"З сэрцам у кантакце". Новы Катэхізіс Украінскай Грэка-каталіцкай царквы - цікавае чытанне!

Многія з вас ведаюць, што такое катэхізіс, але калі яшчэ не, то ў двух словах хачу паведаміць вам аб гэтым. Катэхізіс (ад лац. Catechēsis і грэч. Κατηχισμός - павучанне, настаўленьне) - гэта вероучительный дакумент, кніга змяшчае асноўныя палажэнні хрысціянскага (у нашым выпадку - каталіцкага) веравучэння.

Аднак, напрошваецца пытанне, навошта патрэбен яшчэ грэка-каталіцкі катэхізіс, бо ўжо існуе Катэхізіс Каталіцкай Царквы, які выказвае веру ўсіх каталікоў? Сапраўды, нічога «новага» у новым катэхезе няма, ды і быць не можа, аднак жа ў ім выкладзены погляд на тую ж самую веру, з пункту гледжання ўсходняй багаслоўскай традыцыі.

Два катэхізіса

Перш чым мы прыгледзімся да Катэхізісу УГКЦ, каб выявіць яго асаблівасці, я хацеў бы звярнуць таксама вашую ўвагу, сябры, на два ўжо існуючых і даволі вядомых катэхізіса. Першы катэхізіс - гэта Катэхізіс Каталіцкай Царквы, які быў зацверджаны Вялікім Папам Янам Паўлам II у 1992 годзе, і Катэхізіс Праваслаўнай Царквы - «Жывы Бог" ( Складзены групай праваслаўных хрысціян у Францыі).

Навошта я ўспомніў пра іх? Я не хачу цяпер звяртаць увагу на дагматычнае вучэньне, але на метадалагічны аспект гэтых двух дакументаў. Паколькі катэхізіс заўсёды носіць педагагічны характар і «павінен дакладна і упарадкавана прадстаўляць выкладанне Святога Пісання, жывога Паданьня ў Царкве і аўтэнтычнага Настаўніцтва» (Апостальская канстытуцыя Fidei depositum, ККЦ, з.8), то і яго структура заўсёды выбіралася складальнікамі вельмі старанна.

У выпадку Катэхізіса Каталіцкай Царквы, Ян Павел II падкрэслівае, што ў ім мае месца "традыцыйны парадак, які ужо выкарыстоўваўся ў Катэхізісе св. Пія V, з падзелам зместу на чатыры часткі: Вызнанне веры (Credo); святая літургія, з асаблівым вылучэннем святых тайнаў (сакрамантаў); прынцыпы хрысціянскага ладу жыцця, выкладзеныя на аснове запаведзяў, і, нарэшце, хрысціянская малітва» (Апостальская канстытуцыя Fidei depositum, ККЦ, с. 8).

Праваслаўны катэхізіс «Жывы Бог» мае зусім іншую структуру, больш, калі можна так выказацца, «эластычную». Хрысціянскае вучэнне выкладзена ў ім у кантэксце ўсёй Гісторыі Збаўлення і асаблівых момантаў з зямнога жыцця Збавіцеля, якія з'яўляюцца адначасова царкоўнымі святамі.

Такі падыход, на мой погляд, досыць удалы і дазваляе утрымаць у цэнтры ўвагі самыя галоўныя ў хрысціянстве тэмы. Гэта дазваляе быць катэхізісу хрыстацэнтрычным, канцэнтравацца на Гісторыі Збаўлення, якая знаходзіцца ў Святым Пісанні, і разам з гэтым ўводзіць нас у практыку духоўнага жыцця праз канкрэтнае суаднясенне зместу з літургічнай малітвай.

Аднак катэхізіс «Жывы Бог» мае і свае недахопы. Напрмер такі, што самі праваслаўныя не маюць агульнай пункту гледжання на яго артадаксальнай, ды і маральная навука даволі не ясна ў параўнанні з каталіцкай маральнай тэалогіяй, асновы якой выкладзены ў Катэхізісе Каталіцкай Царквы.

