Simeon người thành Cyrene vác đỡ thánh giá Chúa là ngươi
Libia. Viên hoạn quan được Philiphê rửa tội đã truyền bá Kitô giáo cho các người đồng
hương và Etiopia trở thành quốc gia thứ hai tin vào Chúa Giêsu, và Giáo Hội Etiopia
là Giáo Hội đầu tiên tại Phi châu.
Kinh Thánh tiếng Hy Lap đã được dịch tại
Alessandria bên Ai Cập và danh sách các tác phẩm Kinh Thánh cũng đã được xác định
lần đầu tiên bên Phi châu. Phi châu cũng là quê hương của các thánh giáo phụ nổi tiếng
như Agostino, Tertulliano, Cipriano, Athanasio và Kerlo. Bắc phi cũng là nơi các Kitô
hữu chịu tử đạo và nhiều Kitô hữu bị bách hại và truy nã tại nhiều nơi trên thế giới
đã tìm đến Phi châu đặc biệt là Etiopia để sinh sống.
Etiopia cũng giữ một
mảnh gỗ thánh giá của Chúa Giêsu. Và tín hữu cũng đã phải vác thánh giá vì các cuộc
bách hại: chẳng hạn Đức Petros đã bị giết trong thời người Italia chiếm đóng Etiopia.
Dưới chế độ độc tài cộng sản đã có nhiều tín hữu tử đạo trong đó có Đức Thượng Phụ
Theophilos. Chính Đức Thượng Phụ Paulos khi là Giám Mục cũng đã ngồi tù nhiều năm
trước khi bị đầy sang Hoa Kỳ.
Tiếp tục bài phát biểu Đức Thượng Phụ Paulos
khẳng định Phi châu là đại lục giầu tài nguyên thiên nhiên và nhiều quặng mỏ. Trong
quá khứ các tài nguyên này đã bị thực dân xâm chiếm và khai thác. Ngày nay chúng trở
thành mục tiêu của sự thèm muốn, và người ta chỉ nhớ tới Phi châu khi cần tài nguyên
của nó, nhưng đã không trợ giúp đại lục này chiến đấu cho sự phát triển. Ngoài ra
Phi châu còn bị tệ nạn nợ nần nước ngoài đè nặng trên các thế hệ hiện nay và trong
tương lai. Bên cạnh đó còn có mức sống thấp và nền giáo dục thiếu thốn khiến cho người
trẻ không có các cơ may tiến thân giúp đại lục này phát triển và thịnh vượng. Bệnh
dịch Sida cũng là một vết thương trầm trọng khác của Phi châu. Cần phải làm sao để
người dân Phi châu cũng được săn sóc thuốc men như các bệnh nhân Âu châu. Ngoài ra
còn có các hỗn loạn do các nhóm tín hữu cuồng tín gây ra. Giới lãnh đạo Kitô và các
tôn giáo khác cần sát cánh với nhau để bài trừ tệ nạn này.
Tại nhiều
nước Phi châu vẫn còn thiếu các nhu cầu tối thiểu như nước uống trong lành, nhà ở,
thực phẩm và các cơ cấu hạ tầng cần thiết. Thời thực dân dã hết nhưng Phi châu vẫn
tùy thuộc các nước giầu Tây âu. Nền nông nghiệp vẫn theo lối canh tác còn truyền thống
và chưa máy móc hóa đủ nên chưa có an ninh thực phẩm. Nạn di cư ra nước ngoài cũng
khiến cho Phi châu mất chất xám. Sau cùng là nạn trẻ em chiến binh. Đây là sự vi phạm
quyền con người trắng trợn. Vì thế Đức Thượng Phụ Paulos hy vọng Thượng Hội Đồng Giám
Mục Phi châu kỳ II này có thể đề ra các hướng dẫn giúp tìm ra các giải pháp cho các
vấn đề nghiêm trọng của đại lục này.
Sau bài phát biểu của Đức Thượng Phụ
Paulos Đức Thánh Cha Biển Đức XVI cám ơn Đức Thượng Phụ đã nhận lời mời tham dự Thượng
Hội Đồng Giám Mục Phi châu kỳ II. Sự hiện diện của Đức Thượng Phụ làm chứng hùng hồn
cho sự kỳ cựu và truyền thống của Giáo Hội tại Phi châu. Giáo Hội Etiopia tiếp tục
làm chứng cho Tin Mừng và sự tuân phục luật lệ yêu thương của Chúa, mặc dù có các
bách hại và hy sinh của các vị tử đạo. Đức Thánh Cha khẳng định rằng việc loan báo
Tin Mừng không thể tách rời khỏi dấn thân xây dựng một xã hội phù hợp với ý muốn của
Thiên Chúa và bảo vệ phẩm giá và sự vô tội của các trẻ em... Trong Chúa Kitô chúng
ta biết rằng hòa giải là điều có thể, công lý có thể thắng thế và hòa bình có thể
lâu bền. Đức Thánh Cha cầu mong mọi người hoạt động để cho người dân Phi châu được
phát triển toàn diện, củng cố gia đình, giáo dục người trẻ và góp phần xây dựng một
xã hội liêm chính, toàn vẹn và liên đới hơn.
Các phát biểu của sáng hôm qua
cũng tập trung vào đề tài giáo dục. Giáo Hội tại Phi châu có tới 56.000 trường học
với 19 triệu học sinh và 23 đại học công giáo. Tiếp đến là đề tài đối thoại với Hồi
giáo đây là kinh nghiệm tích cực trong vùng Bắc Phi nơi có đa số dân theo Hồi giáo.
Các vị tử đạo Phi châu cũng là một đề tài khác được nhắc tới: đó là các nạn nhân của
nhiều chế độ độc tài trong nhiều cường độ khác nhau.