Atë Domeniko Pasi, jezuit, në përvjetorin e lindjes
Më 21 dhjetor kujtojmë Atë Domeniko Pasi, i njohur si Patër Deda i Madh, jezuit,
në përvjetorin e lindjes. Jezuitin e jashtëzakonshëm misionar në Shqipëri e quajtën
Patër Deda i Madh, jo vetëm sepse kishte shtat vigan, por kryesisht sepse vigan kishte
shpirtin, kulturën, dashurinë, vëllazërimin e jashtëzakonshëm. Për ta përshkruar si
duhet portretin e Atë Domeniko Pasit, misionar jezuit italian, duhet të lexosh tre
vëllimet e veprës monumentale "Albania". E, po sa ta kesh kryer së lexuari, do të
kujtohesh se jeta e këtij misionari të ndritur është krejtësisht e shkrirë me jetën
e popullit shqiptar. Ishte Atë Deda i Madh ai që themeloi misionin e famshëm shëtitës
të jezuitëve, i cili i ngjitej shkrepave e majeve të maleve shqiptare, mbuluar me
dëborën e përjetshme e ulej rreth vatrave malësore, ku vrisnin njëlloj ngrica e arma,
për të zbutur jetën e për të pajtuar gjaqet. Rreth këtij misioni, kudo i shkelte këmba,
mblidheshin burra e gra, pleq e fëmijë, për të dëgjuar fjalën e Krishtit, për të falur
e për t'u pajtuar në emër të tij. Atë Deda e shkriu një pjesë të mirë të jetës
ndërmjet këtyre njerëzve, për t'u kthyer herë pas here në Kolegjin Saverian në Shkodër,
ku kishte qenë i pari rektor e ku kishte botuar shumë tekste për shkollat shqipe. Në
netët e errëta të bjeshkëve, nën dritën e pishtarit, ai ulej përdhé e shkruante mbresat
e ditës, të ditëve, historinë e atij vendi e atyre njerëzve të thjeshtë, të ngatërresave,
armiqësive, gjaqeve, pajtimit e paqes që binte ndër vatrat ku hynte Kryqi. Shkruante
historinë e luftës e të paqes, të njerëzve e të Kishës. Kur kthehej pastaj në Shkodër,
e përpunonte materialin, të cilin sa qe gjallë nuk mundi ta shihte të botuar. Duke
ecur në gjurmët e tij, shkrimet e Atë Dedës së Madh, i përpunoi dhe i botoi sivëllai,
Atë Kordinjano, duke na lënë trashëgim tre vëllimet e "Albanisë". Nuk është lehtë
ta njohësh e ta tregosh jetën e misionarit të madh jezuit. Ne vetëm sa e kujtuam sot,
me mirënjohje të thellë, në 160 vjetorin e lindjes.