Công Giáo Hy Lạp: Giáo Hội thiểu số bị kỳ thị

Trong những ngày hạ tuần tháng 8 năm nay 2009 Hy Lạp được báo chí thế giới chú ý vì các vụ cháy rừng chung quanh thủ đô Athènes. Hàng chục đám cháy đã thiêu rụi 30.000 mẫu rừng cây và khiến cho 20.000 người phải di tản. Điều đáng buồn là rất thường khi một nước chỉ được thế giới lưu tâm khi xảy ra những tai tương như thế. Trong khi cũng có nhiều chuyện khác đáng được chú ý, nhưng vẫn không có ai nhắc tới. Điển hình là sự kỳ thị và các khó khăn mà Giáo Hội Công Giáo đã phải gánh chịu từ bao thập niên qua.

Sau đây chúng tôi xin gửi tới qúy vị và các bạn một số nhận định của Đức Cha Nikolaos Foskolos, Tổng Giám Mục thủ đô Athènes, kiêm chủ tịch Hội Đồng Giám Mục Hy Lạp, về hiện tình Giáo Hội Công Giáo tại đây.

Hỏi: Thưa Đức Cha Foskolos, Giáo Hội Công Giáo Hy Lạp là một thiểu số sống trong các cộng đoàn rải rác tại nhiều đảo khác nhau. Nhưng hiện nay càng ngày càng có thêm các tín hữu công giáo nước ngoài gia nhập, khiến cho các cộng đoàn công giáo hy lạp trở thành quốc tế. Tín hữu sống tập trung ở đâu đông nhất thưa Đức Cha?

Đáp: Để có thể hiểu tình hình Giáo Hội Công Giáo tại Hy Lạp cần chú ý tới các thống kê sau đây. Hy Lạp rộng 132.000 cây số vuông có khoảng 11 triệu dân, trong đó 97% theo Chính Thống. Chính vì thế khoản 3 của Hiến Pháp khẳng định Chính Thống giáo là quốc giáo. Hậu qủa là đối với đa số các tín hữu chính thống hy lạp, ai không theo Chính Thống thì không thực sự được coi là người Hy lạp. Các Giáo Hội Kitô khác và các tôn giáo khác đều được gọi một cách chính thức là ”tôn giáo ngoại quốc”.

Thế rồi cũng có một thiểu số hồi giáo, đặc biệt trong vùng Tracia gần biên giới Thổ Nhĩ Kỳ, một cộng đoàn do thái nhỏ, và nhiều cộng đoàn tin lành. Ngoài ra trong các năm qua người ta cũng nhận thấy có sự hiện diện của nhiều giáo phái khác nhau gốc Mỹ.

Tín hữu công giáo hy lạp được khoảng 50.000 người, tức chiếm 0,5% tổng số dân. Vì thế Giáo Hội Công Giáo là một tôn giáo thiểu số. Đặc biệt trong các đảo tín hữu công giáo có cùng tên gọi, tên họ và có cùng các truyền thống như nhau và phần đóng góp của họ cho nền văn chương tân hy lạp rất là đáng kể.

Đa số các tín hữu công giáo hy lạp sống trong thủ đô Athènes, là thành phố có khoảng 4 triệu dân. Một số khác sống trong các đảo Cicladi, đặc biệt là tại Syros có 8.000 người, tại Tinos có 3.000 người. Tại đây có những làng toàn tòng công giáo. Thế rồi trên đảo Corfù, Patrasso, Slonicco, Giannitsà, Kavala và Volos, và trong các thành phố khác bên trong lục địa cũng có các tín hữu công giáo. Nhà thờ tại Nafplion và một nhà thờ khác tại Aspra Spitia phục vụ các tín hữu công giáo du lịch đến thăm viếng Micene, Episauro và Delfi. Tín hữu công giáo cũng sống tại nhiều đảo khác như Creta, Rodi, Kos, Naxos, Santorini, Samos, Chios, Cefalonia, Zante, vv...

Hầu hết các tín hữu công giáo hy lạp theo lễ nghi Roma; có khoảng 2.500 người theo lễ nghi Bisantin, và vài trăm theo lễ nghi armeni.

