Pak e aspak Burra si Bajram Currin kishte e ka edhe sot Shqipnia me trojet e veta!
Atdhetari Bajram Curri ka lé në Gjakovë në 1862; dhe asht vra nga Ahmet Zogu,
me 29 mars 1925 në Shpellen e Dragobisë. Nuk do të persëris mendimet e mija në lidhje
me këte figurë të madhe të Popullit Shqiptar, që gjithnjë sa vjen e rritet bashkë
me hijen që tradhëtarët e Shqipnisë mundohen me i vue portretit heroik e legjendarë
të Bajram Currit, edhe se vepra e Tij plot dritë do të ndrisë perjetë fletët e Historisë
e Lavdishme! Publiçisti ma i madh Atdhetar Shqiptar Don Lazer Shantoja, kur ishte
endè gjallë Bajram Curri, ka parandjenjen se me Plakun e Dragobisë do të ngrihet një
Permendore! Tek vorri i Avni Rustemit, Shantoja pyet: “E sot? Çka shef sot
Avni Rustemi? Sot Avni Rustemi shef mbi vorrin e tij Plakun e Kosovës, veteranin patriot,
babën e Shqiptarizmës, luftarin vigan, shkatrronjësin e esadizmës, esponentin ma të
naltë e të paster të rracës sonë të vjetër! Sheh Plakun qi tash tri vjet jetoi në
shoqëni të bishvet t’ egra mbi male e ndër shpella i dëbuem, i dënuem, i ndjekun porsi
i rrezikshëm porsi tradhëtor prej njerzvet, emnin e poshtër të cilvet ia lidhë emnit
shejt t’ atdheut vetem intriga, tradhëtia, despotizma. Sot mbi vorrin e tij,
heroi djalosh sheh heroin Plak, sheh Bajram Currin! Sot po vertetohet fjala e
kolegut tim Halim Xhelos: Vlona u ba me të vertetë Jerusalem, Meka e Shqipnisë! Me
ardhjen e Bajram Currit në qytetin tuej të famshëm, zen fillë, o vllazën vlonjatë,
proçesioni i patriotëve, shtegtimi i patriotizmës tu vorrezat e lumnueshme t’ atyne
të cilët me urti dhe me gjak na siguruene nji Shqipni!.. ...Nuk ishte prandej
e mundun qi Bajram Curri, patritot i patriotëve, mos ti gjegjte thirrjes patriotike
të popullit të Vlonës e të Labërisë... Sikur ju lajmoi telegrafisht Bajram Curri vjen
në Vlonë per me mbushë nji dëshirë dhe me krye nji detyrë. Po! Me mbushë nji dëshirë!
Dëshiren e zemrës, e zemrës njaj Plaku, e zemres së njaj luftari, e zemres njaj patrioti.
Kur shtime në dhe Avni Rustemin Plaku i Kosovës dergoi gjashtë burra kosovarë
të kjajshin mbi vorrin e Deputetit të Kosovës; e na i pame tue kja lot qi mbas nji
moji u bane gjak! Por Plaku vetë nuk mund të vinte: Vetem shqiponjat e maleve
bartën mbi fletët e tyne lotët e Plakut, e lotët e Plakut elektrizuene djalërinë,
lotët e Plakut alarmuen kombin, lotët e Plakut ndezne Shqipninë flakë! Perse ishin
lotët e atij Plaku qi Ahmet Zogollin me shokë i karakterizoi tradhëtorë kur na, ndoshta,
u derdhshim turpnisht kêmin e adhurisë!.. Sot ky Plak ka fatin me dalë prej shpellavet,
ka fatin me kenë i pritun gjithkund ngadhnjyes prej Popullit Shqiptar, i cili me këto
demonstracione i thotë: Pate arsye me ndejë në mal, o Babë, o Shqiptar i vjetër! Sot
ka fatin n’e mramë, mbas sa lodje, me prue dhe kunoren e luleve mbi vorrin e atij
qi kje lulja e djalërisë Shqiptare! Bajram Curri tu Avni Rustemi! Baba tu djali!
Kosova e robnueme tu perfaqsojsi i vdekun!.. Sot Bajram Curri kjan prap, por janë
lotët e gzimit, janë lotët e fitimit! Oh këqyrnje, o vllazen, lotët e Plakut! Oh sa
e sa lot të tjera do të kenë derdhë syt e Plakut në mal rreth këtyne tri vjetëve!
Sa lot!.. Jo pse i tretun, jo pse i ndjekun, jo pse me krye në rrezik, jo pse i mshefun
ndër shpella kjante Bajram Curri, po kjante per turpin tonë, per turpin e Popullit
Shqiptar të robnuem, kjante per Shqipninë e tradhëtueme, kjante tue pa patriotët e
rrejtun, kjante tue pa se tetë bejlerë të flligtë që kishin ba skllav tetqindmijë
Shqiptar të lirë; kjante tue pa se Shqipnia e Skënderbeut dhe e Ismail Qemalit duronte
mbi fronin e tyne nipin e Esad Toptanit!.. ..Këqyrnje, o vllazën, Bajram Currin
tu vorri i Avni Rustemit! Ç’ kuader madhshtor! Sot qi mbi germadhat e feudalizmës
së shgatrrueme kemi ngritë flamurin e demokracisë ngadhnjyese... Këqyrni atë vorr!
Këqyrni ketë Plak! N’ atë vorr pushon nji djalosh martir: Këtij Plak i thonë
Bajram Curri! E deri sa Shqipnia të ketë djelmosha me zemren e Avni Rustemit,
e deri sa të ketë Burra patriotë si Bajram Curri, Shqipnia do të rrojë! Rrnoftë
Shqipnia!” (Vlonë, 30 Korrik 1924, Gazeta “Bashkimi”) Don Lazer Shantoja shkruen:
“...Lodja qi derdhim mbi êmnin e Bajram Currit âsht lodja e dhimbjës; lodja qi derdhim
mbî êmnin e Luigj Gurakuqit âsht edhé lodja e deshprimit. Bajram Curri vdiq me të
tana rrethanat e heroizmës: Lindi në mal, jetoj në mal, luftoj në mal e vdiq në mal.
Vdiq me armë në dorë, ndërmjet të Shqipnisë së robnueme e të Shqipënisë së lirë. Vdiq
si meritonte të vdiste Bajram Curri! Të kishte vdekun në sallen e ndoj klinikës
evropjane, jetës së Bajram Currit, i ishte hjekun kapitulli mâ i bukur.” *** Shpeshë
jam ndalue tek jeta e Bajram Currit, e ajo asht një Kalvar’ i vertetë! Nuk mund
të percaktohet kur ishte i rij mbasi që në vitin 1899, kur ban pjesë nder organizatorët
e Lidhjes Shqiptare të Pejës, dhe deri sa u vra tradhëtisht nga njerzë të shitun tek
sllavët armiqtë shekullor t’ atyne Viseve luftarake, Bajram Curri ishte dhe mbeti
sinonim i emnit Shpella e Dragobisë, e “Dera” e saj, Kunora e lavdisë së Historisë!