Benedikti XVI: jetëshkrim i shkurtër i shën Albertit të Madh
Shën Alberti është njëri nga mësuesit më të mëdhenj të teologjisë skolastike. Titulli,
‘i madh’ (magnus), me të cilin mbeti në histori, flet për gjerësinë e thellësinë e
doktrinës së tij, të cilën e shoqëroi me shenjtërinë e jetës. Bashkëkohasit e vlerësuan,
që kur ishte i gjallë, me titujt më të lartë. Një nga dishepujt e tij, Ulriku i Strasburgut,
e quajti “çudia e mrekullia e epokës sonë”. Alberti lindi në Gjermani nga fillimi
i shekullit XIII e, ende i ri, u nis për Itali. Zu vend në Padovë, seli e universiteteve
më të famshme të Mesjetës. Iu kushtua studimit të të ashtuquajturave ‘arte liberale’:
gramatikës, retorikës, dialektikës, aritmetikës, gjeometrisë, astronomisë e muzikës,
domethënë kulturës së përgjithshme, duke treguar interes të veçantë për shkencat natyrore,
që do të bëheshin shumë shpejt fusha kryesore e specializimit të tij. Gjatë qëndrimit
në Padovë, ndoqi kishën e Domenikanëve, duke u bërë, më pas, një prej tyre. Sipas
burimeve hagjiografike kuptojmë se Alberti nuk e mori menjëherë këtë vendim. Lidhja
e ngushtë me Zotin, shembulli i shenjtërisë së vëllezërve domenikanë, dëgjimi i predikimeve
të të Lumit Jordan nga Saksonia, pasardhës i Shën Dedës në krye të Urdhërit të Predikatarëve,
qenë faktorët vendimtarë, që e ndihmuan të kapërcente çdo dyshim, e edhe kundërshtimet
familjare. Shpesh, në vitet e rinisë, Zoti i foli e i tregoi planin që kishte për
jetën e tij. E ai iu përgjigj duke veshur zhgunin domenikan e duke bërë kushtet në
duart e Jordanit të Saksonisë. Pas shugurimit meshtarak, eprorët e caktuan si mësues
në qendra të ndryshme të studimeve teologjike, pranë kuvendeve të etërve domenikane.
Cilësitë e shkëlqyera intelektuale, i krijuan mundësi t’i përsoste studimet e teologjisë
në universitetin më të famshëm të epokës, atë të Parisit. Që asokohet Shën Alberti
nisi veprimtarinë e tij të jashtëzakonshme si shkrimtar, duke e vijuar gjatë gjithë
jetës. Iu ngarkuan detyra tejet të larta. Më 1248, u caktua të hapte një studio
teologjike në në Gjermani, e pikërisht në Këln, kryeqendër nga më të rëndësishmet,
ku jetoi herë pas here, duke u lidhur aq me këtë qytet, sa ta konsideronte vendlindje
të dytë. Nga Parisi solli me vete një nxënës të jashtëzakonshëm, Tomën e Akuinit.
Do t’i mjaftonte merita si mësues i Shën Tomës, për të qenë thellësisht i admiruar.
Ndërmjet këtyre dy teologëve linden marrëdhënie nderimi e miqësie, që i ndihmuan fuqimisht
në veprimtarinë e tyre për zhvillimin e shkencës. Në vitin 1254 Shën Alberti u
zgjodh Provincial i Provincës Teutoniae” (teutonike) të Etërve domenikanë, që përfshinte
bashkësi të përhapura në një territor të gjërë në Qendër e në Veri të Evropës. Aftësitë
e tij të shquara i ranë në sy Papës Aleksandri IV, që e thirri për ca kohë pranë vetes,
në Ananji, ku papët shkonin shpesh, në Romë e në Viterbo, për ta pasur pranë si këshilltar.
Nga 1260 deri më 1264 qe ipeshkëv i Regensburgut. Më 1263-12654 predikoi në Gjermani
e Bohemi Njeri i paqes e i pajtimit, më 1274 mori pjesë në Koncilin e Lionit. Metodat
e tij mbështeteshin kryesisht në vëzhgimin, në përshkrimin e në klasifikimin e fenomeneve
të studiuara. Natyrisht këto metoda shkencore nuk janë ato, që do të afirmoheshin
në shekujt pasardhës. E, megjithatë, ai mund të na mësojë ende shumë gjëra. Vdiq
në Këln, më 15 nëntor 1280. Veprat: Vepra e plotë e Albertit u botua
për herë të parë në Lion, në vitin 1651, nën kujdesin e Atë Pietro Xhemit, O.P.; për
herë të dytë, në Paris, më 1890-99, nën drejtimin e Abatit të Kryedioqezës së Reimsit,
Auguste Bornje. Shenjti trajtoi argumente nga më të ndryshmet, duke i dhënë përgjigje
shumë problemeve të dijes së kohës. Më poshtë po radhisim titujt e traktateve, që
la Alberti i Madh, sipas disiplinave të ndryshme shkencore: Logjikë: Shtatë
traktate Shkencat fizike: Physicorum De Coelo et Mundo De Generatione
et Corruptione Meteororum De Mineralibus De Natura locorum; De passionibus
aeris Biologji: De vegetabilibus et plantis De animalibus De motibus
animalium De nutrimento et nutribili De aetate De morte et vita De
spiritu et respiratione Psikologji: De Anima De sensu et sensato De
Memoria, et reminiscentia; De somno et vigilia; De natura et origine animae;
De intellectu et intelligibili De unitate intellectus contra Averroistas Philosophia
pauperum Moral e ë: Ethicorum Politicorum Metafizikë: Metaphysicorum De causis et processu universitatis Teologji: Commentario su Dionigi
l'Areopagita Commentario alle Sentenze di Pietro Lombardo Summa
Theologiae Summa de creaturis De sacramento Eucharistiae Super evangelium
missus Esegjezi: Commentari sui Salmi e sui Profeti Commentari sui Vangeli Sull'Apocalisse Sermone (Predikime) De quindecim problematibus
Vepra që besohet të jenë shkruar prej Shenjtit: De apprehensione Speculum
astronomiae De alchimia Scriptum super arborem Aristotelis Paradisus
animae Liber de Adhaerendo Deo De Laudibus Beatae Virginis Biblia
Mariana Compendium theologicae veritatis De causis et proprietatibus elementorum
De erroribus philosophorum De fato De lapidibus De praedicabilibus
De praedicamentis In categorias Aristotelis Super geometriam Euclidis