"Хрысціянін у секулярным грамадстве". Гуманізм: свецкі ці хрысціянскі?

Напрацягу нашых радыёсустрэч мы неаднаразова заўважалі, як ідэалы свецкасці на першы погляд падаюцца вельмі гуманнымі і карыснымі для чалавека. Павярхоўнае знаёмства з секулярным гуманізмам стварае вельмі прыемнае ўражанне. Здаецца, ён сапраўды імкнецца бараніць чалавека, яго годнасць і правы. У сувязі з гэтым узнікаюць непаразуменні, чаму Касцёл так асцерагае сваіх вернікаў перад секулярызмам. Чым небяспечны для хрысціяніна свецкі гуманізм?

Каб знайсці адказ на пастаўленае пытанне, звернемся да прыкладу з жыцця. У часе Вялікага Посту, які мы цяпер перажываем, гучыць заклік да пакаяння, нейкіх постных практык, ахвярнасці. Многія веруючыя людзі сапраўды прымаюць для сябе нейкія пастановы. Хтосьці пастанавіў адмовіцца ад салодкай ці тлустай ежы. Нехта абмяжоўвае час на камп’ютэр ці тэлевізар. Другія поўнасцю адмаўляюцца ад спажывання алкаголю ці тытуню. Але калі ўважліва прыгледзецца да матывацыі гэтых добрых пастановаў, то можа закрасціся падазрэнне, ці не крыецца за ўсім гэтым звычайны клопат аб фізічным здароўі? Бо існуе тонкая мяжа паміж постам і дыетай. І гэтая мяжа можа адсланіць праўду аб фактычнай прыналежнасці асобы або да хрысціянскага светапогляду, які разглядае зямное ў перспектыве вечнага, або да секулярнага светапогляду, які зацыкліваецца толькі на зямным і цялесным.

Яшчэ на пачатку XX ст., калі секулярныя лозунгі былі асабліва папулярныя, з небывалай сілай прапагадавалася ідэалогія так званага свецкага гуманізму. Гэтая ідэалогія не адкідвала веры і духоўнасці. Яна толькі перасоўвала акцэнт са звышнатуральнага на натуральнае, абвяшчала чалавека – цэнтрам і мэтай усеагульнай зацікаўленасці. Рэлігія патрэбная была настолькі, наколькі дапамагала ў клопаце аб чалавеку, яго маральным і зямным дабрабыце. Калі ў 1933 г. быў абвешчаны першы „Гуманістычны маніфест”, то ён не выступаў супраць звышнатуральнага жыцця чалавека. Але праз 70 гадоў ідэалогія свецкага гуманізму адсланіла сваё бязбожнае, антыхрысціянскае аблічча. Апошні „Маніфест” секулярных гуманістаў, выдадзены ў 2003 годзе, абвясціў добра вядомыя нам з савецкіх часоў лозунгі, што няма нічога звышнатуральнага, а ўсе духоўныя перажыванні чалавека – гэта твор біялогіі і грамадства. Чалавек, паводле сучасных секулярных гуманістаў, гэта фізічны арганізм, які здольны пазнаваць толькі тое, што цялеснае. Духоўнасць зводзіцца тут да гульні хімічных працэсаў у арганізме.

Здавалася б, што агульнага можа мець Маніфест ідэаолагаў секулярызму з жыццём звычайнага верніка? Хтосьці можа адмахнуцца, маўляў, гэта справа тэарытыкаў, якая не мае нічога агульнага са штодзённасцю простага абывацеля. Аднак ідэалогія тым і небяспечная, што яна прэтэндуе на падмурак палітыкі і масавай культуры. І менавіта пад уплывам свецкага гуманізму сучаснага чалавека з усіх бакоў бамбардуе візія супер-чалавека з ідэальным целам, ідэальным здароўем, найноўшай тэхнікай і маёмасцю. Пад уплывам гэтай ідэалогіі нагнятаецца жаданне зямнога раю, які зводзіцца да слова “мець”. А духоўнае паняцце якасць жыцця падмяняецца паняццем колькасці грошай, тавараў, паслуг. Дух становіцца непатрэбнай экзотыкай. Усе жаданні і памкненні чалавека ідэолагі свецкасці імкнуцца растлумачць фізічнымі і псіхічнымі патрэбамі цела. У выніку духоўнасць і рэлігія ў жыцці зсекулярызаванага хрысціяніна ператвараюцца ў нейкі соус, неабавязковы прыдатак або хоббі сярод клопатаў аб зямным.

На фоне ціску секулярнай культуры менавіта традыцыі вялікапостных практык могуць дапамагчы сучаснаму хрысціяніну стрэсці з сябе пыл прыземленасці, недальнавіднай зацыкленасці толькі на матэрыяльным. Касцёл мае годную і нашмат багацейшую альтэрнатыву свецкаму гуманізму – гэта евангельскае вучэнне аб любові да Бога і бліжняга. Гэта значыць, хрысціянін разглядае свой зямны шлях у цеснай сувязі з кожным чалавекам. Бо садзейнічанне збаўленню кожнага чалавека ад граху, зла і сатаны - гэта паўсюдная мэта Бога і Яго вернікаў. Менавіта ў такім святле кожная постная практыка, кожнае паўстрыманне і ахвяра хрысціяніна персатае быць толькі прымітыўным ратаваннем свайго кволага цела, але становіцца гартаваннем духа, адкрывае магчымасці дапамагчы іншай асобе, прыязнай і варожай, дайсці да паўнаты жыцця з Богам. На гэтую справу звяртае нашую ўвагу і Папа Бэнэдыкт 16-ты ў сёлетнім Пасланні на Вялікі Пост. Святы Айцец між іншым сказаў: “Чуванне над іншымі людзьмі супярэчыць ментальнасці, якая зводзіць жыццё толькі да зямнога вымярэння, не сузірае яго ў эсхаталагічнай перспектыве і прымае любы маральны выбар у імя свабоды адзінкі… У свеце, які патрабуе ад хрысціянаў адноўленага сведчання любові Пана і вернасці Яму, усе павінны адчуць патрэбу спаборніцтва ў любові, у служэнні і ў добрых учынках”. Ідучы за словамі Пантыфіка, варта нам, хрысціянам XXI стагоддзя, не паддавацца ціску секулярнай прыземленасці, але з дапамогай выпрацаваных вякамі постных практык і праз евангельскае служэнне бліжнім, мацаваць духоўнае жыццё, рыхтуючыся да сустрэчы Хрыстовага і ўласнага Ўваскрашэння.