Na fali soborowego przełomu

Pierwsze spotkanie Papieża z żydami w Polsce

W 1987 r. Jan Paweł II odbył cztery zagraniczne podróże apostolskie. Na początku kwietnia był w Urugwaju, Chile i Argentynie, jeszcze pod koniec tego samego miesiąca udał się do Niemiec, w czerwcu do Polski, a we wrześniu do Stanów Zjednoczonych. Podczas żadnej z tych papieskich pielgrzymek nie zabrakło spotkania z żydami. Dotyczyło to po raz pierwszy również pobytu w ojczyźnie. Papież już wcześniej odwiedził ją dwukrotnie, w latach 1979 i 1983. Nie miał jednak wówczas możności spotkania się z wyznawcami judaizmu. Doszło do tego dopiero podczas jego trzeciej podróży do kraju. 14 czerwca 1987 r. w warszawskim pałacu arcybiskupim, ówczesnej rezydencji prymasa Polski, bł. Jan Paweł przyjął przedstawicieli polskiej społeczności żydowskiej. W ich imieniu przemówił doc. Szymon Datner z Zarządu Głównego Związku Religijnego Wyznania Mojżeszowego:

„Mam zaszczyt powitać Waszą Świątobliwość słowami biblijnego Psalmisty w jego oryginalnym, starohebrajskim języku. Psalm 117: Hallelu et-Adonaj kol goim, szabbechuhu kol ha-ummim, ki gawer ‛alenu chasdo we-emet-Adonaj le-‛olam. Hallelu-jah – «Chwalcie wszystkie narody, wysławiajcie Go wszystkie ludy». I dalej wyśpiewuje Psalmista swój – dziś powiedzielibyśmy – ekumeniczny śpiew, kończąc go dziękczynnym akordem w Psalmie 118: Hodu l-Adonaj ki tow, ki le-‛olam chasdo – «Dziękujcie Panu, albowiem jest dobry, a łaska Jego trwa na wieki». Żydowska społeczność religijna w Polsce jest dumna, szczęśliwa i wdzięczna za wyróżnienie, jakie ją spotkało w postaci zaproszenia jej przedstawicieli na dzisiejsze uroczyste spotkanie i przyjęcia ich przez Waszą Świątobliwość. Nie przesadzimy, nadając temu wydarzeniu wymiar historyczny. To dwie najstarsze religie monoteistyczne przemawiają do świata językiem służby Bożej, miłości Bożej, wieczystego między ludami pokoju”.

Papież również przeżywał swe pierwsze warszawskie spotkanie z wyznawcami judaizmu w duchu wdzięczności, a zarazem pamięci historycznej:

„Pragnę przede wszystkim podziękować za to spotkanie, które się znalazło w programie, a które przywodzi na pamięć bardzo wiele wspomnień, doświadczeń, od najwcześniejszej młodości mojej i nie tylko mojej zapewne. Wspomnień i doświadczeń dobrych, a potem strasznych. Bądźcie przekonani o tym, drodzy bracia, że Polacy, ten Kościół w Polsce, który z bliska patrzył na tę potworną rzeczywistość zagłady, bezwzględnej zagłady waszego narodu, zamierzonej i realizowanej, przeżywał to w duchu głębokiej solidarności z wami. Wasze zagrożenie było i naszym zagrożeniem. Może nasze się nie zrealizowało w takiej mierze, nie zdążyło się zrealizować w takiej mierze. Tę straszliwa ofiarę wyniszczenia ponieśliście Wy, można powiedzieć, ponieśliście za innych, którzy także mieli być wyniszczani”.

Jan Paweł II dał wyraz głębokiej wierze „w moc oczyszczającą cierpienia”:

„Im straszliwsze cierpienie, tym większe oczyszczenie. Im boleśniejsze doświadczenie, tym większa nadzieja. Myślę, że naród izraelski, dzisiaj może bardziej jeszcze niż kiedykolwiek indziej, znajduje się w centrum uwagi narodów świata. Przede wszystkim z racji tego straszliwego doświadczenia. Staliście się przez to wielkim głosem przestrzegającym całą ludzkość, wszystkie narody, wszystkie potęgi tego świata, wszystkie ustroje i każdego człowieka. Bardziej niż ktokolwiek inny, właśnie wy staliście się taką zbawczą przestrogą. I myślę, że w ten sposób spełniacie to wasze powołanie, szczególne, okazujecie się w dalszym ciągu dziedzicami tego wybrania, któremu Bóg jest wierny. I to jest wasza misja w świecie współczesnym wobec ludów, narodów, całej ludzkości”.

Po tym spojrzeniu na misję wyznawców judaizmu poniekąd z „żydowskiej perspektywy”, Następca św. Piotra wskazał, jak na ich posłannictwo mają patrzeć chrześcijanie, i to szczególnie polscy:

„Kościół, a w tym Kościele wszystkie ludy i narody czują się z wami zjednoczeni w tej misji. Owszem, wysuwają niejako na pierwszy plan wasz naród, jego cierpienie, jego wyniszczenie, wtedy, kiedy pragną przemawiać do ludzi, do narodów i do ludzkości głosem przestrogi; w imię wasze podnosi ten głos przestrogi również Papież. A Papież z Polski ma do tego stosunek szczególny, ponieważ razem z wami jakoś przeżył to wszystko tu, na tej ziemi”.

Raz jeszcze dziękując swym gościom za przybycie, Jan Paweł II nawiązał do swych tak licznych kontaktów z ich współwyznawcami:

„Wiele było spotkań z waszymi pobratymcami w różnych krajach świata. Niezapomniana zostanie dla mnie wizyta sprzed roku przeszło, po wielu, wielu stuleciach, pierwsza w rzymskiej synagodze. To spotkanie w Polsce jest dla mnie szczególnie wymowne, szczególnie drogie i myślę, że będzie też szczególnie owocne. Pomoże i mnie, i całemu Kościołowi jeszcze bardziej uświadomić sobie to, co nas łączy, jak to powiedział mój przedmówca, w porządku Bożego Przymierza. I to, co nas łączy w świecie współczesnym, wobec tych wielkich zadań, jakie ten świat stawia przed wami i przed Kościołem w dziedzinie sprawiedliwości i pokoju między narodami, zgodnie z waszym słowem biblijnym Szalom. Dziękuję za słowa wypowiedziane w duchu Pisma Świętego, w duchu wiary, wiary w tego samego Boga, który jest Bogiem waszym i naszym: Bogiem Abrahama. I przekazuję dla tych nielicznych dzisiaj dziedziców wielkiej niegdyś, podobno w swoim czasie największej w świecie, wspólnoty izraelskiej, jaka znajdowała miejsce w Polsce, pozdrowienie pokoju i wyrazy czci. Szalom!”.

A. Kowalski, rv