Rosja: zwrot "trofeów wojennych"

Cenny księgozbiór, pochodzący z Sarospataku i zrabowany na Węgrzech przez Armię Czerwoną podczas II wojny światowej zostanie oddany Węgrom. Uchwałę w tej sprawie przyjęła Duma - niższa izba rosyjskiego parlamentu.

Zwrotu cennego księgozbioru od dawna dopominał się rząd węgierski. W czasie wojny, kalwińską bibliotekę szaroszpatacką przechowywano w Budapeszcie w sejfach bankowych. Po wkroczeniu Armii Czerwonej w 1945 r. ,,wyzwoliciele” księgozbiór potraktowali jako zdobycz wojenną i przetransportowali go do Niżniego Nowgorodu w Rosji.

Projekt ustawy o zwrocie księgozbioru Węgrom rząd rosyjski wniósł jeszcze w maju 2005 r. Duma Państwowa potrzebowała jednak ponad pół roku na podjęcie decyzji o zwrocie zrabowanego narodowi węgierskiemu skarbu kultury. Cieszyć może postawa władz rosyjskim, które chociaż nie wprost, ale pośrednio przyznają, że działania Armii Czerwonej nosiły nie tylko wyzwolicielski charakter. Na zwrot skarbów kultury narodowej oczekują jeszcze inne okradzione państwa europejskie, które przecież tak, jak Polska stanowiły trzon koalicji antyhitlerowskiej.

Sarospatak jest niewielkim miasteczkiem 35 km na północny wschód od Tokaju. Odgrywało ono ważną rolę w intelektualnym życiu Węgier dzięki Kolegium Kalwińskiemu, które założono tam w 1531 roku. W Kolegium, zreformowanym w połowie XVII w. przez słynnego uczonego i pedagoga Jana Amosa Komeńskiego, uczniowie nabywali nie tylko wiedzę ogólną, lecz również z zakresu filozofii, prawa i pedagogiki. Sława placówki była tak duża, że miasto zaczęto nazywać Atenami nad Bodrogiem.

Z Sarospatakiem polską kulturę łączy jeden z najstarszych zachowanych rękopisów tłumaczeń na język polski Starego Testamentu - tzw. Biblia królowej Zofii, zwana też Biblią Szaroszpatacką. Przekład, z łaciny na podstawie tłumaczenia na czeski, powstał dla czwartej żony Władysława Jagiełły - Zofii w latach 1453-1461. Zabytek ten był przechowywany do 1939 roku właśnie w Sarospataku. Ocalał, w stanie bardzo uszkodzonym, tylko pierwszy tom ukończony w 1453 roku.

W. Raiter, Moskwa