“Për ju, që keni drojën e emrit tim, do të lindë, me rreze dobiprurëse, dielli i drejtësisë”
(Mal 3,20). Me këtë premtim përfundon leximi i parë i kësaj të diele të XXXIII gjatë
vitit, marrë nga libri i profetit Malakia. “Ju që keni drojën e emrit tim”. Në Besëlidhjen
e Vjetër, droja e Hyjit është qëndrimi i përhershëm i njeriut besimtar. Hebreu i përshpirtshëm
shikon tek çdo krijesë gjurmët e Hyjit dhe i qaset gjithësisë me ndjenjën e thellë
të respektit ndaj Zotit krijues. Ja çfarë shkruan për konceptin e drojës së Hyjit
filozofi hebre i shekullit të shkuar Abraham Hesche: Droja është njëri nga qëndrimet
që mbajmë përballë misterit të gjithësisë. Droja që ndjejmë, ose duhet të ndjejmë,
kur jemi përballë një qenieje njerëzore, është momenti në të cilin pikasim ngjashmërinë
me Hyjin, që ndryhet brenda esencës së atij njeriu. Jo vetëm njeriu, por edhe objektet
e mbushura me frymë e kanë një marrëdhënie me Krijuesin. E fshehta e çdo krijese është
vëmendja dhe përkujdesja me të cilën i begaton Hyji. Në çdo ndodhi ka diçka të shenjtë. Droja
është pikasja e dinjitetit të përbashkët të të gjitha gjërave dhe të vlerës që kanë
para Hyjit, si krijesa; është pranimi i faktit se gjërat nuk janë vetëm ato që janë,
por nënkuptojnë, megjithëse në mënyrë të mjegullt, edhe diçka absolute. Droja është
pikasja e përtejshmërisë, pikasja e faktit se gjithçka dhe kudo ka lidhje me atë që
është përtej gjërave. Kjo pikasje shfaqet më mirë me sjellje, sesa me fjalë. Sa më
shumë të kemi dëshirë ta shprehim, aq më pak ia dalim. Domethënia e drojës gjendet
kur e kuptojmë se jeta shtjellohet nën horizonte të gjera, që shtrihen përtej kohëzgjatjes
së jetës individuale, madje edhe përtej jetës së një kombi, të një breznie apo të
një epoke. Droja na mundëson të pikasim në botë shenjat e hyjnores, të ndjejmë
brenda gjërave të vogla parimin e kuptimit të pakufishëm, të ndjejmë çfarë është
më thelbësorja tek një gjë e rëndomtë dhe e thjeshtë; të vëmë re në rrjedhën e së
përkohshmes, qetësinë e amshimit. Edhe tradita e krishterë i ka kushtuar vëmendje
të veçantë drojës së Hyjit. Katekizmi i Kishës Katolike e rendit si dhuratën e shtatë
të Shpirtit të Shenjtë. Në vijim le të dëgjojmë katekezën që dha Papa Gjon Pali II
në vitin 1989 mbi këtë qëndrim të njeriut të përshpirtshëm: Ndër dhuratat e Shpirtit
të Shenjtë, e fundit sipas renditjes, është dhurata e drojës së Hyjit (Frika e Tënzot). Shkrimi
i Shenjtë pohon se “fillimi i urtisë është droja e Hyjit” (Ps 111[110], 10; Fj 1,7).
Por, për çfarë droje bëhet fjalë? Nuk bëhet fjalë sigurisht për atë “drojë të Hyjit”
që na shtyn t’i shmangemi mendimit dhe kujtimit të tij, siç i shmangemi diçkaje apo
dikujt që na shqetëson e na trazon. Ishin pikërisht këto ndjenja ato që, sipas Biblës,
i shtynë paraardhësit tanë, pasi mëkatuan, “të fshiheshin nga Zoti në mes të pemëve
të kopshtit” (Zan 3,8); këtë ndjenjë pati edhe shërbëtori i pabesë e i mbrapshtë i
shëmbëlltyrës ungjillore, i cili e fshehu nën dhe talentin që kishte marrë (Mt 25,18.26).
