Hotuba ya Mons. Vigano juu ya kipindi cha Fake News, kizingiti cha Radio

Mkutano wa toleo la 69 la Gran Prix Italia, ambao ni Mkutano wa Kimataifa kuhusiana na vipindi vya Radio, Televisheni na Inteneti ya kisasa katika utamaduni na usanii. Tukio hili litafanyika  huko Milano kuanzia tarehe 28 Septemba hadi 1 Oktoba 2017.  Nchi 31 kutoka mabara matano  ya dunia hii wanashiriki ambapo kauli mbiu ya mkutano huo inasema Uandishi wa habari katika kipindi cha habari za bandia. (Fake News). Kizingiti cha radio”. 
Katika tukio hilo, naye Monsinyo Dario Vigano Mwenyekiti wa Sekretarieti ya Mawasiliano Vatican tarehe 28 Septemba 2017 ametoa hotuba akisema,  suala la uhandishi wa habari katika kipindi cha Fake news unazungukia msingi mmoja tu ambao ni  kuhakikisha  vyanzo vya habari juu.

Ni njia ya kizamani ambayo iliendelea kukua kwa nyakati na ambayo lazima kujikita kwa upya kuitafuta na kuinendeleza  ili iweze kuwa kiini katika mawasiliano ya kisasa. Ni vema kumbuka na kuhakikisaha vyanzo vya vinavyojenga na kuongoza msingi wa uhandishi wa habari. Monsinyo Vigano anaendelea,  habari za bandia leo hii ni changamoto kubwa ki ukweli inatoa mshituko wa habari, maoni na matendo yasiyo na maana na uhakika. Na katika mfumo wa mawasiliano ya kisasa, ukweli uko hatarini maana unegeuzwa kuweka nafasi ya pili katika habari.

Lakini hata hivyo anasema kwa upande mwingine hiyo imesababishwa na  kwa mabadiliko ya kiteknolojia ambapo inakuwa vigumu kutumia makundi ya dhana ya zamani. Lakini wakati huo huo mazingira ya mawasiliano ya kisasa yana majukumu katika mtandao na vyombo vya Habari vya kijamii hasa mbele ya wasikilizaji wapya, wanaotumia simu, kwa maana tunaendelea leo hii kona jinsi gani kuna upungufu wa mipaka ya vyombo vya habari ambavyo tumezoea kufikia hadi sasa. 

Huo ndiyo ufalme wa vyombo vya habari vinavyopishana , au vyombo vya habari vya kioevu, ambapo habari za bandia pia zinaendeshwa. Pamoja na habari bandia, na labda zaidi ya habari ya bandia, bado kuna mwenendo wa jumla. Na huo ni katika uwanja wa habari ambao kwa umma unaendelea kupoteza imani katika vyombo vya habari vya jadi.

Monsinyo Vigano anaonesha baadhi ya tafiti nchini Italia kuwa, kwa mujibu ya baadhi ya uchunguzi na tafiti inaonesha kuongezeka   idadi ya Waitaliani wana dai kuwa na matumaini  ya uwezo na ujasiri wa mtandao wa kuripoti kikamilifu , kwa usahihi, licha ya kuingizwa kwa habari za uongo kwenye mtandao ni asilimia  62% kati ya  asilimia  49% ya vyombo vya habari vya jadi kulingana na utafiti wa hivi karibuni uliofanywa na  Chuo Kikuu cha Urbino nchini Italia. Aidha Chuo hicho kinaongeza: chini ya moja kati ya washiriki 10 wanaamini kikamilifu katika vyombo vya jadi.

Kwa mfano, mwandishi wa habari, kwa mujibu wa maandishi pekee yanayoidhinishwa na Amri ya Januari 2016 ambayo imekusanya sheria zote juu ya mada hiyo, ina sahihi katika marekebisho na heshima ya vyanzo hasa, kwa misingi ya Kifungu cha 9, kwamba mwandishi wa habari: a) hurekebisha hata kwa kutokuwepo kwa ombi maalum, kwa haraka na kwa usahihi taarifa ambayo baada ya usambazaji haikuwa sahihi au isiyo sahihi; b) hatoi ripoti yoyote ambayo inaweza kuharibu sifa na utu wa mtu bila kutoa fursa za kurudia. Ikiwa hii imethibitishwa kuwa haiwezekani, awajulishe umma; c)kuthibitisha, kabla ya kuchapisha na kutoa habari za taarifa ya udhamini ambayo mtu anayehusika .Ikiwa haiwezekani inajulisha umma; d) huchunguza habari zilizopatikana ili kuthibitisha uaminifu wake;

e) huheshimu siri za kitaaluma na kutoa  taarifa ya ikiwa  vyanzo vinaomba  kubaki na siri; katika matukio mengine yote daima hutaja na wajibu huu huendelea hata wakati wa kutumia vifaa, maandiko, picha, sauti ya mashirika  na vyombo vya habari vingine au mitandao ya kijamii; f) hakubali kulazimishwa au  hali yoyote ya kutoa  au kufuta habari; g) haondoi ukweli wowote, maagizo au maelezo muhimu wa ujenzi wa habari  kamili wa tukio. 
Monsinyo Vigano anabainisha kuwa, kanuni hizi za kale  zinapaswa kukumbushwa na  imani kwamba inatoa usambazaji mpana wa vyanzo.

Mchakato wa utaratibu lazima  ueleweke kama mazoea mazuri ya kuhakikisha habari sahihi, ubora zaidi, na juu ya yote kuheshimu katika mazingira ya mchakato wa uhusiano. Hali kadhalika anasema,  inafaa kwa waandishi wa vyombo vya habari vya jadi pamoja na mameneja wa vyombo vya habari, watengenezaji  video, wapiga picha, na takwimu nyingine zote za kitaaluma zilizohusika kila siku katika uzalishaji wa vyombo vya habari kwa njia mbalimbali.

Akielezea  msingi wa Radio Monsinyo Vigano anasema, Redio ina uwezo mkubwa wa uzalishaji inatosha tu kwenda katika  kipaza sauti  au simu ili kuweza kwenda katika  teknolojia ya mawimbi ya hewa. Haitajiki vifaa vingine  vyenye utata au hasa vizito vinavyopaswa kuanzishwa ili kuingia kati yake. Kwa manano rahisi anasema radio inajihusisha katika kusembaza maelezo na habari ya haraka ambayo yana thamani kubwa na ya msingi.

Sr Angela Rwezaula
Idhaa ya Kiswahili ya Radio Vatican