23 Օգոստոս 1990-ին Ընդունուեցաւ Անկախութեան Հռչակագիրը

Այսօր կը լրանայ Հայաստանի Անկախութեան հռչակագրի ընդունման 22-րդ տարեդարձը: 23 Օգոստոս 1990-ին Հայաստանի առաջին գումարման Գերագոյն խորհուրդը ընդունեց Անկախութեան հռչակագիրը` հռչակելով անկախ պետականութեան հաստատման գործընթացին սկիզբը: Հռչակագիրին ընդունումէն անմիջապէս ետք` Օգոստոս 24-ին, հիմնուելով «Հայաստանի անկախութեան մասին» հռչակագիրին վրայ՝ ՀԽՍՀ Գերագոյն խորհուրդը որոշեց Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետութիւնը վերանուանել Հայաստանի Հանրապետութիւն, իսկ գործող 12-րդ գումարման Գերագոյն խորհուրդը համարել Հայաստանի Հանրապետութեան առաջին գումարման Գերագոյն խորհուրդ: Հայաստանի Անկախութեան հռչակագիրը, ընթերցած է պատգամաւոր Արամ Մանուկեան:
«Այդ օրն իսկապէս Աստուածային էր բոլորիս համար: Ընդդիմութիւն չկար, իշխանութիւն չկար: Բոլորը մէկ մարմին էին: Ես չգիտեմ մեր ժողովուրդը էլ երբեւէ կ'ապրի՞ նման պահ, թէ՛ ոչ»,- տարիներ անց «A1+»-ին տուած հարցազրոյցին վերյիշած է Արամ Մանուկեան` աւելցնելով, որ այդ պահուն շատ յուզուած էր եւ պատասխանատւութենէն նոյնիսկ ծունկերը կը դողային:

Անկախութեան հռչակագիրը կը հիմնուէր Հայկական ԽՍՀ Գերագոյն խորհուրդի եւ Լեռնային Ղարաբաղի Ազգային խորհուրդի 1 Դեկտեմբեր 1989-ի «Հայկական ԽՍՀ եւ Լեռնային Ղարաբաղի վերամիաւորման մասին» համատեղ որոշման վրայ:
Մէկ տարի անց` 21 Սեպտեմբեր 1991-ին Հայաստանի Գերագոյն խորհուրդը որոշում ընդունեց ԽՍՀՄ կազմէն դուրս գալու, եւ անկախ պետականութիւն հաստատելու մասին հանրաքուէ տեղի ունեցաւ: Անկախութեան քուէին «այո» ըսաւ Հայաստանի քաղաքացիներուն 94,99%-ը:
Հայաստանի առաջին Գերագոյն խորհուրդը կազմաւորուած էր 1990-ին եւ բաղկացած էր մեծամասնական ընտրակարգով ընտրուած 260 պատգամաւորներէ: Այդ ժամանակ Հայաստան դեռ խորհրդային հանրապետութիւն էր:
Նոր խորհրդարանին մէջ, որ սկսած էր գործել նոյն թուականի Յուլիս 20-ին, ներկայացուած էր քաղաքական երկու ուժ` Կոմունիստական կուսակցութիւնը եւ Հայոց համազգային շարժումը:
Յետագային այդ խորհրդարանին մէջ կազմաւորուեցան «Հայոց համազգային շարժում», «Հայաստանի Ռամկավար Ազատական», «Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն» եւ «Հայաստանի կոմունիստական կուսակցութիւն» խմբակցութիւնները:

Գերագոյն խորհուրդին մէջ կը գործէին նաեւ «Հանրապետութիւն», «Արցախ», «Լիպերալ-դեմոկրատներ», «Ազգային առաջադիմութիւն» պատգամաւորական խումբերը:

Անկախութեան հռչակագիրը կը հիմնուէր Հայկական ԽՍՀ Գերագոյն խորհուրդի եւ Լեռնային Ղարաբաղի Ազգային խորհուրդի 1 Դեկտեմբեր 1989-ի «Հայկական ԽՍՀ եւ Լեռնային Ղարաբաղի վերամիաւորման մասին» համատեղ որոշման վրայ:

Մայրաքաղաքի Մելիք Ադամեան փողոցին վրայ գտնուող կառավարութեան համագումարներու շէնքի ճակատային մասին, ուր այն ժամանակ կը գործէր առաջին գումարման խորհրդարանը, տեղադրուած է յուշատախտակ, որուն վրայ փորագրուած է. «Այս տանը 1991 թուականի Օգոստոսի 23-ին ընդունուել է Հայաստանի Անկախութեան հռչակագիրը»:

Նշենք, որ Անկախութեան հռչակագիրին բնօրինակը կորսուած է: Անիկա, ինչպէս կը նշէ Արամ Մանուկեան, գողցուած է 2007-ին` իր ինքնաշարժէն: Փաստին առիթով Արամ Մանուկեան դիմած էր ոստիկանութիւն, սակայն հետաքննութիւնը ոչինչ տուած էր: