Чарговыя старонкi з Кампенiума сацыяльнай дактрыны Царквы.

Раздзел шосты
ЧАЛАВЕЧАЯ ПРАЦА1. Бiблiйныя аспекты
а) Абавязак апрацоўваць i захоўваць зямлю.
255 Стары Запавет падае Бога як усемагутнага Стварыцеля, Якi стварае чалавека на Сваё падабенства, заклiкае яго апрацоўваць зямлю (пар. Быццё 2, 5-6) i захоўваць Эдэмскi сад, куды Бог яго памесцiў (пар. Быццё 2, 15). Першай чалавечай пары Бог дае заданне заваяваць зямлю i панаваць над усялякiмi жывымi iстотамi (пар. Быццё 2, 28). Аднак панаванне чалавека над iншымi iстотамi не павiнна быць дэспатычным i неразумным; наадварот, ён павiнен “апрацоўваць i захоўваць” (пар. Быццё 2, 15) даброты, створаныя Богам: даброты, якiя чалавек не стварыў, але атрымаў як каштоўны дар, даручаны Стварыцелям ягонай адказнасцi. Апрацоўваць зямлю – значыць не пакiдаць яе самой сябе; панаваць над ёй – значыць клапацiцца аб уласным народзе, а пастуху – аб статку.
Па задуме Творцы, створаная рэчаiснасць, сама па сабе мае добрую якасць i iснуе дзеля чалавека. Захапленне перад таямнiцай чалавечай велькасцi прымушае псальмапеўцу ўсклiкнуць: “Што ёсць чалавек, што Ты памятаешь яго, i сын чалавечы, што наведваешь яго? Не многа Ты прынiзiў яго перад Анёламi: славаю i гонарам укаранаваў яго; паставiў валадаром над справамi рук Тваiх; усё паклаў пад ногi яго” (Пс. 8, 5-7).
256 Праца належыць першапачатковаму стану чалавека i папярэднiчае яго падзенню, таму не з’яўляецца а нi пакараннем, а нi пракляццем. Яна робiцца цяжкай i пакутнiцкай з-за граха Адама i Евы, якiя зруйнавалi даверлiвыя i гарманiчныя адносiны з Богам (пар. Быццё 3, 6-8). Забарона ёсць “ад дрэва пазнання дабра i зла” (пар. Быццё 2, 17) i нагадвае чалавеку, што ён атрымаў усё ў дар i застаецца стварэннем, а не Творцай. Грэх Адама i Евы быў выклiканы менавiта гэтай спакусай: “Будзьце як богi” (пар. Быццё 3, 5). Яны пажадалi панаваць над усiм абсалютна i не падпарадкоўвацца воле Стварыцеля. З гэтага моманту глеба робiцца скупой, неўдзячнай, варожай (пар. Быццё 4, 12); толькi ў поце твару магчыма будзе атрымаць ад яе харчаванне (пар. Быццё 3, 17.19). Аднак, нягледзячы на грэх прабацькоў, задума Стварыцеля, наканаванне Ягоных стварэнняў i ў тым лiку чалавека, заклiканага апекавацца i захоўваць створаны свет, застаюцца нязменнымi.
257 Працу трэба шанаваць, бо яна ёсць крынiцай багацця цi, ва ўсялякiм разе, годных жыццёвых умоў i ўвогуле – дзейсны сродак супраць галечы (пар. Прытч 10, 4). Але нельга падпадаць пад спакусу абагаўляць яе, бо ў ёй немагчыма знайсцi канчатковы сэнс жыцця. Праца ёсць важнай, але крынiца жыцця i мэта чалавека – Бог, а не праца. Сапраўды, пачатак i аснова Мудрасцi – боязь Пана; вылунаючае з яе патрабаванне справядлiвасцi папярэднiчае клопатам аб карыснасцi: “Лепей троху пры боязi Пана, чым вялiкае багацце, i пры iм трывога” (Прытч 15, 16); “Лепей немногае з праўдай, чым мноства багацця з непраўдаю” (Прытч 16, 8).
258 Вершыня бiблiйнай навукi аб працы – прыказанне аб суботнiм адпачынку. Чалавеку, якi злучаны з неабходнасцю працаваць, адпачынак адкрывае перспектыву больш поўнай свабоды – гэта свабода вечнай Суботы (пар. Гебр 4, 9-10). Адпачынак дазваляе людзям прыпомнiць i нанова перажыць справы Бога, ад Стварэння да Адкуплення, прызнаць сябе Яго стварэннем (пар. Еф 2, 10) i дзякаваць за ўласнае жыццё i за тое, што неабходна для яго падтрымання, Яму, “аўтару”.
Памяць i вопыт суботы дазваляюць чалавеку не рабiцца – па сваёй цi чужой воле – рабом працы i служаць асновай супраць эксплуатацыi ў любой форме, схаванай цi яўнай. Бо суботнi адпачынак быў уведзены не толькi дзеля таго, каб дазволiць людзям удзельнiчаць у Богаслужбе, але i для абароны галечных: яго вызваляльная функцыя складаецца ў тым, каб супярэчыць антыграмадскаму выраджэнню чалавечай працы. Сапраўды, такi адпачынак – ён можа цягнуцца нават год – мае на ўвазе, што плён зямлi экспрапрыiруецца на карысць бедных, а права ўласнасцi земляробаў прытрымлiвацца: “Шэсць гадоў засейвай зямлю тваю i зберай плён з яе, а на сёмы пакiнь яе ў пакоi, каб харчавалiся галечныя з твайго народа, а рэшткамi пасля iх харчавалiся жывёлы палявыя; таксама рабi з вiнаграднiкам тваiм i з алiўкай тваёй” (Зыход 23, 10-11). Гэты звычай адпавядае глыбокаму iнтуiтыўнаму зразуменню: набыццё дабротаў некаторымi можа аказацца пазбаўленнем дабротаў для iншых.
б) Езус – чалавек працы.
259 Прапаведваючы, Езус навучае цанiць працу. Ён Сам “стаўся ва ўсiм падобным нам i прысьвяцiў большую частку Свайго зямнога жыцця ручной працы за цэслярскiм варштатам” у майстэрнi Язэпа (пар. Мат 13, 55; Марк 6, 3), якому Ён падпарадкоўваўся (пар. Лука 2, 51). Езус асуджае паводзiны слугi-лайдака, якi хавае талант у зямлю (пар. Мат 25, 14-30), i ўсхвальвае вернага i разумнага слугу, якога гаспадар знаходзiць выконваючым даручаныя яму абавязкi (пар. Мат 24, 46). Езус апiсвае уласную мiсiю як дзеянне: “Айцец Мой i да гэтай пары дзейнiчае, i Я дзейнiчаю” (Ян 5, 17), а Сваiх вучняў – як працаўнiкоў на нiве Пана, якую ў’яўляе сабой чалавецтва, што мае патрэбу ў эвангелiзацыi (пар. Мат 9, 37-38). На гэтых працаўнiкоў распаўсюджваецца агульны прынцып, згодна з якiм “той хто працуе годны ўзнагароды за працу сваю” (Лука 10, 7); iм дазволена заставацца ў хатах, дзе iх прынялi, есцi i пiць тое, што iм прапануюць.