Relacje chrześcijańsko-muzułmańskie w kontekście azjatyckim
Zaangażowanie
wyznawców obu religii w dialog międzyreligijny uzależnione jest od ustroju państwa,
w którym żyją i warunków, w jakich wolno im praktykować własną religię. Wśród krajów
azjatyckich można wyróżnić pięć kategorii relacji między chrześcijanami i muzułmanami.
Do pierwszej należą Filipiny, gdzie chrześcijanie w stosunku do muzułmanów stanowią
zdecydowaną większość i są też głównymi inspiratorami dialogu. Drugą kategorię tworzą
kraje, gdzie chrześcijanie i muzułmanie są w mniejszości, a są to na przykład: Indie,
Sri Lanka, Birma, Tajlandia, Singapur, Japonia, Tajwan, Korea, Nepal. W krajach tych
do współpracy między obu grupami dochodzi najczęściej w zakresie określania miejsca
i roli mniejszości religijnych w życiu narodowym i społecznym. Kolejną grupę stanowią
Chiny, Wietnam i Kambodża, w których wyznawcy obu religii doświadczają podobnych trudności
wynikających z ateistycznego charakteru tych państw. Mimo iż w ostatniej dekadzie
stopień prześladowań na tle religijnym osłabł, religia uznawana jest w tych krajach
za sprawę prywatną. Wyznawcy obu religii koncentrują się więc bardziej na kwestiach
duchowych niż na manifestowaniu przynależności religijnej w sferze publicznej. Do
czwartej kategorii zalicza się kraje pluralizmu religijnego, takie jak Malezja i Indonezja,
gdzie chrześcijanie żyją w mniejszości. W Malezji chrześcijanom gwarantuje się wolność
religijną, jednak w ograniczonym wymiarze. Oprócz utrudnień w działalności misyjnej,
chrześcijanom zakazano nazywania Boga arabskim terminem Allah. W Indonezji, która
jest najliczniejszym krajem muzułmańskim, chrześcijanie stanowią ok. 11 proc. ludności,
z czego większość to protestanci. Indonezja szczyci się długą tradycją pluralizmu
religijnego, co znajduje wyraz w oficjalnym systemie państwowym, zwanym Panciasila
(pięć zasad). Pierwsza z nich głosi „wiarę w jedność Boga”. Konstytucja indonezyjska
gwarantuje każdemu obywatelowi wolność wyboru religii, jednak wyznawanie jej nie powinno
zakłócać harmonii religijnej i pokoju. Mimo iż islam wyznaje 90% Indonezyjczyków,
oficjalnie uznanych jest pięć religii: islam, protestantyzm, katolicyzm, hinduizm
i buddyzm, nadając Indonezji charakter państwa pluralistycznego. Ostatnią grupę stanowią
kraje, gdzie islam jest religią państwową, jak na przykład Pakistan. Tam też sytuacja
chrześcijan jest najtrudniejsza, ze względu na dyskryminację i prześladowania.
W
kontekście azjatyckim fundamentalistyczne środowiska muzułmańskie dążą do utworzenia
państw wyznaniowych. Natomiast chrześcijanom zarzuca się często propagowanie laickiego
modelu państwa na wzór zachodni. Istotnym problemem jest także rozbieżność między
deklaracjami i zapisami konstytucyjnymi a rzeczywistością. Konstytucje muzułmańskich
krajów azjatyckich zawierają wprawdzie zapisy gwarantujące niemuzułmanom wolność religijną,
jednak państwa te dalekie są od przyjęcia zasad pluralizmu religijnego. Do najtrudniejszych
kwestii bezpośrednio wpływających na relacje chrześcijańsko-muzułmańskie należą: małżeństwa
mieszane, działalność misyjna i edukacja religijna. Ze względu na restrykcyjność prawa
muzułmańskiego biskupi azjatyccy jednoznacznie odradzają zawieranie małżeństw mieszanych.
Największym zagrożeniem dialogu jest postępująca islamizacja i radykalizacja skrajnych
ugrupowań muzułmańskich. Jednak przeszkodą w realizowaniu idei dialogowych są nie
tylko fundamentalistyczne środowiska muzułmańskie, lecz także bierność i zachowawczość
chrześcijan. W związku z tym biskupi katoliccy, zarówno na poziomie kontynentalnym
(Federacja Konferencji Biskupów Azjatyckich), jak również na Konferencjach Episkopatów
poszczególnych krajów, wzywają katolików do dialogu z muzułmanami. Opracowano nawet
odpowiednie struktury w celu promowania dialogicznych form współżycia i współpracy
między wyznawcami obu religii.
W ramach Federacji Konferencji Biskupów Azjatyckich
działa Biuro Ekumenizmu i Dialogu Międzyreligijnego (FABC-OEIA), którego celem jest
propagowanie idei dialogu oraz motywowanie i przygotowanie chrześcijan do dialogowych
kontaktów. Już w 1979 roku – w dokumencie opracowanym przez Episkopalne Instytuty
ds. Kontaktów Międzyreligijnych (BIRA) – biskupi określili trzy podstawowe formy dialogu,
do których zaliczyli: dialog życia, dialog formalny i dialog teologiczny. O ile dialog
teologiczny pozostaje sprawą specjalistów, o tyle w dialog formalny powinny angażować
się grupy tych chrześcijan i muzułmanów, na których – z racji pełnionych funkcji społecznych
i politycznych – spoczywa odpowiedzialność za dobro wspólne. Podstawą każdej formy
dialogu jest „dialog życia”, w którym mogą uczestniczyć wszyscy. Niezależnie od zachowawczości
wobec idei dialogu, podejmowane są w tym kierunku konkretne inicjatywy. Przykładem
dialogu chrześcijańsko-muzułmańskiego na Filipinach są regularne spotkania przedstawicieli
obu religii, które odbywają się od 1974 roku. Na uwagę zasługują wysiłki środowisk
dialogicznych w Indonezji, Bangladeszu, Malezji i Indiach. W każdym z tych państw
podkreśla się inny aspekt wzajemnych wysiłków. W Indiach dialog skupia się na dzieleniu
doświadczeniem religijnym. W Indonezji dotyczy kwestii rozwoju i edukacji. W latach
dziewięćdziesiątych odbyło się kilka spotkań biskupów azjatyckich z przedstawicielami
innych religii. Motywem przewodnim wszystkich spotkań była „Harmonia”. To głównie
do nich nawiązał Ojciec Święty Jan Paweł II w adhortacji Ecclesia in Asia.