Чарговыя старонкі з Кампендіума сацыяльнай дактрыны Царквы.
186 Клапаціцца і развіваць першапачатковыя выявы сацыяльнасці Царква падкрэслівае
ў энцыкліцы “Quadragesimo anno”, якая ўказвае на прынцып субсідарнасці
як на важнейшы прынцып “сацыяльнай філасофіі”: “Наколькі незаконна адбіраць
у індывідуумаў задачу, якую яны ў стане выканаць уласнымі сіламі і ўласнай працавітасцю,
і даручыць яе грамадзе, настолькі ж несправядліва перадаваць большаму і болей высокага
ўзроўня грамадству тое, што могуць зрабіць меншія суполкі, якія знаходзяцца на больш
нізкім узроўні. Гэта адначасова сур’ёзная шкода і знявага да грамадскага парадка ,
таму што натуральная мэта ўсялякага ўмяшальніцтва з боку грамадства – дапамагчы членам
сацыяльнага цела, дапаўняючы тое, чаго не хапае, а не руйнаваць іх ці праглынаць”. Згодна
гэтаму прынцыпу, усе грамадства вышейшага парадка павінны аказваць дапамогу грамадствам
ніжэйшага парадка – значыць падтрымліваць і развіваць іх. Такім чынам, прамежная
сацыяльная група можа эфектыўна выконваць належныя ёй функцыі і не павінна саступаць
у гэтым сэнсе суперак справядлівасці сацыяльным аб’яднанням вышейшага сацыяльнага
парадка. Iнакш большае грамадства ў рэшце рэштаў праглыне і заменіць сабой меншае,
адбярэ ў яго годнасць і жыццёвы абшар. Субсідыярнасць, якая разумеецца ў станоўчым
сэнсе: як эканамічная, інстытуцыянальная, юрыдычная дапамога, што аказваецца меншым
сацыяльным групам, - адпавядае шэрагу негатыўных патрабаванняў, якія забавязваюць
Дзяржаву ўтрымлівацца ад таго, што фактычна абмяжоўвае жыццёвую абшару меншых, базавых
камурак грамадства. Iх іцыятыву, свабоду і адказнасць нельга знішчаць. б) Канкрэтныя
ўказанні. 187 Прынцып субсідыярнасці бароніць асобу злоўжыванняў вышейшых сацыяльных
інстанцый і заахвочвае апошнія дапамагаць асобным індывідуумам і прамежным групам
выконваць свае задачы. Гэты прынцып ёсць неабходным, таму што кожны чалавек, сямья
і прамежная група можа прапанаваць грамадству нешта ўласнае, асаблівае. Вопыт
сведчыць аб тым, што адмаўленне субсідыярнасці ці яе абмежаванне ў імя прапануемай
дэмакратызацыі ці агульнай роўнасці, абмяжоўвае, а часам і ў вогуле знішчае дух свабоды
і ініцыятывы. Прынцыпу субсідыярнасці супярэчаць замоцная цэнтралізацыя,
бюракратызацыя, накіданне дапамогі, неадпаведная і перабольшаная прысутнасць Дзяржавы
і апарата ўлады ў жыцці грамадства: “Уваходзячы прама і здымаючы адказнасць з грамадства,
Дзяржава спрыяе згубе чалавечых сілаў, неразумнаму пашырэнню дзяржаўнага апарата,
дзе пануе бюракратычная логіка, а не жаданне служыць людзям, і вялікаму падвышенню
выдаткаў”. Непрызнанне ці недастатковае прызнанне асабістай ініцыятывы (у тым ліку
эканамічнай) і яе грамадскай функцыі, а таксама прысутнасць манаполій – вось фактары,
якія парушаюць прынцып субсідыярнасці. Здзяйсненню прынцыпа субсідыярнасці адпавядаюць:
захаванне і эфектыўнае сцверджанне першынства асобы і сямьі; больш высокая адзнака
кампятэнтнасці прамежкавых асацыяцый і арганізацый у здзяйсненні ўласнага фундаментальнага
выбара і ў прыняцці ўсіх тых рашэнняў, якія не могуць быць дэлегаваныя іншым; заахвочванне
асабістай ініцыятывы, якое здзяйсняецца такім чынам, каб кожны сацыяльны арганізм,
з належнымі яму асаблівасцямі, служыў агульнаму дабру; плюралізм у грамадстве і сістэма
прадстаўніцтва, якая ахоплівае ўсе ягоныя жыццёвыя сілы; абарона праў чалавека і праў
меншасцей; дэцэнтралізацыя бюракратычнага і адміністратыўнага апаратаў; раўнавага
паміж грамадскай і прыватнай сферамі, з выходзячым адсюль прызнаннем сацыяльнай
функцыі за прыватнай сферай; ускладанне адэкватнай адказнасці на грамадзяніна
як актыўнага ўдзельніка палітычнага і сацыяльнага жыцця Краіны. 188 Розныя
абставіны могуць зрабіць карысным выкананне Дзяржавай заступчай функцыі. Напрыклад,
паразважаем аб сітуацыях, калі бывае неабходным, каб Дзяржава развівала эканоміку,
з-за немагчымасці для цывільнага грамадства ўзяць на сябе аўтаномную ініцыятыву; падумаем
таксама аб сітыацыях сур’ёзнага сацыяльнага дысбаланса і сацыяльнай несправядлівасці,
калі толькі дзяржаўнае ўмяшальніцтва можа стварыць умовы для большай роўнасці, справядлівасці
і міру. Аднак, згодна прынцыпу субсыдыярнасці, гэта інстытуцыянальная замена не павінна
цягнуцца даўжэй і распаўсюджвацца шырэй, чым неабходна, бо яна апраўдываецца толькі
надзвычайнасцю сітуаціі. У кожным выпадку, правільна зразумелае дабро, патрабаванні
якога ніякім чынам не павінны супярэчыць першынству асобы і яе асноўных сацыяльных
прывялеяў, павінна заставацца крытэрыям адрознівання, які акрэслівае ўжытак прынцыпа
субсідыярнасці.