Duke shfletuar kalendarin e 17 korrikut, Kisha katolike kremtoi festën e Shën Aleksit,
lypës.
(17.7.2006 RV))Jeta e Shën Aleksit mund të përshkruhet me pak fjalë. E pasurojnë
vetëm tregimet e kohëve të lashta me tingëllim legjendar. Për figurën e Aleksit kanë
ardhur deri në kohët tona tri variante gojëdhënash: gojëdhëna siriake, gojëdhëna greke
e gojëdhëna latine, që e kanë shndërruar jetën e thjeshtë e të përvujtë të një njeriu
të Zotit, lypës e asket i shekullit V, në një tregim të pasur me ngjarje, që shërbeu
më pas si burim për krijimin e shumë veprave artistike të frymëzuara, duke filluar
nga bazilika romake me emrin e tij, tek shtatoret, afresket, veprat teatrore e poetike,
si në Lindje ashtu edhe në Perëndim. Gojëdhëna siriake, që u krijua e para, rreth
viteve 450 - 475, dorëshkrimi më i lashtë i së cilës i takon shekullit V, flet për
një djalosh të ri, banues në Romën e Re, dmth në Kostandinopojë, i cili natën e dasmës
së tij iku papritmas, hipi mbi një anije e u zhduk përtej horizonteve, drejt viseve
të largëta e të panjohura të Lindjes. Si arriti në Edesë, qytet i Sirisë së sotme,
i cili në shekullin IV-V ishte qendër e njohur e kulturës së krishterë, (kujtojmë
shkollën e Edesës) e kështu edhe vijoi deri në shekullin VII kur kaloi në duart e
myslimanëve, nisi të lypte lëmoshë bashkë me lypës të tjerë, që shtrinin duart te
dera e Kishës. Atë që mblidhte gjatë ditës, në mbrëmje ua shpërndante të varfërve
të qytetit. Jeta e tij ishte aq asketike, sa nisi të thirrej “Njeriu i Zotit”. Njerëzit
që i ati i kishte çuar disa herë në Edesë për ta gjetur e për ta kthyer në shtëpi,
si djalin plangprishës, nuk munden të njihnin, në figurën e lypsarit të rreckosur,
trashigimtarin e njërës nga familjet më të pasura të botës lindore. Pas 17 vjet
jete të tillë, kur e ndjeu se po i afrohej vdekja, lypësi i ri i tregoi se kush ishte
sakrestanit të Kishës, i cili të nesërmën e gjeti të vdekur në prag, aty ku ulej çdo
ditë për të lypur. Sakrestani vrapoi tek ipeshkvi i Rabulës (412-435) dhe iu lut
të mos e varroste në varrin e përbashkët të të varfërve trupin e këtij njeriu të
jashtzakonshëm. Gojëdhëna tregon se ipeshkvi shkoi menjëherë në varrezë për ta marrë
trupin e lypësit, por gjet vetëm leckat. Trupi ishte zhdukur. Sipas gojëdhënës
latine, Aleksi, pasi braktisi familjen e vet patrice në Romë, i kalonte netët nën
një shkallë në kodrën romake të Aventinit. Në këtë vend, në vitin 1217, Papa Onori
III i kushtoi një Kishë, e cila edhe sot e kësaj dite zgjidhet në mënyrë të posaçme
për të kremtuar martesa. Varianti greko–romak tregon për kthimin e tij në Romë
( kthim që paraqitet ndër piktuart e Kishës së poshtme pranë bazilikës së Shën Klementit).
Këtu Aleksi jetoi deri në vdekje si lypsar e nuk mundi ta njihte askush. Qe Papa
Inoçenci ai që u tregoi prindërve ku ndodhej i biri. E ata vrapuan ta takonin, por
e gjetën në fill të mortjes. E pikërisht kjo skenë pasqyrohet më shumë se të gjitha
të tjerat ndër artet figurative e jo më pak, në letërsi. E gjithnji sipas gojëdhënës,
bazilika me emrin tij s’është tjetër, veçse Kisha ku Aleksi do të martohej e ku ruhet
edhe një fragment i madh i shkallës nën të cilën vendosi të jetonte, larg rehatisë
së shtëpisë patrice, pranë atyre që kishin nevojë për shembull ungjillor!