Phỏng vấn giáo sư Elio Guerriero, thần học gia kiêm sử gia Giáo Hội
Ngày mùng 5-7-2013 Đức Thánh Cha Phanxicô đã công bố Thông điệp ”Lumen fidei - Ánh
Sáng Đức Tin” bằng 6 thứ tiếng: Ý, Anh, Pháp, Đức, Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha.
Cách đây ít lâu Đức Thánh Cha Phanxicô cho biết Thông điệp này được viết bằng ”bốn
tay”, nghĩa là Đức Thánh Cha Biển Đức XVI đã soạn thông điệp nhân dịp chuẩn bị kết
thúc Năm Đức Tin, nhưng chưa hoàn thành. Đức Thánh Cha Phanxicô đã dùng tài liệu này
để hoàn thành Thông điệp, và nó cũng trở thành Thông điệp đầu tiên của ngài.
Nó thuộc bộ ba Thông điệp mà Đức Thánh Cha Biển Đức XVI dành cho ba nhân đức đối thần
là đức Tin, đức Cậy và đức Mến. Đó đã là ý hướng của Đức Thánh Cha Biển Đức XVI, nhưng
sau khi suy tư về đức Ái và đức Hy vọng, ngài đã không thể kết thúc suy tư về đức
Tin, trước khi từ nhiệm sứ vụ Phêrô ngày 11-2-2013 và bắt đầu có hiệu lực từ lúc 20
giờ ngày 28-2-2013.
Trong 8 năm làm Giáo Hoàng Đức Thánh Cha Biển Đức XVI
đã công bố ba Thông điệp. Thông điệp đầu tiên đề ngày ngày 25 tháng 12 năm 2005 nhưng
ban hành vào tháng Giêng năm 2006 tựa đề ”Deus caritas est”. Thông điệp thứ hai tựa
đề ”Spe salvi” công bố ngày 30 tháng 11 năm 2007. Và thông điệp thứ ba ban hành ngày
29 tháng 6 năm 2009 tựa đề ”Caritas in veritate”. Đây là thông điệp về giáo huấn xã
hội của Hội Thánh và gắn lién với Thông điệp ”Populorum progressio” của Đức Giáo Hoàng
Phaolô VI công bố năm 1968. Tài liệu này của Đức Phaolô VI duy trì nguyên vẹn giá
trị của nó trong bối cảnh cuộc khủng hoảng kinh tế tài chánh hiện nay.
Thông
điệp ”Lumen fidei - Ánh sáng đức tin” gồm 59 số. Ngoài phần mở đầu (các số 1-7) và
kết luận (các số 58-59), Thông điệp chia làm bốn chương. Chương I tựa đề ”Chúng tôi
đã tin vào tình yêu” (các số 8-22) nhắc tới tổ phụ Abraham như là cha của các kẻ có
lòng tin, đức tin của dân Israel, sự tràn đầy trong đức tin kitô, ơn cứu rỗi nhờ lòng
tin, hình thức giáo hội của đức tin. Chương hai có tựa đề ”Nếu anh em không tin anh
em sẽ không hiểu” (các số 23-36) khai triển các tương quan giữa đức tin và chân lý,
sự hiểu biết chân lý và tình yêu thương, đức tin như là sự lắng nghe và nhìn thấy,
đối thoại giữa đức tin và lý trí, đức tin và việc tìm kiếm Thiên Chúa, đức tin và
thần học. Chương ba tựa đề ”Tôi thông truyền cho anh em điều tôi đã nhận được” (các
số 37-49) trình bầy Giáo Hội như là mẹ đức tin của chúng ta, các bí tích và việc truyền
đạt đức tin, đức tin cầu nguyện và Mười Điều Răn, sự hiệp nhất và toàn vẹn của đức
tin. Chương bốn tựa đề ”Thiên Chúa chuẩn bị cho họ một kinh thành” nói tới đức tin
và công ích, đức tin và gia đình, một ánh sáng cho cuộc sống trong xã hội, một sức
mạnh ủi an trong khổ đau.
Sau đây chúng tôi xin gửi tới qúy vị và các bạn
một số nhận định của giáo sư Elio Guerriero, thần học gia kiêm sử gia Giáo Hội về
Thông điệp ”Ánh Sáng Đức Tin”.
Hỏi: Thưa giáo sư Guerriero, giáo sư nghĩ
gì về Thông điệp có ”bốn tay viết” này?
Đáp: Đây là một
thí dụ và là biến cố của sự ”hiệp thông giáo hội”, một Thông điệp do hai Giáo Hoàng
viết. Nó là một ơn thánh Chúa ban cho chúng ta.
Hỏi: Đây có phải là một
biến cố ngoại thường chưa từng có trong lịch sử Giáo Hội hay không thưa giáo sư?
Đáp: Vâng, đúng thế. Nếu chúng ta nhìn vào lịch sử qúa khứ, thì chỉ thấy các thí
dụ tiêu cực thôi. Qúy vị hãy nghĩ tới trường hợp của Đức Giáo Hoàng Celestino V, là
vị Giáo Hoàng duy nhất đã khước từ sứ vụ Phêrô một cách tự do như Đức Thánh Cha Biển
Đức XVI; và Đức Celestino V đã bị Đức Giáo Hoàng Bonifacio VIII nhốt tù vì sợ xảy
ra một vụ ly giáo. Hay qúy vị hãy nghĩ tới thời gian các Giáo Hoàng phải sống tại
Avignon bên Pháp, với hai rồi ba vị Giáo Hoàng chống đối nhau. Tội đọc hiểu việc chọn
Đức Thánh Cha Phanxicô như là một việc trở lại thời Giáo Hội của các Tông Đồ.
