Сапраўднай сенсацыяй лiчаць армянскiя архiёлагi знойдзены пры раскопках антычнага
горада Тiгранакерт на тэрыторыi Нагорнага Карабаха маленькi дыск дыяметрам прыблiзна
8 см. З аднаго боку яго выкананы крыж, а з iншага – выява барадатага мужчыны ў футравым
капялюшы. Раскопкi праводзiць археалагiчная экспедыцыя Iнстытута археалогii i
этнаграфii Нацыянальнай акадэмii навук Арменii пад кiраўнiцтвам доктара гiстарычных
навук Гамлета Петрасяна. Згодна з яго меркававаннем на абодвух баках знаходкi маюцца
ясныя надпiсы на старажытнаармянскай мове. Навуковец лiчыць, што там напiсана:”Я Вачэ
слуга Госпада Бога”. Iмя “Вачэ” у V – VII стагоддзях мелi некалькi вядомых дзеячаў,
i, па словах спецыялiста, дэталёвае вывучэнне дазволiць выяснiць, хто менавiта выяўлены
на дыску. Каштоўная знаходка знаходзiлася на брукаванай падлозе царквы-базылiкi,
пабудаванай у V – VII стагоддзях. Хутчэй за ўсё дыск – гэта крыж-падарунак – у той
час вернiкi часта дарылi цэрквам падобныя рэчы. Па словах Петрасяна, гэта знаходка
з’яўляецца адным са старажытнейшых помнiкаў армянскай пiсьмовасцi, знойдзеных на тэрыторыi
Нагорнага Карабаха, i яшчэ адным аргументам на карысць прысутнасцi армянскай формы
хрысцiянства ў нiзоў’i ракi Хачанагет. Гэта тэрыторыя з’яўляецца цэнтрам ранняхрысцiянскай
цывiлiзацыi. “На адным з муроў, напрыклад, напiсана на грэцкай мове “Езус Хрыстус”,
падобны надпiс ёсць i на армянскай мове”, - сказаў археолаг Петрасян. У наваколлi
Тiгранакерта знойдзены i старажытныя хрысцiянскiя могiлкi. Знаходкi на тэрыторыi горада
маюць вялiкае значэнне не толькi для армянаў, але i з’яўляюцца гiсторыка-культурнай
каштоўнацю сусветных памераў. “Знойдзеныя пад час раскопак крыжы i падножжа крыжоў
са скульптурнымi ўпрыгожваннямi даюць надзею, што ў хуткiм часе мы ўбачым рэшткi iншага
старажытнага хрысцiянскага будынка – часоўнi цi нейкай забудовы з крыжом”, - лiчыць
армянскi навуковец.