Thánh lễ khai mạc Thượng hội đồng giám mục về châu Phi
Vào lễ Hiển Linh năm 1989, Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II tuyên bố triệu tập Thượng
hội đồng giám mục bàn về Phi châu. Sau 5 năm chuẩn bị, phiên họp đã khai mạc vào ngày
10/4/1994, với các kết quả được công bố trong tông huấn Ecclesia in Africa (14/9/1995).
Biến cố này đã mở màn cho các phiên họp thượng hội đồng dành cho các lục điạ khác
để chuẩn bị bước sang năm 2000, đó là: Châu Mỹ (1997), châu Á và châu Đại dương (1998),
châu Âu (1999). Trước những diễn biến của châu Phi trong những năm gần đây, vào ngày
13/11/2004 đức thánh cha Gioan Phaolô II đã triệu tập khóa họp lần thứ hai dành cho
Phi châu; dự án này được duy trì bởi đức đương kim giáo hoàng, với những bước cụ thể
như là chuẩn bị Lược đồ (27/6/2006), phát hành Tài liệu làm việc (19/3 năm nay). Sau
cùng, lịch trình của phiên họp đã được ấn định, tức là khai mạc vào ngày 4 và bế
mạc ngày 25 tháng 10. Hôm thứ 6 tuần trước, đức cha Nikola Eterovic đã mở cuộc họp
báo để trình bày danh sách các thành viên cũng như diễn tiến các cuộc họp khoáng đại
và các buổi thảo luận nhóm.
Khóa họp đã được khai mạc với thánh lễ cử hành
lúc 9 giờ rưỡi sáng hôm qua tại đền thánh Phêrô. Cùng đồng tế với Đức Thánh Cha là
239 nghị phụ (33 hồng y, 3 thượng phụ Đông phương, 75 tổng giám mục, 120 giám mục,
8 linh mục), thêm vào đó là 55 linh mục của văn phòng tổng thư ký. Các giáo dân cũng
dự phần tích cực ở phần dâng lễ phẩm, đến từ các nước Nam Phi, Nigeria, Ruanda, Guinea,
Tanzania, Côte d’Ivoire, Mozambic, Camerun, Togo, Congo. Phần thường lễ được hát bằng
tiếng latinh. Ba bài đọc Sách thánh được công bố bằng tiếng Pháp, Anh, Latinh. Các
lời nguyện tín hữu được xưóng lên bằng tiếng Swahili, Bồ đào nha, Amarcio, Hausa,
Lingala, Ả-rập. Bên cạnh ca đoàn Sistina, một ca đoàn khác gồm các tu sĩ, chủng sinh
và giáo dân Phi châu, cũng hát những bài ca bằng tiếng Lingala, Kikongo, Swahili,
vào lúc nhập lễ, dâng lễ và cuối lễ.
Dựa theo các bài đọc Sách thánh Chúa
Nhật 27 Thường niên, đức Bênêđictô XVI đã phác hoạ vài điểm đáng lưu ý của Giáo hội
tại Phi châu. Bài đọc thứ nhất, trích từ sách Sáng thế, nói đến việc Thiên Chúa tạo
dựng con người. Điều này dẫn chúng ta đến nguồn gốc duy nhất của nhân loại, đến trật
tự mà Thiên Chúa đã xếp đặt cho toàn vũ trụ. Phải nhận rằng người Phi châu có ý thức
sâu sắc về Thiên Chúa là Đấng Tạo thành và là nguồn sự sống. Người Phi châu vẫn còn
duy trì một gia tài phong phú không những về tài nguyên vật chất nhưng nhất là về
các giá trị tinh thần. Tiếc rằng vào thời cận đại, gia tài này đã bị tổn thương, một
đàng là do những tư tưởng duy vật vô thần được du nhập từ Tây phương; đàng khác là
những phong trào cực đoan, nhân danh tôn giáo để gây ra xung đột thay vì tôn trọng
yêu thương và hòa bình. Hai chủ đề khác được nói đến trong bài Tin mừng cũng mang
tính cách khẩn trương, đó là gia đình và các nhi đồng. Những vấn đề này sẽ được thảo
luận trong bối cảnh của sứ mạng loan báo Tin mừng đã được nêu bật trong tông huấn
Hội thánh tại châu Phi Thánh lễ kết thúc lúc 11 giờ rưỡi. Đến 12 giờ, đức
thánh cha đã tiến ra cửa sổ văn phòng làm việc để đọc kinh Truyền tin như thói quen.
