Më 20 janar, Kisha përkujton shenjtorët Sebasatiani e Fabiani.
Sot Kisha katolike përkujtoi Shën Sebastianin, martir. I lindur në Milano,
jetoi më shumë në Romë, ku shkoi për të ngushëlluar të krishterët e persekutuar, duke
punuar si oficer në Rojën Pretoriane. Si u zbulua se ishte i krishterë, u dënua me
vdekje nga perandori Dioklecian, të cilit i shërbente. Për këtë qëllim u caktua pikërisht
skuadra e shigjetarëve afrikanë, që komandonte, të cilët e qëlluan për vdekje me
shigjeta, pasi e lidhën për një dru. Kështu paraqitet edhe në ikonografi. Figura
e Shenjtit, djalosh i ri, me trup të përkryer, është trajtuar shpesh ndër artet figurative,
duke i dhuruar thesarit të kulturës botërore disa kryevepra në pikturë e skulpturë.
Shën Sebastiani është edhe një nga figurat kryesore të romanit të famshëm "Fabiola
ose Kisha e katakombave", shkruar nga kardinali Nicholas Wieseman më 1854, përkthyer
shqip nga Imzot Vinçenc Prennushi. Po sot Kisha kujtoi edhe Fabianin, viktimë
e persekutimit të Decios në vitin 250. Papë i Romës për 40 vjet (nga 10 janari
i vitit 236 deri më 20 janarin e vitit 250), luajti një rol të dorës së parë për fuqizimin
e Kishës. E ndau Romën në shtatë diakoni, për t’i ndihmuar më mirë të varfërit. Me
të, figura e ipeshkvit të Romës fitoi një dinjitet aq të madh, sa ta shqetësonte seriozisht
perandorin mendjemadh, Decion, i cili nuk mund të pranonte që një njeri tjetër, aq
më tepër Kryebariu i të krishterëve, armiq të perandorisë, të gëzonte një famë shumë
më të madhe, se ai vetë. Burim krimesh gjithnjë, mendjemadhësia e njerëzve të pushtetshëm,
që duan të shtypin nën thundrën e tyre të hekurt mbarë njerëzimin. Pikërisht kjo
e nxiti Decion t’u sulej të të krishterëve, duke nisur nga Fabiani papë. I detyroi,
prandaj, të gjithë nënshtetasit të flijonin solemnisht e publikisht para perendive
pagane tradicionale. Kush flijonte, merrte një çertifikatë, si ndjekës i kulteve të
lashta. Kush guxonte t’i kundërvihej kësaj kërkese, konsiderohej armik i shtetit,
nxirrej jasht ligji e vihej në pranga. Ndër të parët, që nuk pranuan të flijonin
për nder të perëndive pagane dhe shpallën, publikisht e solemnisht, se janë ndjekës
të Krishtit, ishte Fabiani papë.Decio nuk e flaku në cirk, për të luftuar me bishat,
as e gjuajti me shigjeta, si Sebastianin. Kishte frikë nga populli, i cili, në raste
të tilla, mund të ngrinte krye, deri në rrëzimin e perandorit. E la, prandaj, të vdiste
dalëngadalë, nga etja, uria e të ftohtit, në qelitë pa dritë e pa ajër, të burgjeve
të tmerrshme romake të atyre viteve të largëta, që ruhen deri më sot, për t’u treguar
breznive të reja se martirizimi e shenjtëria nuk janë përralla të moçme, por një e
vërtetë, sa e errët, aq edhe e ndritshme, që vijon të përsëritet në shekuj. Mozaiku
i historisë së njerëzimit është plot me dritë-hije!