Duke shfletuar kalendarin e 29 nëntorit

(29.11.2007 RV) Më 29 nëntor Shqipëria u çlirua nga pushtuesit nazistë.

Jeronim De Rada (ital. Girolamo De Rada, 1814-1903), shkrimtari më i mirënjohur i letërsisë arbëreshe, figura më e shënuar e lëvizjes kombëtare shqiptare
në Italinë e shekullit të nëntëmbëdhjetë, bir i një prifti ortodoks në Maq (ital. Macchia Albanese) në malet e krahinës së Kozencës, lindi më 29 nëntor 1814. Autorin e poemës së pamort 'Këngët e Milosaos', nën titullin italisht Poesie albanesi del secolo XV. Canti di Milosao, figlio del despota di Scutari (Poezi shqiptare të shekullit XV. Këngët e Milosaos, bir i despotit të Shkodrës) e të një mori veprash të tjera, si Canti storici albanesi di Serafina Thopia, moglie del principe Nicola Ducagino, Napoli 1839 (Këngë historike shqiptare të Serafina Topisë, gruaja e princit Nikollë Dukagjini), që kërkojnë një hapësirë të veçantë, po e kujtojmë sot me vargjet simbolike, shkëputur pikërisht nga Këngët Milosaos:

“Përse të venë në det
Mendimet, zemëra ime?
Zbardhuan anijezat,
Panë këndej e u fshehën…
Erdhi dita e Arbërit!
Doemos do vdesim
Mbi shtrat, në mos rënçim
Në prag të shtëpive tona:
E nën dhe do të harrohen
Shokët e vëllezërit
Krojet e katundi ynë!
[...]
I vetmuar, i varfër, gjysmë i verbuar, i uritur, De Rada vdiq në vendlindje, në malësinë e Kalabrisë, më 28 shkurt 1903 - fund tragjik, jo i pazakontë ndër shqiptarë, ky për një figurë të kaq të madhe të kulturës shqiptare, në veprat e të cilit Shqipëria u bë realitet poetik, para se të ishte bërë entitet politik.

Më 29 nëntor lindi në Vajzë të Vlorës Ali Asllani, poet, atdhetar, diplomat, pjesëmarrës i kuvendit të Vlorës për shpalljen e pavarësisë, me detyra të posaçme në shumë qeveri. Është autor i poemës satirike "Hanko Halla" e vepra të tjera, si "Shqipëria kryesorja"; "Vajza dhe dallëndyshet", "Kur merr zjarr rrufeja" etj. Është edhe autor i këngës së njohur patriotike "Vlora, Vlora". Vdiq më 1996.

Më 29 nëntor lindi Teodor Ippen, diplomat austriak, studiues që shkroi shumë për Shqipërinë. Kujtojmë "Kontribut për Shqipërinë në shekullin XX", "Kanuni i maleve në Shqipëri"; "Si u caktuan kufijtë e Shqipërisë” etj. Dha një ndihmesë të madhe për çështjen shqiptare, posaçërisht në Konferencën e Ambasadorëve në Londër për caktimin e kufijve të Shqipërisë.

