Dostojne i różnokolorowe arcybractwa w procesji w Toledo, taniec paziów w Sewilli,
walka Grzechów z Cnotami, czyli dobra ze złem, przed Najświętszym Sakramentem w Camuñas
czy przepiękne karoce w Kadyksie, to tylko przykłady bogatych tradycji związanych
z Bożym Ciałem w Hiszpanii. Święto religijne łączy się ściśle z elementami świeckimi
i wiekowymi tradycjami. W 1991 r. Boże Ciało zostało przeniesione oficjalnie na niedzielę.
Wywołało to jednak sprzeciw w wielu miejscowościach... i w wielu zostało przywrócone.
W niektórych miastach, jak w np. w Toledo, są teraz dwie procesje: w czwartek i w
niedzielę.
Pierwsze wiadomości o obchodach święta Bożego Ciała w Hiszpanii
pochodzą już z VI w., choć więcej szczegółów podają dopiero kodeksy z wieku XI. W
roku 1301 Boże Ciało zostaje wprowadzone w diecezji Tarragony jako święto – kilka
lat wcześniej, zanim Jan XXII ustanowił je dla całego Kościoła.
Celebracja
Bożego Ciała, której głównym elementem jest procesja z Najświętszym Sakramentem, szybko
rozprzestrzeniła się po całej Hiszpanii, dostosowując się do lokalnych zwyczajów i
tradycji. W niektórych miejscowościach nabrała dużych wymiarów, łącząc tradycje religijne
ze świeckimi. Procesje w takich miastach jak Toledo, Camuñas, Barcelona, Granada,
Sewilla, Kadyks czy Walencja stały się sławne w całym Królestwie Hiszpanii. Szczególnie
teatralnego charakteru nabrały procesje w XVII w. Oprócz czci Najświętszego Sakramentu
przedstawiały sceny walki dobra ze złem, postacie świętych, sceny z życia Jezusa.
W wielu przypadkach autorami rzeźb byli znani artyści.
Z Hiszpanii obchody
Bożego Ciała szybko dotarły do Latynoameryki, gdzie żarliwa religijność połączyła
się z bogatym kolorytem miejscowych tradycji. Zasłynęło szczególnie Cusco w Peru oraz
Santana de Parnaíbo w Brazylii.
Od samego początku rady miejskie odgrywały
istotną rolę w przygotowaniu obchodów Bożego Ciała. Przyznawano na nie specjalne sumy
oraz różne przywileje. Z biegiem czasu procesje wzbogacały się nie tylko o kolejne
elementy religijne, ale także świeckie, jak karoce, tancerze, paziowie czy bractwa
rzemieślników.
Jedna z najsłynniejszych procesji ma miejsce w Toledo. Szczególnego
znaczenia nabrała od chwili, kiedy miasto stało się siedzibą prymasa Hiszpanii. Kilka
dni przed świętem mieszkańcy zaczynają przyozdabiać ulice, którymi przejdzie procesja,
oraz katedrę. Na balkonach pojawiają się różnokolorowe gobeliny, kobierce, jedwabne
zasłony, proporce i flagi. Ulicę przykrywa rodzaj muślinowego baldachimu. Zewsząd
dolatuje zapach rumianku, rozmarynu czy mięty, które mieszkańcy umieszczają wzdłuż
trasy procesji. Z kolei katedrę przystraja się na te dni w przepiękne XVII-wieczne
flamandzkie arrasy.
W przeddzień święta poszczególne arcybractwa przyjmują
nowych członków oraz wręczają medale osobom zasłużonym. Na ulicę wychodzą grupy muzyków,
którzy zachęcają do wzięcia udziału w uroczystościach. Ok. 23:00 szlakiem procesji
przechodzi specjalna grupa, która sprawdza laską o wymiarach monstrancji, czy przypadkiem
nie ma żadnych przeszkód.
Centrum procesji Bożego Ciała stanowi XVI-wieczna
bezcenna monstrancja wykonana z polecenia kard. Cisnerosa, którą można zobaczyć w
skarbcu katedry w Toledo. Jej autorem jest znany złotnik Enrique de Arce. Do wykonania
blisko trzymetrowej monstrancji użyto ponad 180 kg srebra i 20 kg złota, nie licząc
drogocennych kamieni. Podczas procesji wieziona jest na specjalnie przygotowanej podstawie.
Procesja
trzyma się ściśle określonego protokołu, który nawiązuje do reguł sprzed ponad 300
lat. Przed monstrancją kroczą arcybractwa – im starsze, tym bliżej monstrancji; za
nią władze regionalne i miejskie. Procesję otwiera XVI-wieczny krzyż, za którym idą,
ubrani w czerwone szaty, tzw. „infanzones”, czyli szlachta z pobliskiej miejscowości
Illescas. Za nimi kroczą – w niebieskich szatach – Kawalerowie Mozarabscy, tzn. ci,
którzy udowodnili swoje chrześcijańskie pochodzenie, zwłaszcza podczas panowania arabskiego,
lub zajmują się badaniami nad epoką mozarabską w Toledo. Kolejna grupa to Rycerze
Świętego Grobu. Ubrani w białe szaty stanowią gwardię honorową prymasa Hiszpanii.
Za nimi idą Rycerze Bożego Ciała, do których należą wybitne osoby ze świata Hispanomeryki
oraz Instytutu Kultury Hiszpańskiej. Ubrani są w charakterystyczne zielone szaty i
białe kryzy. Tuż przed monstrancją kroczą dzieci, które przyjęły pierwszą komunię.
Z
kolei tuż za monstrancją kroczy prymas – w tym roku po raz pierwszy abp Braulio Rodríguez,
a za nim władze wspólnoty autonomicznej Kastylii-La Manchy, burmistrz Toledo wraz
z radą oraz regionalne samorządy.
Wielogodzinna procesja jest nie tylko wyrazem
wiary, ale jest także przypomnieniem chrześcijańskich korzeni Hiszpanii. Jest to szczególnie
widoczne w Toledo, mieście trzech kultur: chrześcijańskiej, żydowskiej i arabskiej.
Świętowanie
Bożego Ciała nie kończy się wraz z procesją. Lokalne rady miejskie zwykle organizują
koncerty i zabawy ludowe, które trwają do późnych godzin nocnych. W przypadku Granady
– cały tydzień.