Hỏi: Thưa Đức Cha, do vị trí địa lý của nó, từ thời rất xa xưa Hy Lạp đã là nơi gặp gỡ giữa các nền văn minh. Mới đây làn sóng di dân và con số người tị nạn đã ghi đậm dấu trong lịch sử chính trị và tôn giáo của vùng đất này. Họ đã gia nhập các cộng đoàn nào và Giáo Hội Công Giáo Hy Lạp đã đề ra các sáng kiến mục vụ nào để đáp ứng các nhu cầu của họ?

Đáp: Trong các thập niên qua số tín hữu công giáo đến từ khắp nơi trên thế giới gia tăng liên tục và họ đã hội nhập hoàn toàn vào cuộc sống tại Hy Lạp. Số tín hữu nước ngoài đã vượt xa số tín hữu tại Hy Lạp. Thêm vào đó có rất nhiều phụ nữ, đặc biệt là phụ nữ Italia đã lấy chồng người Hy Lạp, khi các thanh niên hy lạp này du học hay làm việc tại nước ngoài. Cả ngành du lịch cũng đã tạo cơ hội cho các hôn nhân hỗn hợp này.

Ngoài các anh chị em công giáo đã hội nhập hoàn toàn vào cộng đoàn công giáo đia phương, còn có hàng chục ngàn tín hữu công giáo ”tạm trú” vì lý do nghề nghiệp hay tị nạn chính trị, từ vài tháng tới vài năm.

Chẳng hạn như người Ba Lan có kỳ đã lên tới 120.000, nhưng hiện nay còn 40.000 người. Người Phi Luật Tân khoảng 45.000 trong đó 15.000 người sống trong thủ đô Athènes. Cũng có 4.000 người Irak thuộc lễ nghi công giáo Canđê đặc biệt sống trong thủ đô Athènes. Bên cạnh đó cũng có người gốc Albani sống rải rác đó đây; người Ucraine và người Rumani và các tín hữu công giáo thuộc các nước cựu Liên Xô, và một số tín hữu công giáo thuộc các nước vùng Trung Đông và Phi châu.

Như thế tổng cộng tất cả tín hữu công giáo tại Hy Lạp lên tới 250.000 người. Không có thống kê chính thức, vì nhiều người di cư bất hợp pháp.

Hỏi: Liên quan tới nhân lực của Giáo Hội thì sao thưa Đức Cha?

Đáp: Giáo Hội Công Giáo Hy Lạp có 6 Giám Mục: 4 thuộc nghi lễ Roma, 1 thuộc nghi lễ Bisantin, 1 thuộc nghi lễ Armeni đồng thời cũng là Giám Mục đặc trách các tín hữu công giáo Armeni sống tại Iran, Armenia và Georgia vv...

Chúng tôi có 51 linh mục giáo phận và 35 linh mục dòng. Cũng có nhiều dòng tu nam nữ hoạt động tại Hy Lạp như các cha dòng Tên, các cha dòng Đức Mẹ hồn xác lên trời, các cha Ladarist, Phanxicô, Đaminh, Marist, các Sư Huynh La San, nữ tu các dòng Cát Minh, Da Minh, Ursulin, Thánh Giuse hiện ra, các nữ tu Bác Ái, Thừa Sai bác ái của Mẹ Terexa Calcutta, các Tiểu muội Chúa Giêsu, các nữ tu Thánh Giá và các nữ tu Pammakàristos là hai dòng giáo phận.

Trên bình diện mục vụ, khó khăn chính là sự kiện các tín hữu ở rải rác nhiều nơi, trong khi Giáo Hội rất thiếu thốn nhân lực.

Từ đó cũng nảy sinh ra các hậu qủa khác mà Giáo Hội phải đương đầu mỗi ngày như: hôn nhân hỗn hơp, tụ họp trẻ em để dậy giáo lý, các sáng kiến mục vụ cho giới trẻ, việc đào tạo các cộng đoàn và hiệp hội vv.... Chính sự kiện tín hữu ở rải rác khắp nơi như thế, nên ngay trong thủ đô Athènes các linh mục và tu sĩ nam nữ gặp rất nhiều khó khăn, đặc biệt trong hai thập niên cuối cùng này, khi các dòng tu có qúa ít ơn gọi.

