Atë Shtjefën Gjeçovin françeskan në përvjetorin e lindjes
Kujtojmë sot një nga figurat vigane që krishterimi i fali kulturës kombëtare shqiptare,
françeskanin shqiptar, Atë Shtjefën Gjeçovin, i cili për kontributin e tij, radhitet
përkrah gjenive të tjerë të krishterimit ndër shqiptarë, si imzot Budi, imzot Bogdani,
imzot Bumçi, Atë Gjergj Fishtës, Atë Anton Harapit e tjerë. Sapo kujton emrin e
Atë Shtjefën Gjeçovit, edhe më të fundmit të shqiptarëve që ka pasur rastin të bëjë
qoftë edhe dy klasë shkollë, do t'i vejë menjëherë mendja te "Kanuni i Lekë Dukagjinit",
mbledhur e kodifikuar nga Frati i Madh. Po Atë Shtjefni ishte shumë më tepër se kaq.
Një nga figurat më poliedrike që njeh historia e kulturës shqiptare, ai pati etjen
e pashuar të gërmonte nga pak në të gjitha fushat e diturisë. Mahniti me kulturën
e tij Faik Konicën, i cili e përshkruan me nderim e simpati të thellë në parathënien
e Kanunit; la pa mend shkrimtarin e ri modern të Shkollës letrare të Veriut, Dom Lazër
Shantojën, edhe ky martir i krishterimit gjatë diktaturës, i cili i kushtoi portretin
më të bukur që është shkruar për të, duke e radhitur përkrah Fishtës e Harapit. Ai
mbeti në kujtesën e të gjithëve si një nga historianët, etnografët dhe arkeologët
e parë shqiptarë. Lindi 132 vjet më parë, më 12 korrik 1874, në Janjevë
të Kosovës në një familje thellësisht katolike. Në pagëzim ia vunë emrin Mëhill e
shkurtimisht e thirrën Hilë. Që i vogël shfaqi shenja jo të zakonshme zgjuarsie, prandaj
famullitari françeskan, me leje të prindërve, e mori një ditë për dore dhe u nis bashkë
me të për në Shkodër, në Kolegjin françeskan. Gjeçovi ishte vetëm 10 vjeç kur veshi
zhgunin e murrmë, të lavdishëm, të fratit. Vijoi mësimet në Troshan, Fojnicë, Dërventë,
Kreshevë, përgjithësisht në Bonjë-Hercegovinë, ku është përgatitur një pjesë e mirë
e françeskanëve shqiptarë, ndërmjet të cilëve, Fishta. Më vonë françeskanët e rinj
do të merrnin rrugët drejt Austrisë e Italisë. Nisi të interesohej për gjithçka
kishte të bënte me historinë e popullit të vet: për fillimet e krishterimit, për arkeologji,
etnografi, gjuhësi, letërsi e natyrisht edhe të hidhte në letër shkrimet e para, pa
harruar kurrë se detyra e tij kryesore do të ishte predikimi i Ungjillit të Krishtit.
U kthye në Troshan më 1896, 22 vjeçar, famullitar i ri me fe të gjallë e kulturë
të thellë. Predikoi Ungjillin në Rubik, Pejë, Laç-Sebaste, Zarë, Sapë, Theth, Prekal,
Vlorë, Shkodër, Gjakovë e Zym, ku u ndal për pushimin e mbram! Kulmin e krijimtarisë
e arriti në vitet 1900, kur u bë i pranishëm në të gjitha fushat e kulturës e të arsimit.
Shkroi në të tria gjinitë letrare, mblodhi këngë, përralla, mite, doke e zakone
popullore e, mbi të gjitha, atë që do ta pavdekësonte, "Kanunin e Lekë Dukagjinit"
monument i gjuhës e i kulturës së Kombit Shqiptar, për të cilin Universiteti i Lajpcigut
i dha titullin "Doktor i shkencave in honoris causa". Lista e veprave të
tij është shumë e gjatë, prandaj po kujtojmë vetëm ndonjë vepër me karakter hagjiografik,
që meriton të njihet më shumë, si “Shpërblyesi i botës ase Jeta e Jezu Krishtit”.
Shumica e veprave i mbetën në dorëshkrim. Një dorëshkrim i pabotuar i Atë Shtjefën
Gjeçovit o.f.m. është:“Parradija e popullit ase Kryengritja e Dheut të rrethit
të Krues me 54 pleq në krye, kundra urdhënve e dokeve të reja t’Osmanllive. 1903,
1904, 1905, 1906”. Madje edhe "Kanuja" u botua pas asaj dite ogurzezë të vitit
1929, kur ra nën plumbat serbe, duke shuguruar me gjakun e vet bucat e asaj toke,
për të cilën kishte shkrirë jetën, të cilat nuk lageshin për herë të parë me gjak
frati. Ai vetë pati mbledhur, sipas të gjitha kritereve, të dhënat për të lartuar
në altar një tjetër frat shqiptar, Atë Luigjin Paliq, martir i fesë e i atdheut.