Giáo hội công giáo vùng Bavaria nước Đức thời kỳ giữa thế kỷ 16 gánh chịu nhiều ảnh
hưởng không tốt từ Phong trào cải cách tôn giáo. Tình hình giáo hội được thuật lại
cách vắn tắt như sau: “Nơi đây Thần học bị lãng quên; người ta không màng đến thánh
lễ, các bí tính và lòng sùng đạo. Do đó, Giáo hội đang trên suy thoái nhanh chóng.”
Công tước của xứ Bavaria khi đó là William IV hy vọng trường đại học của ông ở Ingolstadt
sẽ quy tụ được nhiều ơn gọi linh mục để chuẩn bị cho công cuộc tái thiết giáo hội.
Với mong muốn có được một vài linh mục thánh thiện và tài giỏi tham gia việc
giảng dạy, công tước William thân hành đến Roma để gặp và trình bày thỉnh nguyện của
mình với ĐTC Phaolo III và sau đó là với Cha Inhaxio Loyola, bề trên dòng Tên thời
bấy giờ. Sau tám tháng thương thuyết, đến cuối năm 1549, công tước William được tin
ba linh mục dòng Tên sẽ được gởi đến đại học tại Ingolstadt, lần lượt là Le Jay, Selmeron
và Canisio. Tất cả họ được ĐGH Phaolo III sai đi với nhiệm vụ bảo vệ và củng cố giáo
hội công giáo vùng Bavaria trước những ảnh hưởng của phong trào cải cách. Sứ mạng
này thật lớn lao trong bối cảnh giáo hội lúc bấy giờ và có lẽ ít có ai khác có thể
đảm đương nhiệm vụ này ngoài Canisio.
Phêrô Canisio sinh tại Nijmegen, Hà Lan
ngày 8/5/1521. Năm 15 tuổi, Canisio trúng tuyển vào đại học Cologne, nước Đức và hoàn
tất luận án thạc sĩ 4 năm sau đó. Ao ước trở thành một linh mục, Canisio tiếp tục
ở lại trường để học thần học. Sau khi nghe biết về một hội dòng mới thành lập mang
tên Chúa Giêsu, Canisio tìm đến và gặp cha Phêrô Faber, một trong những người đầu
tiên của dòng, và được chính cha Faber hướng dẫn để tìm hiểu ơn gọi. Trải qua nhiều
giờ nói chuyện, nhận định và làm linh thao, Canisio thêm xác tín vào ơn gọi của mình
và được nhận vào nhà tập dòng Tên năm 1543. Canisio được lãnh tác vụ linh mục năm
1546 và cho xuất bản hai cuốn sách đầu tiên của mình. Một năm sau đó, Canisio tham
dự công đồng Trentô với tư cách cố vấn thần học cho Hồng Y Truchsess. Sau đó, Canisio
được cha Inhã gởi đi dạy học ở Sicilia cho đến khi được Giáo Hoàng Phaolo III sai
đi sứ vụ ở vùng Bavaria năm 1549.
Sứ vụ của Cha Canisio tại Đức dường như là
một chuỗi công việc dài vô tận. Tại Ingolstadt, việc đầu tiên Cha Canisio đẩy mạnh
là củng cố trường dạy đức tin và đời sống đạo. Đời sống đức tin của tín hữu gặp nhiều
khó khăn do ít hiểu biết về giáo lý và những vấn đề căn bản trong đạo công giáo. Vì
vậy, điều cần thiết là giảng dạy cho họ về giáo lý. Cha Canisio dành nhiều thời gian
cho việc củng cố đức tin ngang qua việc giảng dạy. Từ 6 giờ sáng cho đến tận chiều
tối, Cha Canisio nỗ lực hết mình để tái sinh giáo hội nơi đây. Rời bụng giảng ở trường
học, Cha lại bước lên bục giảng trong nhà thờ, giảng dạy về những vấn đề căn bản và
thiết thực của đức tin. Với hết khả năng của mình, cha khơi lên trong lòng người nghe
niềm xác tín vào giáo lý của giáo hội và lòng sùng mộ chân lý vĩnh cửu ấy. Chỉ vài
tháng sau, số giáo dân đến nhà thờ tăng lên rõ rệt và từng bước một, Cha Canisio gặt
hái cho giáo hội những linh hồn đạo đức nhiệt thành.