Hỏi: Như Đức Cha đã cho biết trên đây mặc dù Giáo Hội dấn thân và luôn luôn lo lắng cho tín hữu, nhưng sự kiện các cộng đoàn hiện diện rải rác khắp nơi trong toàn nước khiến cho công tác mục vụ gặp rất nhiều trở ngại. Thế Giáo Hội đã đương đầu với vấn đề này như thế nào?

Đáp: Số các linh mục và tu sĩ hoạt động trong lãnh vực mục vụ để trợ giúp các cộng đoàn xem ra nhiều đối với các tín hữu nói tiếng Hy Lạp, nhưng tuổi trung bình của các vị cao qúa, khiến cho việc mục vụ cũng trở thành khó khăn hơn.

Chúng tôi cần có các linh mục gốc của những người di cư tị nạn cho công tác mục vụ. Các linh mục nói tiếng Ba Lan, Albani, A rập, Phi Luật Tân vv... Đối với chúng tôi nói tiếng của họ đã khó, hiểu được tâm thức của họ lại càng khó hơn. Để cứu vãn lòng tin của thế hệ đầu di cư tới Hy Lạp và hội nhập vào cuộc sống giáo hội địa phương, cần phải có sự hiện diện của các linh mục hay các tu sĩ đồng hương của các anh chị em này.

Hỏi: Sau chuyến viếng thăm chính thức của phái đoàn Giáo Hội Chính Thống tại Vaticăng hồi tháng 3 năm 2002, và chuyến viếng thăm chính thức của Đức Hồng Y Walter Casper, Chủ tịch Hội Đồng Tòa Thánh hiệp nhất các tín hữu Kitô tại Atènes hồi tháng 2 năm 2003, tương quan giữa Giáo Hội Chính Thống Hy Lạp và Giáo Hội Công Giáo đã có được sức tiến mới. Đã có các mầm giống nào nảy sinh trong các năm qua thưa Đức Cha?

Đáp: Các yếu tố nối kết Giáo Hội Chính Thống Hy Lạp với Giáo Hội Công Giáo thì nhiều hơn các yếu tố chia rẽ. Mặc dù vậy tại Hy Lạp không có phong trào đại kết chính thức.

Sau chuyến viếng thăm lịch sử của Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II ngày mùng 4 tháng 5 năm 2001, các chuyến viếng thăm trao đổi chính thức giữa phái đoàn hai bên hồi tháng 2 năm 2002 và tháng 2 năm 2003, và nhất là sau chuyến viếng thăm của Đức Tổng Giám Mục Christodoulos tại Roma hồi tháng 12 năm 2006, người ta thấy đã có các liên lạc với Giáo Hội Công Giáo địa phương. Nhưng thời gian qua đi, và người ta thấy tình hình cũng không thay đổi.

Trái lại trong vài năm qua người ta còn ghi nhận một khuynh hướng chính thống qúa khích gia tăng từ phía vài Giám Mục, linh mục, tu sĩ và giaó dân nam nữ chính thống ”sống đạo”.

Dĩ nhiên, chúng tôi không chờ đợi các phép lạ lập tức xảy ra sau các chuyến viếng thăm chính thức đó. Hai Giáo Hội chưa biết nhau đủ, và lịch sử qúa khứ vẫn còn đè nặng trên vai chúng tôi, đặc biệt các biến cố của cuộc thập tự chiến thứ tư, mà hồi năm 2004 người ta đã kỷ miệm 800 năm.

Tuy không có cuộc đối thoại đại kết chính thức trên bình diện của các Giáo Hội, nhưng có cuộc đối thoại đại kết trên bình diện thực tế. Trong các buổi cử hành phụng vụ trong các nhà thờ của Giáo Hội Công Giáo như rửa tội, đám cưới, đám tang, các lễ bổn mạng vv... có rất nhiều anh chị em chính thống tham dự thánh lễ, vì đó là các hôn nhân hỗn hợp hay vì các bổn phận xã hội. Như thế các tín hữu chính thống có thể trông thấy thực tại của Giáo Hội Công Giáo và thay đổi thái độ thường là bài công giáo của họ, vì các thành kiến có từ khi theo học các trường chính thống hồi còn nhỏ. Tại một số đảo như Syros, Tinos và Corfù, thái độ của anh chị em chính thống có khác, vì số tín hữu theo công giáo tại đây cao.