Kjo drojë-frikë nuk është koncepti i vërtetë i drojës-dhuratë, që jep Shpirti
i Shenjtë. Këtu bëhet fjalë për diçka shumë më fisnike dhe të lartë: është ndjenja
e sinqertë dhe drithëruese që përjeton njeriu përballë “madhështisë drithëruese” të
Hyjit, veçanërisht kur sjell ndër mend pabesnikëritë e veta dhe rrezikun se, në gjyqin
e amshuar, të cilit nuk mund t’i ikë, “peshon pak” (Dn 5,27). Besimtari paraqitet
para Hyjit dhe qëndron para tij me “shpirt të penduar” dhe “me zemër të penduar” (Ps
51 [50],19), i vetëdijshëm se duhet të priret drejt shpëtimit të vet “me drojë e drithërim”
(Fil 2,12). Kjo gjë, megjithatë, nuk do të thotë frikë e paarsyeshme, por ndjenjë
përgjegjësie dhe besnikërie ndaj ligjit të tij. Të gjitha këto qëndrime Shpirti
i Shenjtë i merr dhe i lartëson me dhuratën e drojës së Hyjit. Sigurisht, nuk e përjashton
drithërimën, që buron nga vetëdija për fajet e bëra dhe nga mundësia e ndëshkimeve
hyjnore, por e zbut me besimin tek mëshira hyjnore dhe me sigurinë që jep kujdesi
atëror i Hyjit, i cili dëshiron shpëtimin e amshuar për secilin. Me këtë dhuratë Shpirti
i Shenjtë dikon në shpirt, mbi të gjitha, drojën birnore, që është ndjenja e rrënjosur
në dashurinë për Hyjin. Shpirti mundohet, atëherë, të mos i shkaktojë pakënaqësi Hyjit,
të cilin e do si Atë, të mos e fyejë në asnjë rrethanë, të “qëndrojë” e të rritet
në dashuri (shih Gj 15,4-7). Nga kjo drojë e drejtë dhe e shenjtë, e ndërthurur
në shpirt me dashurinë për Hyjin, varet krejt zbatimi i virtyteve të krishtera, veçanërisht
ai i përvujtërisë, i përkormërisë, i pastërtisë, i vetëpërmbajtjes. Le të sjellim
ndër mend thirrjen që u drejton apostulli Pal të krishterëve: “Fort të dashur, të
pastrohemi nga çdo njollë e trupit dhe e shpirtit, duke e çuar deri në fund shenjtërimin
tonë, në drojën e Hyjit” (2Kor 7,1). Kjo është thirrja që na drejtohet të gjithë
neve, që, nganjëherë me shumë lehtësi, shkelim ligjin e Hyjit, pa dashur t’i njohim
ndëshkimet e tij, apo duke i sfiduar ato. Të thërrasim në ndihmë Shpirtin e Shenjtë,
që të përhapë me bujari drojën e shenjtë të Hyjit tek njerëzit e kohës sonë. Ta thërrasim
me ndërmjetësinë e asaj që, kur dëgjoi lajmin qiellor, “u shqetësua” (Lk 1,29) dhe,
edhe pse drithërohej nga përgjegjësia e tepërt që i ngarkohej, diti të thoshte “po-në”
e fesë, të bindjes dhe të dashurisë. Në Ungjillin e kësaj të diele Jezusi paralajmëron
shkatërrimin e tempullit të Jeruzalemit: “Do të vijë dita, kur ndër të gjithë këto
që po shikoni, nuk do të mbetet as gur mbi gur pa u rrënuar”. Historia e tempullit
dhe rëndësia e tij në jetën e Izraelit dalin në pah në mënyrë të fuqishme në të gjithë
Besëlidhjen e Vjetër. Tempulli është simboli i pranisë së Hyjit në mes të popullit
të zgjedhur dhe vendi ku banon lavdia e tij. Ka pasur periudha, në historinë para
Krishtit, në të cilat është dhunuar dhe shkatërruar tempulli i Jeruzalemit dhe kjo
ngjarje ka përkuar gjithmonë me mosbesnikërinë e popullit. Megjithatë, Hyji, që është
besnik, e ka udhëhequr popullin, fillimisht të ndreqet vetë shpirtërisht, me anë të
pranimit të fajit dhe të pendesës, e pastaj edhe të restaurojë tempullin e të gëzohet
me shkëlqimin e lavdisë hyjnore në mes të qytetit të Davidit. Për hebrenjtë tempulli
është më shumë se një realitet fizik. Ai është në mendjen dhe në zemrën e hebreut
dhe ndez tek ai dëshirën për shtegtimin e shenjtë. Në psalmin 83 (84) lexojmë: “Është
më e mirë një ditë pranë altarëve të tu, sesa njëmijë në shtëpinë time; është më mirë
të rri tek pragu i shtëpisë së Hyjit tim, sesa brenda tendës së keqbërësve”. Në psalmin
28 (29) lexojmë: “Në tempullin e tij të gjithë thonë ‘Lavdi!’”. Jezusi vetë, bashkë
me apostujt që e rrethojnë, është rritur me dashurinë për tempullin e Hyjit dhe ka
recituar psalmin, që thotë “Sa të dashura janë banesat e tua, o Zot!”. Maria me Jozefin
e kanë kushtuar në tempull, sipas ligjit dhe e kanë marrë me vete në atë shtegtimin
e famshëm, në të cilën u humb dhe e gjetën pas tri ditësh duke diskutuar me mësuesit
e ligjit. Ai vetë e ka treguar dashurinë për tempullin, kur i ka nxjerrë me frushkull
këmbyesit e monedhave dhe tregtarët, ndërsa në këtë Ungjill, përballë atyre që shprehin
admirimin që ngjall kundrimi i shtëpisë së Zotit, thotë: “Do të vijë dita, kur nuk
do të mbetet as gur mbi gur pa u rrënuar”. Nxënësit e kuptojnë se ky kumt ndryn
një të vërtetë që ka të bëjë jo vetëm me një periudhë të historisë, siç kishin qenë
ato të shkuarat, kur ishte shkretuar tempulli, por me tërë historinë, prandaj e pyesin:
“Mësues, kur do të ndodhë kjo dhe cila do të jetë shenja se këto po fillojnë të ngjajnë?”