Калі коратка і вобразна падсумаваць мае назіранні, то можна сказаць, што катэхізіс Каталіцкай Царквы цвёрда стаіць «на зямлі», але яму не хапае пэўнай містычнай накіраванасці ў «неба», разам з тым катэхізіс «Жывы Бог", хоць і досыць узнёслы і скіраваны ў «неба», але яму не хапае практычнага «зазямлення».

Катэхізіс УГКЦ

Калі асобнік катэхізіса УГКЦ «Хрыстос - наша Пасха» трапіў мне ў рукі, я з вялікім нецярпеннем і некаторым непакоем адкрыў яго. Аднак, я быў не толькі не расчараваны, але больш за тое - катэхізіс перасягнуў усе мае чаканні. Гэта сапраўды не проста катэхізіс, які выкладае веру Каталіцкай Царквы ў кантэксце ўсходняй багаслоўскай і літургічнай традыцыі, але і проста займальнае чытанне! Каб не быць пустасловам, я паспрабую збольшага расказаць аб структуры і змесце гэтага дакуманту.

На маю думку, катэхізіс «Хрыстос - наша Пасха» сумяшчае ўсе станоўчыя якасці двух катэхізісаў, пра якія я згадаў вышэй. Ён складаецца з трох частак:

1. Вера Касцёла
2. Малітва Царквы
3. Жыццё Царквы

Такі падзел на часткі адлюстроўвае па сутнасці саму Гісторыю Збаўлення, якую Царква узгадвае ў эўхарыстычнай малітве - Анафаре, і вызнае ў Сімвале Веры. Менавіта гэтыя дзве малітвы Царквы сталі асновай Катэхізіса УГКЦ і вызначылі яе структуру.

Як падкрэсліў Патрыярх Святаслаў: «"правіла малітвы" анафоры Літургіі святога Васіля Вялікага падаецца, як метадалагічная аснова "правілы веры "» (Катэхізіс УГКЦ, с. 6). Усё гэта робіць Катэхізіс незвычайна шматмерным і асвятляе выкладзеныя ў ім пытанні ў розных тэалагічных перспектывах.

У першай частцы раскрываецца змест хрысціянскай веры ў Найсвятую Тройцу на аснове Сымвала Веры. Цэнтрам другой частцы стала св. Еўхарыстыя. Таксама ў сувязі са Св. Еўхарыстыяй тут асэнсоўваецца багаслужэнне Царквы (сутачнае кола, тыдневае і гадавое колы, чынапаследванне Таямніцаў (Сакрамэнтаў)).

Нарэшце, вера і малітва пераменьвае чалавека і ўсе сферы чалавечага быцця, таму натуральным чынам вера і малітва вызначае духоўна-маральнае вымярэнне і асобна ўзятага чалавека, і ўсяго грамадства ў цэлым. Вось чаму ў трэцяй частцы вельмі ясна і падрабязна апавядаецца пра хрысціянскую мараль і прынцыпы сацыяльнай навукі Каталіцкай Царквы. У гэтай частцы Катэхізіса можна знайсці адказы на такія надзённыя пытанні як: кантрацэпцыя, кланаванне чалавека, натуральныя метады планавання сям'і, трансплантацыя органаў і эўтаназія, мараль у СМІ і інш.

Напрыканцы хачу зазначыць, што радуючыся за нашых братоў у веры, украінцаў, я поўны перакананьня, што іх Катэхізіс з'яўляецца таксама і нашым, тым хто належыць да Беларускай Грэка-каталіцкай Царквы. Упэўнены, што ён стане асновай для напісання катэхізіса на беларускай мове для беларускіх грэка-каталікоў ўжо ў хуткім часе. Мяркую, што і рыма-каталікам таксама варта прачытаць гэты дакумант, які дасць магчымасць паглядзець на нашу супольную веру новымі вачыма, вачыма хрысціянскага Усходу.