Hỏi: Mặc dù có các nỗ lực đối thoại nhưng trên thực tế Giáo Hội Công Giáo Hy Lạp vẫn bị kỳ thị và chịu nhiều thiệt thòi, có đúng thế không thưa Đức Cha Foscolos?

Đáp: Vâng, đúng thế. Các biến cố lịch sử trong qúa khứ, việc thiếu đối thoại đại kết và liên hệ chặt chẽ giữa Giáo Hội Chính Thống và Giáo Hội Công Giáo đưa tới hậu qủa là sự kỳ thị tôn giáo vẫn tồn tại đối với Giáo Hội Công Giáo, mặc dù Hy Lạp là quốc gia thành viên của Liên Hiệp Âu châu. Chẳng hạn trong hôn nhân hỗn hợp giữa một tín hữu chính thống và một tín hữu công giáo và ngược lại, thì phía chính thống vẫn buộc phải để cho con cái của họ được rửa tội và giáo dục trong niềm tin chính thống.

Trong dịp Thế Vận Hội năm 2004 nhà thờ chính tòa thánh Dionigi, là một công trình xây cất kiểu tân cổ điển rất đẹp nằm ở trung tâm thủ đô Athènes, đã không được chính quyền cho bắt đèn pha chiếu sáng, trong khi tất cả mọi dinh thự chính trên cùng đại lộ đều được chiếu đèn sáng trưng. Thế rồi cho tới nay Bộ trưởng văn hóa Hy Lạp vẫn tìm ra các lý do để không đóng góp cho viỆc tu sửa nhà thờ chính tòa bị hư hại vì trận động đất hồi năm 1999, và cũng không thèm trả lời nhiều thơ thỉnh cầu của Giáo Hội Công Giáo, trong khi tất cả mọi nhà thờ chính thống đều được chính quyền tài trợ cho việc trùng tu. Hiện nay nhà thờ chính tòa công giáo trở thành nguy hiểm, nếu xảy ra một trận động đất khác.

Hỏi: Trong tình trạng này có dấu hiệu hy vọng vào không thưa Đức Cha?

Đáp: Có một vài mầm giống hy vọng. Mặc dù có sự chống đối của các tín hữu chính thống cực đoan, Đức Cha Crisostomos, Tổng Giám Mục giáo phận chính thống Messinia, đã dành cho phía công giáo một nhà nguyện đối diện với tòa Tổng Giám Mục, để làm việc mục vụ cho tín hữu sống trong vùng Peloponneso, vì khu vực này không có nhà thờ công giáo.

Ngày mùng 10-5-2009 trong Năm Thánh Phaolô chúng tôi đã cử hành Kinh Chiều tại khu vực Aeropago, nơi thánh Phaolô đã rao giảng cho dân thành Athènes xưa kia. Nhân dịp này Cha chính giáo phận chính thống Athènes đã cho chúng tôi mượn bức hình thánh Phaolô được tôn kính trong nhà thờ chính tòa chính thống, và bức hình này đã được đặt tại chính nơi Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolo II đã tới cầu nguyện trong chuyến công du Hy Lạp ngày mùng 4 tháng 5 năm 2001.

Chúng tôi sống trong niềm hy vọng. Với các anh chị em đến từ nhiều nước trên thế giới Giáo Hội Công Giáo Hy Lạp tiếp tục con đường của mình mình bằng cách làm chứng cho lòng tin công giáo và xác tín rằng đã được Chúa Quan Phòng đặt để như một cây cầu nối liền Đông Phương và Tây Phương.

Chúng tôi chắc chắn là Thiên Chúa, qua Chúa Thánh Thần, là Đấng trao ban sinh khí, sẽ tìm ra cách thức để tạo ra con đường hiệp nhất giữa các tín hữu, mặc dù các yếu đuối của chúng tôi.

(ZENIT 21-8-2009)

Linh Tiến Khải