Në pyetjen e tyre kumbon dëshira e njeriut për të gjetur të fshehtën e historisë,
nevoja për të mësuar leximin e shenjave. Shkatërrimi i tempullit, për të cilin
flitet në Ungjill, nuk kufizohet vetëm tek banesa në qendër të Jerusalemit. Në Bibël
tërë gjithësia është tempulli i Hyjit. Zoti vetë thotë, në librin e Isaisë (66): “Qielli
është froni im, toka shtroja e këmbëve të mia. Çfarë shtëpie mund të më ndërtoni?”.
Sikurse admironin gurët e çmuar të tempullit dhe dhuratat kushtimore që e stolisnin,
kështu admironin edhe gjithësinë hebrenjtë e përshpirtshëm: “Sa të mëdha janë veprat
e tua, o Zot”, thotë psalmisti në psalmin 103, që i kushtohet krejtësisht mrekullive
të krijimit. Nxënësit, në Ungjillin e sotëm, e kuptojnë se në këtë kumt të Krishtit,
nuk bëhet fjalë vetëm për rrënimin e tempullit të Jerusalemit, por për rrënimin e
tempullit të gjithësisë: “do të vijë dita, kur nuk do të mbesë as gur mbi gur pa u
rrënuar”. Tempulli i Hyjit, që është gjithësia, ka nevojë për rithemelim, sepse
është ndotur me helmin e gënjeshtrës. Njeriu admiron tempullin, por harron Atë që
banon në tempull. Marrëdhënia me tempullin nuk i jep jetë njeriut. Jeta është marrëdhënia
me Hyjin e gjallë. Krishti ka ardhur për të ripërtërirë këtë marrëdhënie, duke u flijuar
në themelet e krijimit të ri. Bota e vjetër e gënjeshtrës shembet në kryqin e Krishtit
dhe në vdekjen e tij të padrejtë. Bota e re lind me ringjalljen e Krishtit dhe me
kthimin e lavdisë së Hyjit, që shkëlqen plotësisht në të ringjallurin. Kumti i
Jezusit për shkatërrimin e tempullit është udhëzimi kryesor, që na ndihmon të dalim
nga errësira e kësaj bote. Të gjithë e dinë se kjo botë është dramatikisht e kufizuar,
edhe pse shpesh mund të admirojmë bukurinë e saj, por jo të gjithë e jo gjithmonë
e dinë se fundi i botës është fillimi i amshimit. Fundi i botës, për të cilin flet
Jezusi në Ungjillin e sotëm, nuk është as kërcënim, as lajm tragjik. Është lajmi i
mirë i çlirimit të njeriut nga ankthi i përfundimshmërisë, është çarja e perdes së
tempullit dhe hapja e pamjes së Hyjit. Ky fund i botës ka ardhur tashmë, në misterin
e pashkëve të Krishtit, në misterin së keqes, që Hyji e ka shndërruar, me mëshirën
dhe forcën e vet hyjnore, në misterin e lavdisë. Pyetja e nxënësve: “Kur do të
ndodhë kjo?”, nuk ka të bëjë shumë me kohën e ekzekutimit material të fundit të botës,
por me kohën kur njeriu, duke u bashkuar me Krishtin, vdes për këtë botë dhe jeton
për botën e re që ai ka themeluar në pashkët e veta. Kështu shpjegohet përgjigja e
Jezusit: “Ruajuni mos t’ju gënjejnë, sepse shumë do të vijnë nën emrin tim e do t’ju
thonë: ‘Jam unë! Jam unë!’ dhe ‘U afrua koha!’ Mos shkoni pas tyre!”. Të gjithë jemi
në kërkim të dikujt që na tregon udhën drejt lumturisë dhe lirisë, drejt çlirimit
nga ankthet e kësaj bote. Doktrinat janë të shumta dhe fetë janë të shumta, siç janë
të shumta, sidomos në kohën tonë, idetë se Zoti nuk mund të njihet dhe se nuk ka një
të vërtetë përfundimtare, por secili kërkon të vërtetën e vet. “Mos shkoni pas tyre!”,
thotë Jezusi. Premtimi i tij mund të kuptohet vetëm kur të kuptohet rëndësia e
kryqit të tij. Vetëm nën dritën e kryqit të Krishtit mund të lexohen si duhet tragjeditë
e kësaj bote e mund të gjendet brenda tyre fara e ringjalljes që ai ka ardhur për
të mbjellë mes njerëzve: luftërat, tërmetet, kryengritjet, uria, murtaja dhe përndjekja
janë përvoja të domosdoshme për të krishterin. Brenda kësaj bote besimtari gjen Krishtin
dhe nuk ka frikë, sepse i bashkuar fort me të me anë të fesë, e di mirë se janë plotësisht
të vërteta këto fjalë, me të cilat përfundon Ungjilli i kësaj të diele: “Asnjë fije
floku s’do t’ju bjerë prej kresë. Me qëndresën tuaj do ta shpëtoni jetën tuaj”. Amen