Përkujtohet 85- vjetori i themelimit të Bibliotekës Kombëtare: ¹
Kur në vitin 1920 Qeveria shqiptare e dalë nga Kongresi i Lushnjes dhe e sapoardhur në Tiranë - më 20 shkurt ajo kishte zhvilluar këtu mbledhjen e saj të parë - vendoste themelimin e një "Biblioteke Kombëtare" shteti shqiptar i sapokrijuar ndodhej në njërën nga epikrizat e tij. Në shkurt qeveria sapo ia kishte dalë të merrte prej Forcave ndërkombëtare Shkodrën, të cilën e mëtonte Mali i Zi; më 18 maj qe nënshkruar i quajturi "Protokoll i Kapshticës" për evakuimin e territoreve të Shqipërisë juglindore si nga trupat frënge ashtu edhe nga ato greke; më 12 qershor Vlora me hinterland ishte çliruar prej regjimit ushtarak italian; në Shqipërinë e mesme po shtypte anarkinë sadiste Bajram Curri me trupat e vullnetare; më 22 qershor qeveria e Romës qe detyruar të denonconte traktatin Tittoni-Venizelos dhe të traktonte paqen me qeverinë shqiptare; në fund të gushtit dibranët e komanduar nga Elez Isufi kishin çliruar Peshkopinë dhe po i detyronin trupat jugosllave të tërhiqeshin matanë kufijve të 1913-s. Lidhja e Kombeve ende nuk ishte bindur ta njihte Shqipërinë si shtet të pavarur. Megjithëkëtë, në njërën ndër mbledhjet e qeverisë shqiptare, me sa rezulton në atë të mbrëmjes së datës 27 gusht 1920, vendosej që Shqipëria të bëhej me "Bibliotekë Kombëtare". "Vit të mrekullueshëm" e kam quajtur 1920-n në një ese timen të vjetër. Padyshim që njëra ndër mrekullitë që bënë shqiptarët atij viti është edhe vendimi për themelimin e këtij institucioni të cilit sot i festojmë 85-vjetorin e ekzistimit.
Festojmë 85-vjetorin, sepse përurimi i institucionit të themeluar më vendimin e 1920-s u krye dy vjet më vonë, më 1922. Nga ceremonia e përurimit kemi sot njoftimin autentik të Fletores zyrtare, nr. 56, të vitit 1922: "Me rasë të bukur të kremtimit të flamurit komtar [pra: më 28 nëntor, A.P.] u ba shugurimi [d.m.th. përurimi] i Bibliothekës Komtare, qi gjindet në Ministri t'Arsimit. Urdhënuenplot zotni e Drejtori i Bibliotehkës z. Prof. Karl Gurakuqi mbajti nji bisedë të bukur tue tregue historin e shkurtë të sajë Bibliotheke". Në njoftimin autentik të Fletores zyrtare të asaj kohe citohen pjesë nga Fjala e drejtorit të Karl Gurakuqit, përmenden ndihma e drejtpërdrejtë që jepte për mbërritjen në përurim ministri i atëhershëm i Arsimit z. Rexhep Mitrovica, dhuratat në libra që i mbërrinin Bibliotekës nga "të gjitha anët": veçan një donacion nga qeveria franceze, si dhurata nga Kolonia shqiptare e Rumanisë, por posaçërisht nga bibliofili në zë Mit'hat Frashëri.
Ditën e 28 nëntorit 1922, kur më në fund institucioni i përuruar do të thirrej "Bibliotekë Kombëtare", Fletorja zyrtare e quante "ditë e madhnueshme".
Sot në 85-vjetorin e atij përurimi na bie detyra të përkujtojmë ata qindra punonjës që i kanë kushtuar energjinë e tyre dhe, në shumë raste, pasionin e jetës së tyre Bibliotekës sonë Kombëtare: duke filluar prej punonjësve më të thjeshtë, atyre që kanë kryer detyrat e nderuara të rojave ose të punonjësve të higjienës, deri te specialistët më të lartë dhe te drejtuesit. Ndër drejtuesit do të dëshiroja të spikasja emra të nderuar, si Karl Gurakuqi ose Sotir Koleja nga periudha e paraLuftës, Haki Stërmilli ose Aleks Buda nga periudha e mbasLuftës, të cilët kanë lënë gjurmë të ndjeshme në pasurimin e këtij institucioni posaçërisht për ç'u përket koleksioneve të Arkivit dhe atyre të Albano-Balkanologjisë. Po me këtë rast - duke qenë se kam hyrë tanimë në vitin tim të dhjetë në drejtimin e këtij Institucioni - ndiej detyrë të falenderoj të gjithë ata punonjës me të cilët kam punuar dhe vijoj të punoj; në mënyrë të veçantë anëtarët e dy këshillave, atij administrativ dhe atij shkencor, me të cilët kam pasur kënaqësinë të bashkëpunoj. Nuk dua të harroj në këtë falënderim punonjësit që tanimë janë të pensionuar, qysh prej brezave më të vjetër të cilët nuk i kemi ndeshur e nuk i kemi njohur, por që kanë lënë mundin e tyre në përparimin e këtij institucioni: paçin pleqëri të mbarë! Ndërsa ata që nuk janë më në jetë le të mbesin të përkujtuar këtu, në fjalën time dhe në këtë ceremoni festimi.
[...]
¹ Fragment nga Fjala e Drejtorit të Bibliotekës Kombëtare, dr. Aurel Plasari