Wobec islamu XCI

Kraje Półwyspu Arabskiego i Zatoki Perskiej: JEMEN



Jako jeden z najbiedniejszych i najsłabiej rozwijających się krajów świata, Jemen stanowi kontrast do zamożnych państw na Półwyspie Arabskim. O ile podstawą gospodarki jego sąsiadów – i nie tylko tych bezpośrednich, czyli Arabii Saudyjskiej i Omanu – jest ropa naftowa, o tyle ludność Jemenu żyje głównie z rolnictwa. Korzystne położenie nad Morzem Arabskim, Zatoką Adeńską i Morzem Czerwonym oraz żyzna gleba sprawiły, że tereny te zamieszkiwane były już od bardzo dawna, tworząc jedną z najstarszych cywilizacji na Bliskim Wschodzie. W starożytności uznawano je nawet za tzw. „Arabię Szczęśliwą”, Arabia Felix, co przyczyniło się później do nazwania tej części świata „Jeman”, od arab. yumn, „szczęście”.

Tradycja łączy ten kraj z biblijną postacią syna Noego Sema, któremu przypisuje się założenie miasta Sana (współczesnej stolicy kraju). W okresie od X/IX –II w. p.n.e. na terenach obecnego Jemenu istniało słynne Królestwo Saby. Przez tereny Jemenu przebiegała też znana starożytna droga handlowa, nazywana szlakiem kadzidła i mirry. W swej bogatej historii poszczególnymi częściami Jemenu władały różne ludy: Rzymianie, Himjaryci, Abisyńczycy i Persowie. Ostatecznie w VII w. całe terytorium Jemenu zostało opanowane przez Arabów, a w XVI w. stało się częścią imperium osmańskiego. W burzliwej historii tego kraju widoczny jest wyraźny podział na część północną i południową. Za decydujący o podziale uważa się rok 1728, kiedy południowe sunickie plemiona szafiickie oddzieliły się od dominujących na północy szyickich zajdytów. Po I wojnie światowej w jednej części powstał niepodległy Jemen Północny, który w 1962 r. przyjął nazwę Jemeńskiej Republiki Arabskiej. Natomiast w części południowej protektorat brytyjski trwał aż do 1967 r., a dopiero po jego upadku powstało nowe państwo – prosowiecka Ludowo-Demokratyczna Republika Demokratyczna (potocznie Jemen Południowy). W 1990 r. doszło ostatecznie do zjednoczenia obu części i utworzenia współczesnego państwa jemeńskiego, którego oficjalna nazwa brzmi Republika Jemeńska (Al-Dżumhurijja al-Jamanijja). W 1994 r. strona południowa podjęła nieudaną próbę odłączenia się. Aktualna polityka państwa charakteryzuje się umiarkowanym otwarciem na Zachód, co wywołuje jednak ostrą krytykę środowisk fundamentalistycznych, które stają się coraz silniejsze.

W Jemenie żyje ponad 23 mln mieszkańców, będących w niemalże 100 proc. arabskiego pochodzenia. Sporadycznie spotyka się Afrykanów, Hindusów czy Europejczyków. Prawie wszyscy Jemeńczycy wyznają islam, który jest religią państwową. Muzułmanie dzielą się prawie równo na sunnitów (niewiele ponad 50 proc.) i szyitów. Wśród tych drugich dominują zajdyci, ale można spotkać również imamitów i ismailitów.

Może warto w tym miejscu przypomnieć, że zajdyci to ugrupowanie szyickie, które przyjmuje istnienie pięciu imamów (w odróżnieniu od imamitów uznających ich dwunastu). Nazwa ugrupowania pochodzi od ostatniego imama Zajda Ibn Alego, który w 739 r. zorganizował powstanie przeciw Umajjadom i poniósł śmierć. Jego zwolennicy wyznają zasadę, że na czele wspólnoty muzułmańskiej może stanąć każdy potomek Alego, który zdobędzie władzę siłą. Ekstremalnemu radykalizmowi w pojmowaniu władzy towarzyszy jednak pewien rodzaj tolerancji wobec innych.

Jemen należy do silnie konserwatywnych krajów islamskich. Znajduje to wyraz m.in. w urzeczywistnianiu prawa szariatu, tradycyjnie muzułmańskim traktowaniu kobiet oraz sposobie zachowania i ubioru (szczególnie kobiet). W Jemenie muzułmanom nie wolno zmieniać religii, a za złamanie tego przepisu grozi nawet kara śmierci. Obowiązuje również całkowity zakaz spożywania alkoholu i wieprzowiny. Poza tym w społeczeństwie dominuje wiele zwyczajów niezwiązanych z przesłaniem religijnym, jak na przykład używanie wyłącznie prawej ręki do wykonywania określonych czynności, czy też spożywanie pokarmu rękoma z jednego, wspólnego naczynia.

Organizacje praw człowieka zwracają uwagę na niski poziom bezpieczeństwa i ogromne zagrożenie porwaniami, a także na trudną sytuację chrześcijan w tym kraju. W 1998 r. w stołecznym szpitalu szaleniec zamordował trzy siostry ze Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia. W czerwcu bieżącego roku świat obiegła tragiczna wiadomość, najpierw o uprowadzeniu dziewięciu obcokrajowców (w tym kobiet i dzieci), a następnie zamordowaniu trzech kobiet, odbywających praktykę w szpitalu w Sanie. Uważa się, że zabójstwo dwóch Niemek (protestantek) mogło mieć podłoże religijne. Restrykcje dotykają również członków innych grup wyznaniowych. Znany jest przypadek aresztowania w czerwcu 2008 r. sześciu irańskich wyznawców bahaizmu, którym postawiono zarzut przynależności do organizacji wywrotowej, mimo iż ten ruch religijny nie jest w Jemenie oficjalnie zakazany.

Chrześcijanami w Jemenie są wyłącznie obcokrajowcy i jest ich niewielu. Ze strachu przed restrykcjami i grożącą karą śmierci za przejście z islamu na chrześcijaństwo jemeńscy chrześcijanie pozostają anonimowi. Wobec zakazu prowadzenia jakiejkolwiek działalności misyjnej Jemen pozostaje wśród tych krajów świata, dokąd przesłanie ewangeliczne dociera w znikomym stopniu. Przedstawiciele bardziej umiarkowanych środowisk jemeńskich winą za porwania, aresztowania i ograniczanie wolności wyznania, które gwarantuje jemeńska konstytucja, obarczają skrajne ugrupowania islamskie, zdobywające w Jemenie coraz większe wpływy.

Adam Wąs SVD