365 ditë me njerëz e ngjarje që ia ndryshuan faqen botës.
(10.04.2008) 10 prill: Abati
që stolis abacinë me ar e gur të çmuar, pa harruar të varfërit. Një murg troket
tek porta e Syzhè, abatit të Shën Dënì, abaci pranë Parisit, ku varrosen mbretërit
e Francës. “Kanë ardhur argjendarët me kryqin që keni porositur”. Sapo dëgjon
këto fjalë, Syzhè del me vrap nga studioja e tij; pret me padurim ta shikojë kryqin.
Shpresojmë të mos zhgënjehet! Një çast më vonë, ja, ai ndodhet përballë argjendarëve,
mjeshtra zejtarie, që punojnë arin e gurët e çmuar. Argjendarët përkulen, pastaj zbulojnë
kryqin, që është i gjatë sa tre vetë të vënë njëri mbi tjetrin… Syzhè hesht për
disa çaste, me sytë e zgurdulluar nga mahnitja. Argjendarët respektojnë heshtjen e
tij, krenarë për admirimin, që i lexohet në fytyrë. Syzhè është njohësi më i mirë
i artit në të gjithë mbretërinë e Francës. E kënaqësia e tij dëshmon se ky kryq është
kryevepra më e shquar, që kanë bërë deri tani. Vështrimi i abatit shket mbi kryqin
e madh, të artë, stolisur me gurë të çmuar, që vezullojnë me një shkëlqim, me një
shkëlqim…“Me një shkëlqim hyjnor” – përshpërit me vete Syzhè. I duket se këta gurë
të çmuar pasqyrojnë sadopak misterin e Hyjit. Bukuria është dritë që vjen nga Zoti
e, duke kundruar sende mahnitëse e vezulluese, si gurët e çmuar, mund të ndriçohesh
prej ndonjë shkëndije të shkëlqimit hyjnor. Pikërisht nga që mendon se sendet e çmuara
flasin për Hyjin, Syzhè nuk kursehet, kur është fjala për të shtuar thesaret e abacisë
së Shën Dënì. Që kur u emërua epror i abacisë, në vitin 1122, vijon rregullisht
punën për zbukurimin e Kishës vigane abaciale, duke zgjedhur për këtë punë zejtarët
më të mirë të Francës. Më së pari ka filluar punimet e mëdha arkitektonike, për rindërtimin
e kishës me teknikat e reja të kohës. Më pas u ka kërkuar artistëve më të famshëm
të punimeve në qelq, t’i krijojnë vetrata moderne e të ndritshme; në fund, nis të
bëjë porosi për enë shenjte, kryqe, kelke… njëri më i bukur se tjetri. Por ky kryq
është gjëja më e bukur që ka parë në jetën e vet aq të pasur me përvojë artistike.
Nganjëherë abati i Shën Dënì kritikohet rëndë; akuzohet se shpenzon në tepri për
thesarin e abacisë, ndërsa në Francë ka mijëra të varfër. Po abatin Syzhè nuk e bren
aspak ndërgjegjja. Që kur u bë epror, u përpoq me të gjitha forcat ta përmirësojë
gjendjen ekonomike të Shën-Dënì, kryesisht për të ndihmuar nevojtarët. Syzhè mendon
se mund ta përdorë atë që mbetet, për të zbukuruar abacinë, sepse s’ka gjë që të jetë
tepër e bukur ose tepër e çmuar për Zotin!