Hỏi: Giáo sư hiểu nó như là thời Giáo Hội khai sinh?
Đáp: Vâng,
đúng như thế. Ngoài ra có vài thư của thánh Phaolô đã được viết cùng với Sostene hay
với Timôthê. Dĩ nhiên, đây là các biến cố khác, nhưng tôi đọc hiểu nó như là một ơn
Thiên Chúa ban. Cũng như đã xảy ra hồi năm 1965 khi Đức Giáo Hoàng Phaolô VI và Đức
Thượng Phụ Costantinopoli Atenagora cùng ký vào thư chung hủy vạ tuyệt thông xảy ra
hồi năm 1054.
Hỏi: Như thế Thông điệp do ”bốn bàn tay viết” là một dấu
chỉ của sự hiệp thông giáo hội?
Đáp: Sự lựa chọn của Đức Thánh
Cha Phanxicô không chỉ có nghĩa là kết thúc một tài liệu đã được Đức Thánh Cha Buiển
Đức XVI bắt đầu, nhưng còn và cũng muốn nói rằng tiếp nhận thông điệp đã được Đức
Thánh Cha Biển Đức XVI bắt đầu và hoàn tất nó như dấu chỉ của sự tiếp nối và hiệp
thông.
Hỏi: Như thế nó là một tài liệu trộn lẫn sự nhậy cảm của cả hai
vị Giáo Hoàng?
Đáp: Chắc chắn là nó diễn tả một sự hiệp thông lớn
và một sứ điệp giáo hội đặc biệt. Cũng như trường hợp một Giám Mục rời chức vụ của
mình và có một Giám Mục khác thay thế, chính trong sự tiếp nối mà tôi đã nói tới trên
đây.
Hỏi: Nhưng mà trong các thông điệp người ta tìm thấy nhiều
điều từ lịch sử cá nhân của Đức Giáo Hoàng có phải vậy không, thưa giáo sư?
Đáp: Tôi nghĩ rằng mỗi một vị Giáo Hoàng có cung cách riêng và nhân phẩm của mình,
biểu lộ ra từ các thông điệp các ngài công bố. Nhưng đồng thời tôi cũng đọc thấy sự
tiếp nối tư tưởng lớn trong vài đề tài. Chúng ta hãy lấy thông điệp đức tin này làm
thí dụ. Về đề tài đức tin làm sao mà không nhớ đến tông huấn ”Evangelii nuntiandi”
Đức Phaolô VI ban hành tháng 12 năm 1975 được - như Đức Thánh Cha Phanxicô đã nhắc
tới. Trong đó Đức Phaolô VI nói đến sự cần thiết ngày nay phải có một kiểu mới trong
việc loan báo Tin Mừng. Đề tài này là nền tảng Tông thư Tự sắc ”Porta Fidei - Cánh
cửa đức tin” được Đức Thánh Cha Biển Đức XVI công bố hồi tháng 10 năm 2011. Và giờ
đây là thông điệp về đức tin.
Hỏi: Trong lịch sử của Giáo Hội đã
có trường hợp các Giáo Hoàng lấy lại các tài liệu hay các thông điệp mà vị
tiền nhiệm đã không hoàn thành và bổ túc chúng hay không thưa giáo sư
Guerriero?
Đáp: Có thể nói tới các sợi chỉ đỏ chạy dọc vài đề tài
lớn, mà các Giáo Hoàng khác nhau đã muốn diễn tả tư tưởng của các vị. Hãy nghĩ tới
đề tài giáo lý xã hội của Hội Thánh, khởi đầu với Thông điệp ”Rerum novarum” ”Tân
Sự” của Đức Giáo Hoàng Leô XIII công bố năm 1891. Nó tìm thấy tiếng vang trong thông
điệp ”Quadragesimo - Năm thứ bốn mươi” đo Đức Giáo Hoàng Pio XI ban hành năm 1931;
rồi vang vọng trong Thông điệp ”Mater et magister - Mẹ và thầy” do Đức Giáo Hoàng
Gioan XXIII công bố năm 1963; tiếp đến là trong Tông thư ”Octogesima adveniens - Đến
năm thứ tám mươi” do Đức Giáo Hoàng Phaolô VI công bố năm 1971; và trong Tông thư
”Centesimus annus - Năm thứ một trăm” do Đức Gioan Phaolô II ban hành năm 1991, sau
đó lại vang vọng trong Thông điệp ”Caritas in veritate - Bác ái trong Chân lý” của
Đức Thánh Cha Biển Đức XVI công bố năm 2009.
Hỏi: Thưa giáo sư có phải
Thông điệp về Đức Tin nằm trong ba thông điệp Đức Thánh Cha Biển Đức XVI đã
nghĩ tới về đức tin, đức cậy và đức mến hay không?
Đáp:
Đây là một sự kiện mà tôi muốn nêu bật. Thật vậy, với quyết định này Đức Giáo Hoàng
Phanxicô không chỉ hạn chế trong việc bổ túc một tài liệu đã do Đức Thánh Cha Biển
Đức XVI đã chuẩn bị, nhưng cũng bao gồm việc chia sẻ một chương trình tái phát động
đức tin, mà Đức Thánh Cha Biển Đức XVI đã có trong tâm trí. Chính ở điểm này tôi đọc
hiểu ý muốn của một mong ước chung tiếp: đó là tục việc loan báo đức tin để phục vụ
Giáo Hội, phục vụ các tín hữu và cũng phục vụ toàn thế giới nữa.