Bài huấn dụ trước đó đã trình bày ý nghĩa của Thượng hội đồng châu Phi mới khai mạc,
với những lời như sau
Anh chị em thân mến
Sáng
nay, tại đền thánh Phêrô, đã diễn ra Thánh lễ khai mạc
Khóa họp đặc biệt lần thứ hai về Phi châu của Thượng hội
đồng giám mục, trong đó nhiều lời nguyện đã được
xướng lên bằng ngôn ngữ Phi châu. Đức Gioan Phaolô II vị tiền
nhiệm đáng kính của tôi đã triệu tập Thượng
hội đồng Phi châu lần thứ nhất vào năm 1994, trong viễn
cảnh của năm 2000 và thiên niên kỷ thứ ba của Kitô giáo. Cùng với nhiệt
tâm truyền giáo đã đưa Người nhiều lần đến
viếng thăm Phi châu, đức Gioan Phaolô II đã
thu thập nội dung của các buổi họp Thượng hội đồng trong
tông huấn Ecclesia in Africa (Hội thánh tại Phi châu) đẩy mạnh việc
loan truyền Tin mừng cho đại lục. Cuộc họp lần này, cách đó 15
năm, tiếp nối cuộc họp trước đây, để lượng
định con đường đã thực hiện, đào sâu vài
khía cạnh và nghiên cứu những thách đố mới. Chủ đề
được lựa chọn là: “Hội thánh tại châu Phi phục vụ sự hòa giải, công lý và hoà
bình” kèm theo một lời của Chúa Kitô nói với các môn đệ: “Các con là
muối đất … các con là ánh sáng thế gian” (Mt 5,13-14).
Thượng
hội đồng luôn luôn là một cảm nghiệm sâu đậm của Hội thánh,
kinh nghiệm về trách nhiệm mục tử tập đoàn đối với một khía cạnh cụ
thể của đời sống Hội thánh, hoặc, như trong trường hợp
này, một khía cạnh của một phần Dân Kitô giáo được xác định
dựa theo nền tảng địa lý. Giáo hoàng cùng với các cộng sự viên thân
tín sẽ cùng hội họp với các đại biểu được Hội nghị bầu
ra, các chuyên viên và các dự thính viên, để đào sâu đề
tài được chọn. Cần phải nhấn mạnh rằng đây không phải là một
hội nghị khảo cứu cũng không phải là một đại hội để thảo
kế hoạch. Người ta sẽ lắng nghe các bá cáo và phát biểu, sẽ trao
đổi ý kiến trong các nhóm, nhưng chúng ta biết rằng nhân vật
chính không phải là chúng ta, nhưng là Chúa Kitô, Thần khí của
Người, là kẻ điều khiển Hội thánh. Điều can hệ
đối với hết mọi người là lắng nghe: mỗi người biết
lắng nghe nhau, và tất cả đều lắng nghe điều Chúa muốn
dạy chúng ta. Vì thế, Thượng hội đồng diễn ra trong bầu
khí đức tin và cầu nguyện, trong tâm tình suy phục Lời Chúa. Vai trò của vị
kế nhiệm thánh Phêrô là triệu tập và hướng dẫn các buổi họp, thu góp
những điều đã phát biểu, và rồi cống hiến những chỉ dẫn
mục vụ thích hợp. Các bạn thân mến. châu Phi là một lục địa
rất giàu về nhân bản. Hiện nay dân số lên gần một tỉ người và tỉ lệ
sinh sản cao nhất thế giới. Châu Phi là một vùng đất phong phú của sự
sống con người, nhưng tiếc rằng sự sống này mang dấu tích
của cảnh nghèo khổ và gánh chịu nhiều bất công nặng nề. Hội thánh dấn thân
để chống trả các sự bất công nhờ sức mạnh của Tin mừng và tình liên đới
của nhiều tổ chức và chương trình bác ái. Chúng ta hãy xin Mẹ Maria
chúc lành cho khóa họp Thượng hội đồng khóa thứ
hai, và ban cho đại lục này được hưởng hòa bình
thịnh vượng.
Sau khi ban phép lành Tòa Thánh, Đức Thánh Cha
nhắc đến các nạn nhân của các trận bão lụt, động đất tại Samoa và Tongga, Philippin,
Việt Nam, Lào, Cambốt, Indonesia. Ngài đã hứa gần gũi với họ, xin Chúa xoa dịu nỗi
đau khổ của họ và kêu gọi sự tương trợ quốc tế.