Գիւտ Սրբոյ Խաչի

Սուրբ Պօղոս կորնթացւոց հասարակութեան կ՛ըսէ. «Խաչին լեզուն յիմարութիւն է անոնց համար, որ կը կորսուին, բայց անոնց համար, որ կը փրկուին, խաչը Աստուծոյ զօրութիւնն է» (1 Կոր. 1,18):
Մեր Եկեղեցին այսօր կը կատարէ, «Գիւտի Սրբոյ Խաչի» տօնը, որ պատմական դէպքի մը յիշատակումն է:
Քրիստոնէութեան սկիզբէն ի վեր բոլոր գանձերու մէջէն ամէնէն թանկարժէքը երեք դարերէ ի վեր հողին տակ ծածկուած կը մնար: Ան մեր պաշտելի Փրկչին խաչափայտն էր, որ ըստ աւանդութեան Գողգոթայ լերան տակը թաղուած կը մնար` ճիշտ տեղն ալ անյայտ: Տակաւին ոչ ոք համարձակած էր զայն փնտռել` քրիստոնէութեան դէմ հռոմէական կայսրութեան յարուցած հալածանքներու պատճառով:
Երուսաղէմ, 326-ին, Սրբուհի Հեղինէ, Մեծն Կոստանդիանոսի (275-337) մայրը, մինչ ուխտով կ՛երթար Ս. Վայրերը այցելելու դիտումով` իր առաջին մտածումը եղաւ գտնել այդ անգին գանձը:
Պատմագրին համաձայն, փնտռտուքի ժամանակ երեք խաչեր ի յայտ կու գան, որոնցմէ երկուքը, ինչպէս գիտենք աւետարաններէն, կը պատկանին աւազակներուն, որոնք խաչուեցան Քրիստոսի աջ եւ ձախ կողմերը: Հետեւաբար, իմանալու համար գտնուած երեք խաչափայտերէն այն մէկը, որուն վրայ խաչուեցաւ Յիսուս Քրիստոս` նոր մեռած պատանիի մը մարմինը դպցուցին երեք խաչափայտերուն: Անոնց վերջինին հպումին` պատանին վերակենդանացաւ Սրբուհի Հեղինէի ներկայութեամբ, զոր այս վերջինը (Սրբուհի Հեղինէ) Քրիստոսի խաչափայտը զետեղեց «Ս. Յարութիւն» իր կառուցած տաճարին մէջ:
Խաչափայտը գտնողը եղաւ Յուդա անունով հրեայ պատմագէտ մը, որ գիւտէն եւ հրաշքէն շանթահարեալ` ընդունեցաւ քրիստոնէութիւնը: Ապագային դարձաւ Ս. Քաղաքին նշանաւոր Ս. Կիւրեղ Պատրիարքը, որուն օրով լուսաճաճանչ խաչը 351-ին տեսնուեցաւ երկնակամարին վրայ:
Քրիստոսի խաչափայտին գիւտը էական է մեզի համար, որովհետեւ Քրիստոս այդ խաչին վրայ իր անգին արիւնը թափեց ի քաւութիւն մեր մեղքերուն: Սոյն պատճառին համար ալ քրիստոնեաներս եւ յատկապէս հայ ժողովուրդը դարերու ընթացքին մեծ պաշտամունք մատուցած է Խաչին:
Խաչը, որ ատենօք անարգանքի գործիք մըն էր չարագործները պատժելու համար, Յիսուսի մահէն ետք դարձաւ յարգանքի, մեծարանքի եւ երկրպագութեան առարկայ: Խաչը ոմանց համար կրնայ ըլլալ յիմարութիւն է, ինչպէս կ՛ըսէ սուրբ Պօղոս կորնթացւոց, սակայն հաւատացեալներուս համար խաչը` Աստուծոյ զօրութիւնն է, մեր փրկութեան խարիսխը, զէն փրկութեան:
Խաչը` մեր կեանքին մէջ զարդ մը չէ, որ կարելի է ամէն վայրկեան զայն հանել եւ դնել: Խաչին կեանքը նախապայմանն է ճշմարիտ քրիստոնեային համար: Յիսուս ըսաւ. «Ան որ իր խաչը չ՛առներ եւ ինծի չի հետեւիր արժանի չէ ինծի»: հետեւաբար, Քրիստոսի հետեւելու էական պայմանը` խաչն է, խաչ առնելն է: Խաչը սիրոյ, նուիրումի, համեստութեան եւ խոնարհութեան կեանքն է: Խաչը նամանաւանդ զոհողութեան խորհրդանիշ է: Մենք այսօր, յանձն չենք առներ դոյզն իսկ զոհողութիւն, կ՛ուզենք ունենալ ամէն ինչ առանց ջանք թափելու, առանց պայքարի` պատրաստ եւ անվճառ: Ի՞նչ կը հասկնանք զոհողութիւն ըսելով: Երբ ագահն` իր առողջութիւնը կը զոհէ` քսակն աւելի լեցնելու, ասիկայ խաչի կեանք չէ, այլ յիմարութիւն է: Երբ մեծահարուստ մը իր ամբողջ ունեցածը, կամ մեծ մասը, պատիւներու, փառքի, տիտղոսի, դիրքի եւ աստիճանի համար կը զոհէ, ասիկայ խաչի կեանք չէ, այլ յիմարութիւն է: Իրական զոհը բոլորովին տարբեր բան մըն է: Իսկական զոհը երբ մարդ մը գաղափարականի մը, նպատակի մը համար կը նուիրուի: Երբ մարդը իր կեանքը, իր առողջութիւնը, իր քունը, իր դրամը կը զոհաբերէ գիտութեան, հայրենիքի վերելքին, եւ կրօնքի համար, ասիկայ իսկական զոհողութիւն է:
Սակայն մեր կատարած զոհերը որպէս զի իրական զոհ ըլլան եւ արժէք ներկայացնեն բան մըն ալ պէտք է: Ի՞նչը կը պակսի: Զոհողութեան իսկական հոգին, որ սրտէն կը փխի: Մեր զոհողութիւնները` նեղուածի, տանջուածի, երկիւղի ու դժկամակի հոգիով եւ կերպարանքով պէտք չէ գործուին: Իսկական զոհողութիւնը հաճութեան եւ ուրախութեան մէջն է: Եւ հաճութիւնը եւ ուրախութիւնը չի գար եթէ սէր չկայ: Սէրը կը ստիպէ զոհողութիւն ընելու: Ով որ ուրախութեամբ կը զոհաբերէ, այնպիսին զուր տեղ ուրախացած չէ: Աստուած ալ անոր հետ եւ անոր համար կը խնդակցի: Ամէն