Lòng nhiệt thành tông
đồ của Cha Canisio không dừng lại trong biên giới nước Đức mà còn lan sang cả nước
Áo lân cận. Năm 1552, Cha Canisio đến Vienna để thành lập trường học dòng Tên và nhóm
lại niềm tin Kitô giáo của giáo hội nơi đây. Nhận thấy rằng giáo hội địa phương có
ít giáo đoàn vì thiếu linh mục. Cha Canisio liền mở một chủng viện bên cạnh trường
học nhằm tìm kiếm ơn gọi. Thành công nối tiếp nhau đến với Cha Canisio tại Vienna
đến nỗi khi thành phố cần có giám mục mới, cả Đức Giáo hoàng lẫn vua nước Áo đều muốn
Cha Canisio đảm nhận chức vụ này. Cha Canisio chỉ xin làm người phụ tá cho đến khi
tìm được người thích hợp vì thông thường các Giêsu hữu không được nhận các phẩm trật
trong giáo hội.
Cũng trong thời gian ở Vienna, Cha Canisio hoàn thành cuốn
sách Giáo Lý và ngay lập tức đáp ứng được những nhu cầu cấp thiết cho đời sống đức
tin của dân chúng. Cuốn sách viết theo lối hỏi đáp về những chủ đề căn bản trong đức
tin, gần gũi và thiết thực với đời sống hàng ngày của người tín hữu. Chẳng bao lâu
sau, cuốn sách đuợc dịnh sang tiếng Đức và phổ biến đến nỗi cái tên Canisio ở nước
Đức đồng nghĩa với “giáo lý”. Nhịp độ làm việc của Cha Canisio tại Vienna cũng tương
tự như ở các nơi khác. Hàng ngày, Cha thuyết trình về thần học tại đại học Vienna,
giảng dạy cho dân chúng tại nhà thờ. Điều hành việc học tại các trường dòng Tên và
nếu còn thì giờ, Cha làm tuyên úy trong các nhà tù, thăm bệnh nhân tại bệnh viện.
Không những thế, Cha còn soạn cả một cẩm nang tựa đề An ủi bệnh nhân cho những ai
cộng tác với Cha trong việc mục vụ tại bệnh viện.
Nơi Cha Canisio, ngang qua
lời giảng dạy, người ta dễ dàng nhận thấy nguồn suối nhiệt thành tông đồ tuôn chảy
dường như vô hạn. Trên bục giảng của những nhà thờ chính tòa hay tại những nhà nguyện
bé nhỏ, trên những con đường lát sỏi trong các thị trấn nước Đức, bất cứ nơi đâu Cha
Canisio đều rao giảng về một “Đức Kitô nhân lành.” Bằng lời rao giảng, Cha Canisio
đưa về lại Giáo Hội những tâm hồn nguội lạnh, nhưng không vì thế mà Cha đối xử khắt
khe với những người chống đối. Ngược lại, trong tập hồi ký ghi lại những hướng dẫn
cho những ai dấn thân trong công cuộc hòa giải, Cha Canisio viết “anh em đừng bao
giờ nghĩ rằng việc hòa giải với những người chống đối chẳng bao giờ khả thi và không
đem lại ích lợi gì”. Đối với Cha Canisio, tâm niệm sống và hoạt động tông đồ của Cha
là “chẳng có việc gì gây nguy hại cho ta nếu việc ấy đến từ tình yêu Đức Kitô.”
Năm
1580, Cha Canisio được sai đến Thụy Sĩ cho một sứ vụ mới. Cha tiếp tục làm những việc
như Cha vẫn thường làm cho đến khi những vấn đề sức khỏe buộc Cha phải dừng lại. Căn
bệnh phù nề, xung huyết phổi và viêm loét cổ họng khiến Cha không thể tiếp tục rao
giảng và thậm chí là không thể dâng thánh lễ hàng ngày. Ngày 21 tháng 12 năm 1597,
Cha Canisio an nghỉ trong bình an của Chúa. Giây phút cuối đời trên giường bệnh, người
ta vẫn nghe Cha thầm thĩ cầu nguyện “Lạy Chúa, xin thương xót chúng con, xin Chúa
nhậm lời chúng con.”
Thánh Phêrô Canisio Linh mục Dòng Tên Sinh ngày
8.5.1521 – tại Nijmegen, Hà Lan Qua đời ngày 21.12.1597 Lễ mừng ngày 27.4