Praktyczny wymiar dialogu chrześcijańsko-muzułmańskiego.Kto angażuje
się w dialog?
Dzięki wypracowanym na Soborze Watykańskim II teologicznym
podstawom dialogu powstały liczne instytucje i organizacje zaangażowane w dialog chrześcijańsko-muzułmański.
Oficjalnym przedstawicielem Kościoła katolickiego w kontaktach z muzułmanami jest
Papieska Rada ds. Dialogu Międzyreligijnego. Rada powstała w miejsce ustanowionego
19 maja 1964 r. Sekretariatu dla Niechrześcijan. W jego ramach powstało Biuro ds.
Kontaktów z Islamem, które w roku 1974 objęło specjalną Komisję ds. Islamu. W marcu
1989 r., po wejściu w życie decyzji Konstytucji Apostolskiej Pastor Bonus z 28 czerwca
1988 r., zmieniono nazwę Sekretariatu dla Niechrześcijan na Papieską Radę ds. Dialogu
Międzyreligijnego, która istnieje do dziś. 1 września 2007 r. przewodnictwo Rady obejmie
kardynał Jean-Luis Tauran. Zastąpi on kardynała Paula Pouparda, który w wyniku połączenia
Papieskiej Rady ds. Dialogu Międzyreligijnego z Papieską Radą ds. Kultury zarządzał
Radą od lutego 2006 r. Nadrzędnym zadaniem Rady jest nawiązywanie kontaktów i rozwijanie
współpracy z wyznawcami innych religii w sferze społecznej, kulturalnej i religijnej.
Wśród
wielu inicjatyw podejmowanych przez Radę na szczególną uwagę zasługuje przesyłanie
muzułmanom orędzia na zakończenie ramadanu i obchodzonego przez nich z tej okazji
święta ‘Id al-Fitr (dosłownie: święto łamania postu). Praktykę tę rozpoczęto już w
1967 r. O wysokiej randze przesłania świadczy fakt z 1991 r., kiedy podczas wojny
w Zatoce Perskiej orędzie podpisał sam papież Jan Paweł II. Teksty przesłania nawiązują
do wspólnego islamowi i chrześcijaństwu systemu wartości, elementów wiary i płaszczyzn
wzajemnej współpracy. W ostatnim orędziu z października 2006 r. w szczególny sposób
podkreślono znaczenie dialogu chrześcijańsko-muzułmańskiego i wezwano wyznawców obu
religii do ufnego dialogu w celu wspólnego stawiania czoła wyzwaniom naszych czasów.
Orędzia przesyłane są do przywódców religijnych i państwowych oraz do ambasadorów
większych krajów arabskich i muzułmańskich. Zdecydowana większość środowisk muzułmańskich
widzi w tym geście wyraz serdeczności i szacunku.
Papieska Rady ds. Dialogu
Międzyreligijnego reprezentuje Kościół katolicki w licznych forach katolicko-muzułmańskich.
Jednym z ważniejszych jest powstały w 1995 r. Islamsko-Katolicki Komitet Łączności.
W jego skład wchodzą cztery ważne organizacje islamskie: Światowa Liga Muzułmańska
i Światowy Kongres Muzułmański z siedzibą w Arabii Saudyjskiej; Międzynarodowa Islamska
Rada ds. Misji i Pomocy Humanitarnej w Kairze/Egipt oraz Islamska Organizacja Edukacji,
Nauki i Kultury w Rabacie/Maroko. Przedstawiciele Komitetu spotykają się raz w roku,
wymieniając informacje i doświadczenia w zakresie dialogu. Komitet wydaje również
wspólne oświadczenia na temat istotnych wydarzeń dotyczących chrześcijan i muzułmanów.
Ostatnie, dwunaste spotkanie Komitetu odbyło się w Brukseli w dniach 8-9 czerwca 2006
r.
Innym ważnym forum dialogu chrześcijańsko-muzułmańskiego jest Komitet Wspólny
skupiający przedstawicieli Stałego Komitetu ds. Dialogu z Religiami Monoteistycznymi
Uniwersytetu al-Azhar w Kairze. Komitet powstał 28 maja 1998 r. Coroczne spotkania
Komitetu – odbywające się na zmianę w Rzymie i Kairze – nawiązują do wizyty Jana Pawła
II w Al-Azhar, która miała miejsce 24 lutego 2000 r. Dla muzułmanów jest to „Dzień
Dialogu”.
Na szczególną uwagę zasługują kontakty Rady z oficjalnymi środowiskami
dialogowymi Turcji i Iranu. 25 kwietnia 2002 r. podpisano deklarację z turecką delegacją
rządową w sprawie promowania dialogu międzyreligijnego, czego szczególnym wyrazem
są kontakty na szczeblu akademickim oraz współpraca profesorów Uniwersytetu w Ankarze
i Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego w Rzymie.
W perspektywie „pozahierarchicznej”
ogromną rolę w dialogu międzyreligijnym odgrywa Wspólnota Świętego Idziego. Ten specyficzny
ruch świeckich urósł na przestrzeni 39 lat istnienia do rangi światowego mediatora
w godzeniu konfliktów międzynarodowych. Wśród pięciu elementów charakteryzujących
wspólnotę – oprócz modlitwy, przekazywania ewangelii, solidarności z ubogimi, ekumenizmu
– znajduje się również dialog. Wyrazem zaangażowania wspólnoty na rzecz dialogu międzyreligijnego
jest coroczna „Modlitwa dla Pokoju”, odmawiana w duchu wielkich spotkań w Asyżu. Tegoroczne
spotkanie odbędzie się w Neapolu i przypadnie na początek wizyty pastoralnej Benedykta
XVI, którą Ojciec Święty rozpocznie 21 października. Do udziału w modlitwie zgłosiło
się ponad 300 przedstawicieli różnych religii z 70 krajów całego świata.
Przykładem
zaangażowania chrześcijan różnych wyznań w dialog z islamem są tzw. Dni Arras (Journées
d’Arras), które stanowią mniej sformalizowaną formę kontaktów międzyreligijnych. W
ramach tych Dni na corocznych konferencjach gromadzą się przedstawiciele Kościołów
chrześcijańskich z różnych krajów Europy. Pierwsza konferencja odbyła się w maju w
1980 r. we francuskiej miejscowości Arras, od której spotkania przyjęły swoją nazwę.
Oprócz osób świeckich i organizacji międzynarodowych, reprezentujących oficjalne środowiska
zaangażowane w dialog międzyreligijny, w spotkaniach uczestniczą przedstawiciele instytucji
kościelnych oraz ośrodków akademickich. Temat każdej konferencji nawiązuje do sytuacji
kraju gospodarza lub podejmuje kwestię dialogu chrześcijańsko-muzułmańskiego w kontekście
aktualnych problemów. W tym roku spotkanie odbyło się po raz pierwszy w Polsce. W
dniach 31 maja - 2 czerwca uczestnicy debatowali w Gdańsku na temat możliwości wspólnej
modlitwy chrześcijan i muzułmanów.
Przyczynkiem do podjęcia tej kwestii była
m.in. istniejąca w Polsce od 2001 r. praktyka Dnia Islamu i związane z nim spotkania
modlitewne chrześcijan i muzułmanów. Tej wyjątkowej w skali światowej inicjatywie
oraz innym polskim akcentom dialogu z muzułmanami poświęcimy następny odcinek naszego
cyklu „Wobec islamu”.